Ο δεύτερος τόμος του έργου περιέχει ανάλυση κεντρικών θέσεων σύγχρονης επιστημολογίας και την εφαρμογή τους στη θεωρία και μεθοδολογια των κοινωνικών επιστημών. Υποθέσεις ή νόμοι, θεωρίες, συστήματα, έννοιες και οι ορισμοί τος ως βασικά στοιχεία της επιστημονικής γλώσσας υποβάλλονται σε συστηματική ανάλυση και κριτική με σκοπό τη διαμόρφωση μιας αποτελεσματικής και παραγωγικής μεταθεωρίας για τη μελέτη των κοινωνικών φαινομένων σε ρεαλιστικές βάσεις. Ιδιαίτερο βάρος δίδεται στο πρόβλημα της εμπειρικής βάσης της επιστήμης και των θεωρητικών της όρων που συνδέεται και με μια κριτική της διαρθρωτικής προσέγγισης των επιστημονικών θεωριών (non-statement view). Ακολουθεί συστηματική ανάλυση της εξήγησης και πρόβλεψης των φαινομένων της πραγματικότητας με ιδιαίτερο βάρος στις διαθετικές (ορθολογικές και τελεολογικές) μορφές επιστημονικής εξήγησης που κυριαρχούν στο χώρο των κοινωνικών επιστημών. Στη νέα έκδοση του Β΄ τόμου αξιοποιούνται σύγχρονη βιβλιογραφία και ερευνητικές προσπάθειες στα προβλήματα δομής και λειτουργίας της επιστημονικής γνώσης με βάση και προσανατολισμό την καλύτερη οργάνωση των κοινωνικών επιστημών, ενώ προστίθεται ένα νέο κεφάλαιο για τα κριτήρια ορθολογικής επιλογής των επιστημονικών υποθέσεων και θεωριών.