Δεν είναι εδώ η περιγραφή της προσωπικότητας ή η ανάλυση του ζωγραφικού έργου που ενδιαφέρει. Είναι η σκιαγράφηση της δύναμης που καθιστά δυνατή μία εξαιρετικά δριμεία θέαση του κόσμου, της αποτύπωσής της σε έργο, των μηχανισμών εκτέλεσης και της θαυμαστής εναλλαγής τους με την ουσία τους, της σύζευξης και τελικά της ταύτισής της με την επιλεγμένη τέχνη· ολόκληρης της πολυσχιδούς μηχανής -σαν αυτών των πτητικών, των πολιορκητών του Λεονάρντο- κατανόησης των φυσικών νόμων και κατάκτησης μέσω αυτής τους σύμπαντος· του πνεύματος που ακινητοποιεί μορφές του υλικού κόσμου μας που όμως έχει διαπεράσει, υποβάλει, υποτάξει στη δική του κατάσταση· αυτού του έξοχου βασιλείου· αυτού του "γλυκού βάσανου". Για να θυμηθούμε τα λόγια του Vasari: "Κάποτε ο παράδεισος μας στέλνει κάποιον που δεν είναι μόνον ανθρώπινος αλλά και θεϊκός, έτσι ώστε δια του νου του και της εξοχότητας της διανοίας του να μπορούμε να φτάσουμε τον ίδιο τον παράδεισο".
Ο Βαλερύ εμψυχώνει τον Λεονάρντο προσδίδοντάς του την δική του ποιητική, αφηρημένη και άκρας πυκνότητας σκέψη. Το μοντέλο Λεονάρντο είναι γι\' αυτόν το διανοητικό πρότυπο του δημιουργού, του αναγεννησιακού ζωγράφου με την παγκόσμια σκέψη, και τόσο το πορτρέτο όσο και η σπονδύλωση του πλάσματος έχουν να κάνουν με τους ψυχικούς μηχανισμούς, τη νοητική δομή και λειτουργία και τη σύνθεση των συνειδησιακών και εκτελεστικών δυνάμεων. Η υψηλή συνείδηση οδηγεί αναπόφευκτα στην απογύμνωση από τους πρωταρχικούς και εξωτερικούς "φλοιούς" αντίληψης του εαυτού και του κόσμου και στη συνέχεια στην καλλιέργεια, στη σπουδή του εσώτερου εγώ, που κατ\' άλλους λέγεται ψυχικό γίγνεσθαι, κατ\' άλλους απώτερο ήθος ή νόηση.