[...] Η καθαρά ανθρώπινη πλευρά της Αδελίνας Γκυττάρ, της γνωστότερης ως μαντάμ Ορτάνς, βάρυνε ίσως πιο πολύ από την "ιστορικότητα", την ψυχολογική πλευρά και τη "γραφικότητα" στη λογοτεχνική της "αξιοποίηση". Και στους τέσσερις συγγραφείς ή ποιητές που ιστόρησαν τη ζωή της είναι ευδιάκριτη η φυσική συμμετοχή σ\' ότι αφηγούνται ή παρουσιάζουν λυρικά. Τούτη η συμμετοχή είναι πιο κραυγαλέα, με μελοδραματικούς τόνους, στο διήγημα "Ορτάνς" της Γαλάτειας Καζαντζάκη, πιο "στοχαστική" στο απόσπασμα από το "Χρονικό μιας πολιτείας" του Παντελή Πρεβελάκη, πιο "υπαρξιακή" στο ποίημα "Ορτάνς" του Άρη Δικταίου, ενώ ο Καζαντζάκης, στον "Βίο και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά", μια κρύβει, μια φανερώνει, πίσω από το παιγνίδι και το σαρκασμό του, τη συμπάθεια του για το αντιφατικό και το παράλογο της ανθρώπινης μοίρας.
Η λογοτεχνική Ορτάνς μπορεί να μην είναι πιστή εικόνα εκείνης που υπήρξε στην πραγματικότητα. Έτσι όμως μεταμορφωμένη απέκτησε μια πολλαπλότητα, κέρδισε σε βάθος και συνεχίζει τώρα μια δεύτερη ζωή στις σελίδες της λογοτεχνίας.

Γιώργης Μανουσάκης