Η Σοφία Νικολαΐδου σπούδασε κλασική φιλολογία (προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές) και αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας (διδακτορική διατριβή).

Έχει διδάξει δημιουργική γραφή στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας (από την ίδρυσή του το 2008-2013), στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (από την ίδρυσή του το 2015 κ.ε.), στο Εργαστήρι Βιβλίου του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (2010-2012), σε σεμινάρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (2002 κ.ε.), στο Οξυγόνο και τον Πολυχώρο των εκδόσεων Μεταίχμιο (2013 κ.ε.) κ.α.

Επίσης, έχει διδάξει το μάθημα της Λογοτεχνίας στην Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης του Κ.Θ.Β.Ε. (2001-2004).

Από το 1992 εργάζεται ως φιλόλογος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Έχει εκδώσει τα βιβλία:

- "Ξανθιά πατημένη" (διηγήματα, Κέδρος, 1997)

- "Ο φόβος θα σε βρει και θα ΄σαι μόνος" (διηγήματα, Κέδρος, 1999)

- "Πλανήτης Πρέσπα" (μυθιστόρημα, Κέδρος, 2002)

- "Ο μωβ μαέστρος" (μυθιστόρημα, Κέδρος, 2006)

- "Απόψε δεν έχουμε φίλους" (μυθιστόρημα, Μεταίχμιο, 2010, βραβείο The Athens Prize for Literature περιοδικού (δέ)κατα, 2011)

- "Χορεύουν οι ελέφαντες" (μυθιστόρημα, Μεταίχμιο, 2012)

-"Καλά και σήμερα. Το χρονικο του καρκίνου στο δικό μου στήθος (Μεταίχμιο, 2015)

Επίσης έχει εκδώσει τις μελέτες:

- "Διαδίκτυο και διδασκαλία" (Κέδρος, 2001)

- "Λογοτεχνία και Νέες Τεχνολογίες" (Κέδρος, 2009)

-"Πώς έρχονται οι λέξεις" (Μεταίχμιο, 2014)

-"Η δημιουργική γραφή στο σχολείο" (σχεδιασμός-επιμέλεια, Μεταίχμιο, 2015)

καθώς και τις μεταφράσεις:

- "Nick Cave, Μπαλάντες για φόνους και άλλα τραγούδια" (Κέδρος, 2005)

- Ευριπίδη, "Ελένη", (Κέδρος, 2008, ανέβηκε στο Κ.Θ.Β.Ε. σε σκηνοθεσία Γιάννη Παρασκευόπουλου το 2008-2009)

- Σοφοκλή, "Αντιγόνη", (Κέδρος, 2009, ανέβηκε στο Κ.Θ.Β.Ε. σε σκηνοθεσία Τάσου Ράτζου το 2009-2010).

Έχει συμμετάσχει σε είκοσι ελληνόγλωσσες και οκτώ ξενόγλωσσες ανθολογίες λογοτεχνικών κειμένων. Διηγήματά της έχουν μεταφραστεί σε οκτώ γλώσσες. Το "Χορεύουν οι ελέφαντες" κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ και τον αγγλόφωνο κόσμο το 2015 (The Scapegoat, Melville House). Το "Απόψε δεν έχουμε φίλους" κυκλοφόρησε στα εβραϊκά (Keter publishing house).

Από το 2001 συνεργάζεται με την εφημερίδα Τα Νέα ως κριτικός βιβλίου με αντικείμενο την ξένη λογοτεχνία.

Έχει γράψει σενάρια για τηλεταινία (ΕΤ3) και για ταινία μεγάλου μήκους ("Παρέες", σε συνεργασία με το σκηνοθέτη Σωτήρη Γκορίτσα).