Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει συνοπτικά, αλλά και παραστατικά, ό,τι είναι σήμερα γνωστό για τη λειτουργία της νόησης. Η Νοητική ή Γνωστική Ψυχολογία, η Αναπτυξιακή Ψυχολογία, η Νευρολογία του Εγκεφάλου, η Θεωρία των Ενστίκτων, η Ψυχολογία του Βάθους (Ψυχανάλυση) και η Ψυχογλωσσολογία, καθώς και κάποια σημαντικά αποτελέσματα της Μαθηματικής Λογικής, παρουσιάζονται εδώ ιδωμένα από μία κοινή οπτική γωνία και συνδυάζονται για να συνθέσουν μία ενιαία εικόνα του μηχανισμού της νόησης.
Κεντρική θέση του βιβλίου είναι ότι για να κατανοήσουμε το πώς λειτουργεί η νόηση δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε άγνωστους ως τώρα μοριακούς μηχανισμούς ή άλλα περίπλοκα φυσικά φαινόμενα στο εσωτερικό των νευρικών κυττάρων, αλλά να κατανοήσουμε βαθύτερα τη φύση των ίδιων των εννοιών. Μέσα από την ανάλυση του πώς χτίζεται σταδιακά, κατά την διάρκεια της ζωής μας, το σύστημα των εννοιών, παράλληλα με το νευρικό σύστημα, φαίνεται καθαρά ότι στη λειτουργία της σκέψης συμμετέχουν δύο διαφορετικοί μηχανισμοί; η συνειρμική αφομοίωση των εμπειρικών χαρακτηριστικών των φαινομένων που μας περιβάλλουν και η σταδιακή λογική αξιολόγησής τους. Αυτοί είναι δύο ασύμβατοι αλλά συνεργαζόμενοι μηχανισμοί. Η μελέτη τού πώς συνεργάζονται παρέχει εξηγήσεις για φαινόμενα όπως η ύπαρξη της λειτουργίας της διαίσθησης (της λειτουργίας που παράγει απροσδόκητες εμπνεύσεις) καθώς και η ύπαρξη ενός θεμελιακά ασυνείδητου μέρους του νου.
Η νέα εικόνα της φύσης του εννοιακού συστήματος, που αναδύεται έτσι, δίνει ασυνήθιστες απαντήσεις και σε μερικά βασικά φιλοσοφικά ερωτήματα, όπως το αν υπάρχει ελευθερία της βούλησης και το τι νόημα μπορεί να έχει η έννοια "Απόλυτη Αλήθεια" ή "Θεός".