Όσο θα γίνονται πόλεμοι θα σκοτώνονται οι λαοί. Θα ακολουθούν πρόσφυγες ταλαιπωρημένοι, αποδεκατισμένοι, ψάχνοντας ένα κομμάτι γης να ριζώσουν. Θα ακολουθήσει αγώνας επιβίωσης και το τίμημα αυτό του πολέμου θα το πληρώσουν και οι επόμενες δικές τους γενιές.
Το βιβλίο Οι Φωτιές των Αναμνήσεων, συμπληρώνεται με τις μαρτυρίες των Ποντίων κατοίκων του χωριού Ποντοκώμη.
Κάποιοι αντιστάθηκαν με γενναιότητα, αλτρουισμό, πιστοί στα ιδανικά του ανθρώπου για δικαιοσύνη και ελευθερία. Έδωσαν ακόμα και τη ζωή τους. Κάποιοι δεν μπόρεσαν. Θαμπώθηκαν, όπως λέει κάποιος (Κοτσίδης, Α\' τόμος) από τη δύναμη και τη λάμψη του κατακτητή. Πρόδωσαν συντρόφους, συγχωριανούς. Είχαν προνόμια και καλή ζωή. Φορώντας και γερμανική στολή είχαν εξουσία και δύναμη. Κάποιοι άλλοι προσπάθησαν να τα έχουν με όλους καλά. Όπου φυσάει ο άνεμος... Και δεν τα κατάφεραν. Μπερδεύτηκαν!!! Πρόδωσαν για να σωθούν. Γιατί τότε έπρεπε να ήσουν ή με αυτή την ιστορική στιγμή που σε χρειάζεται η πατρίδα ή να πας με τον κατακτητή.
Αυτή είναι πάντα η μοίρα των ανθρώπων, όταν γίνεται πόλεμος. Και ο χειρότερος είναι πάντα ο εμφύλιος. Έτσι είναι οι άνθρωποι πάντοτε.