Ένα έφηβο κορίτσι που μεγαλώνει στην Κέρκυρα του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και μεταγενέστερα, νιώθει πως ασφυκτιά στο αυστηρό περιβάλλον του νησιού και στην κλειστή κοινωνία της. Τα πράγματα γίνονται χειρότερα όταν ερωτεύεται τον άνθρωπο που δεν πρέπει και αυτό θα τη φέρει αντιμέτωπη με ένα μεγάλο ρίσκο. Είναι έτοιμη να πληρώσει το τίμημα; Γιατί οι γυναίκες δεν αφήνονται στον έρωτα και υποτάσσονται στον άντρα / πατέρα και στη γνώμη του; Γιατί καταπνίγουν τις επιθυμίες τους και γιατί μεταφέρουν αυτόν τον φόβο στα παιδιά τους κι εκείνα στα δικά τους παιδιά;

Ο Χρήστος Δούλης με τον λυρισμό του και την παραστατική γραφή του μας ταξιδεύει και πάλι στην Κέρκυρα για να μας συστήσει ένα έφηβο κορίτσι γεμάτο περιέργεια και ανάγκη για ζωή. Η κεντρική πλοκή του βιβλίου είναι ο έρωτάς της για τον Βέργο και οι απρόσμενες συνέπειές του στις ζωές όλων στο χωριό ενώ ταυτόχρονα γύρω από το ζευγάρι ξεδιπλώνονται διάφορες κωμικοτραγικές ιστορίες είτε από το παρελθόν είτε από το κοντινό παρόν με αφορμή μια φίλη, μια γειτόνισσα, μια συγγενή. Έτσι, στήνεται μια παραστατική ηθογραφία του νησιού με ρεαλισμό και αυθεντικότητα που αποτυπώνει χωρίς εξωραϊσμό ανθρώπους με ανάγκες, με όνειρα, με απωθημένα. Μέσα από τις ιστορίες αυτές μαθαίνουμε για τα κοινωνικά δεδομένα της εποχής, για τη θέση της γυναίκας, για τις ενδοοικογενειακές σχέσεις και για τον τρόπο λειτουργίας των μικρών κοινοτήτων. Το κείμενο κυλάει σα νεράκι και συνοδεύεται από μετρημένα καλολογικά στοιχεία και ντοπιολαλιά ενώ τα περιστατικά πότε με έκαναν να γελάω και πότε να συγκινούμαι.

Σε μια εποχή που οι άνθρωποι είχαν συναισθήματα αλλά δεν τους έδιναν σημασία, αφού υπήρχαν τα θέσφατα που διαφέντευαν τη ζωή τους, η Κερκύρα, η ηρωίδα του μυθιστορήματος, νιώθει και διεκδικεί, με αποτέλεσμα να ξεχωρίζει από τους γύρω της, οι οποίοι την επικρίνουν και την περιθωριοποιούν. Στενοχωρήθηκα με την απόλυτη υπακοή της γυναίκας σε άγραφους κανόνες, αφού «έτσι είναι τα πράγματα», ένα ασφυκτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αντιδρά η πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματος, η οποία, με τον παρορμητικό και ελεύθερο χαρακτήρα της, πάει αντίθετα στους κανόνες ώστε να μάθει, να γνωρίσει, να κατανοήσει, όχι μόνο τον έρωτα και την αγάπη αλλά και το ίδιο της το σώμα. Ο έρωτάς της για τον Βέργο την αναζωογονεί, βρίσκει όμως τον εαυτό της μπλεγμένο στην αποστασιοποίησή του, στην αδιαφορία του για το χάδι, όσο κι αν δείχνει πως την αγαπάει: «Σαν συννεφιασμένος ήταν σχεδόν πάντα. Ήταν κλειστός ο δρόμος για την αγάπη» (σελ. 27). Ποια είναι λοιπόν τα πραγματικά του αισθήματα για κείνη; Πώς μεγάλωσε και πώς τα βιώματά του αντικατοπτρίζονται απέναντι στη γυναίκα που ποθεί; «Ξένα χέρια, μακρινά, αδιάφορα» κι έτσι η Κερκύρα καταπίνει τις δικές της επιθυμίες, μάλλον έτσι θα είναι ο έρωτας, παραδέχεται. Ξεδιπλώνεται έτσι ένας ίσως μονόπλευρος έρωτας που ανθεί σε μια εποχή όπου η ελευθερία στην ψυχή και στο σώμα είναι επικίνδυνη και οι εξελίξεις θα είναι καταιγιστικές.

Η πρωταγωνίστρια του βιβλίου μεγάλωσε σχεδόν χωρίς πατέρα, γιατί εξαφανιζόταν για πολλές ώρες «για δουλειές» και με μια μάνα που φρόντιζε σπίτι, ζώα και χωράφια. Η μάνα είναι μια γυναίκα υποταγμένη, υπάκουη, μαζεμένη, χωρίς γνώμη και άποψη, η καλύτερη μάνα του κόσμου αλλά χωρίς αγκαλιές και χάδια. Όλο της το σώμα υπομονή έκανε με τον άντρα της, τα κέφια του, τις διαθέσεις του, την κακοποιητική και αυταρχική συμπεριφορά του για χρόνια ολόκληρα. Βρήκα συγκινητικό τον τρόπο που η Κερκύρα ψάχνει να καταλάβει τι είναι η αγάπη, με τι μοιάζει, σε τι διαφέρει η δική της οικογένεια από τις άλλες του χωριού ως προς τη συναισθηματική έκφραση. Κι έρχεται μια σκηνή που με γονάτισε: η μάνα της Κερκύρας μιλάει με τη δική της μάνα για το ξύλο από τον άντρα της κι εκείνη της λέει πως κι αυτήν την έδερνε ο δικός της πατέρας, άντρας της είναι.

Το μυθιστόρημα ξεκινάει με το φλερτ και τις ερωτικές στιγμές της Κερκύρας και του Βέργου κι ύστερα πιάνουμε το νήμα από την αρχή για να παρακολουθήσουμε τη ζωή της ηρωίδας από τα παιδικά της χρόνια. Έτσι βρίσκουν χώρο να μπουν οι δεύτερες ιστορίες στο κείμενο και να φέρουν στο φως τους ανθρώπους που γνώρισε η κοπέλα, τις ιστορίες που άκουσε, τις συνέπειες που βίωσε μαζί με την οικογένειά της και τους συγχωριανούς της. Κάποιες από αυτές μάλιστα δένουν αναπάντεχα, δίνοντας η μία την άτυπη συνέχεια της άλλης, ολοκληρώνοντας έτσι τις περιπέτειες κάποιων από τους ήρωες του βιβλίου. Μικρά και μεγάλα καθημερινά περιστατικά συντροφεύουν τον δρόμο της Κερκύρας προς την ενηλικίωση και την αυτογνωσία, με φιγούρες από άλλη εποχή που δίνονται με παραστατικότητα και ρεαλισμό, τρυφερότητα και λυρισμό. Οι γαλατάδες που κατεβαίνουν αξημέρωτα στην πόλη, τα ξυπόλητα παιδιά που τρέχουν στο σχολείο για γράμματα, οι χασομέρηδες θαμώνες του καφενείου που ξεχνιούνται με μπρίσκουλα και τρισέτε, οι γυναίκες με τους τενεκέδες από τη βρύση του χωριού, ο πατέρας που έχασε τον γιο του στον πόλεμο του 1940 και σκεπάζει τον τάφο του με τη χλαίνη του για να μην κρυώνει, η Λένη και η Λαντία από προηγούμενα έργα του συγγραφέα και της Μαίρης Αρβανιτάκη, ο Μέσαρης που αποφυλακίστηκε και επέστρεψε στο χωριό και άλλοι στήνουν μια υπέροχη τοιχογραφία γεμάτη χρώματα και ηθογραφικές αποτυπώσεις.

Το μυθιστόρημα «Μοίρα κοινή» είναι μια παραστατική, άκρως ρεαλιστική καταγραφή της τυφλής υπακοής της γυναίκας σε άγραφους κανόνες και στην επιθυμία του άντρα της ή / και του πατέρα της. Αυτό το στερεότυπο έρχεται να γκρεμίσει μια έφηβη κοπέλα που ζει σ’ έναν κύκλο από ενδιαφέρουσες κατά τα άλλα προσωπικότητες με ποικίλα βιώματα, κοινή γραμμή όμως είναι ο σεβασμός στο θέσφατο. Γέλιο και δάκρυ, λιτή και γρήγορη αφήγηση, παραστατικές εικόνες, συναρπαστικές και άκρως ανθρώπινες ιστορίες, ενδιαφέροντα ψυχογραφήματα, ντοπιολαλιά που δίνει χρώμα στο κείμενο («χασολοϊσμένη», «φλιμένο», «ξανθιές κουβέντες»), τρυφερές παρομοιώσεις που απαλύνουν τις σκληρές σκηνές («Η ημέρα καθαρή, παστρικιά, σαν φρεσκοπλυμένο λευκό σεντόνι περασμένο με λουλάκι στο τέλος που το είχε πλύνει κάποια νιόνυφη», σελ. 55), λεπτό χιούμορ που εξισορροπεί τις καταστάσεις είναι μερικά μόνο από τα θετικά γνωρίσματα ενός μυθιστορήματος που με ταξίδεψε στην κλειστή κοινωνία της Κέρκυρας των μέσων του 20ού αιώνα και μου σύστησε μια ατίθαση καρδιά γεμάτη απορίες, απωθημένα και ελπίδες για ένα αύριο καλύτερο από των γυναικών του τόπου και της εποχής της.