Τζούλια Γκανάσου Δευτέρα παρουσία-εκδόσεις Καστανιώτη

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Την Τζούλια Γκανάσου τη γνώρισα στην παρουσίαση της νουβέλας «Γονυπετείς» στην Τήνο, το καλοκαίρι του 2017, μιας και εκείνο το βιβλίο είχε άμεση σχέση με τη δύναμη της πίστης, με μια πορεία εξομολόγησης, με το θαύμα και το τάμα. Από τότε, ξεχώρισα τη γραφή της και την ακολουθώ σε κάθε εκδοτική της απόπειρα. Φέτος, κυκλοφόρησε το έκτο της βιβλίο, «Δευτέρα Παρουσία» από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Ο τίτλος μπορεί συνειρμικά να σας οδηγήσει στη Βίβλο αλλά δεν έχει καμιά σχέση. Είναι αλληγορικός, μεταφορικός, υπαρξιακός, όπως πολλά κομμάτια του βιβλίου. Η Τζούλια Γκανάσου μας βάζει πιο βαθιά στις αναζητήσεις μας. Ο τίτλος συμβολίζει τη δεύτερη ευκαιρία στη ζωή μετά από κάποια δύσκολη συγκυρία, μετά από μια μεταμορφωτική εμπειρία, μετά από έναν αγώνα επιβίωσης. Γιατί όλοι οι άνθρωποι έχουμε πάντα μια δεύτερη ευκαιρία, ακόμη και μετά από έναν πόλεμο. Ακόμη και μετά από αμέτρητους φόνους αμάχων και κατεδαφισμένων πόλεων. Ο αγώνας για τη ζωή είναι συνεχόμενος. Όσο για τον σχεδιασμό του εξωφύλλου είναι ακόμη ένα έργο τέχνης των εκδόσεων Καστανιώτη, όπως άλλωστε έχουμε διαπιστώσει οι αναγνώστες των εκδόσεων. Ακόμη μια φορά που η γραφή της Γκανάσου με δικαίωσε. Θεωρώ πως έχει θεαματική εξέλιξη και νομίζω πως δεν υπερβάλλω. Με συγκλόνισε όπως διαχειρίστηκε τους δυο πρόσφατους πολέμους, στην Ουκρανία και στη λωρίδα της Γάζας, «πολιτισμένους» πολέμους τους χαρακτήρισε μάλλον με ειρωνική χροιά, αλλά και το θέμα της παρένθετης μητρότητας για το οποίο η συγγραφέας δεν σταμάτησε απλά στην ενδελεχή έρευνα που έκανε, αλλά το «έντυσε» με συμβολισμούς και φαντασία. Πώς μπορείς αλήθεια να χαρακτηρίσεις «πολιτισμένο» έναν πόλεμο; Το μόνο που θα έλεγα είναι ότι τον βλέπουμε μέσα από την τηλεόραση και τα κοινωνικά δίκτυα. Ή όπως γράφει η ίδια στη σελίδα 41: «Ο «πολιτισμένος» πόλεμος θα διαφύλασσε τις υποδομές, το δίκτυο ύδρευσης, ηλεκτροδότησης, νοσηλείας. Θα υπήρχαν τρόφιμα, φάρμακα και καύσιμα». Αλήθεια; Πώς θα προστάτευαν όλα τα προηγούμενα σε μια πόλη βομβαρδισμένη; Σε τούτο το βιβλίο δοκιμάζονται οι ανθρώπινες σχέσεις, οι σχέσεις νέων και ηλικιωμένων, το «εγώ» χάνεται και στη θέση του μπαίνει το «Εμείς». Κάτι που δεν θέλει κανένας πόλεμος. Η Γκανάσου γράφει στη σελίδα 72: «Άργησες, χασομέρησες κουβαλώντας τη γιαγιά σου, ψάχνοντας γονείς και αδελφό…»

«Ο σώζων εαυτόν σωθήτω», μια παροιμία που η δεκαεφτάχρονη Άννα δεν θα μπορούσε να διανοηθεί για τη γιαγιά της Όλγα όταν βρίσκονται στο άδειο σαλόνι του σπιτιού τους, όταν οι βόμβες ακούγονται στην πόλη και κατεδαφίζουν τα κτίρια και της προτείνει να φύγουν, να βρουν καταφύγιο. Κι ενώ η γιαγιά αρνείται αφού έχουν παραλύσει τα πόδια της και προτρέπει την έφηβη να τρέξει, να σωθεί, η εγγονή παίρνει τη γιαγιά στην πλάτη και βγαίνουν από το σπίτι. Η Γκανάσου θέλησε να αλλάξει αυτό που γίνεται σε παγκόσμιο επίπεδο σε όλους τους πολέμους. Δεν ήθελε να παραγκωνίσει την Τρίτη ηλικία ως «άχρηστη» αλλά να τη φέρει στο προσκήνιο ως ζωντανή ύπαρξη, χρήσιμη και μάχιμη ως το τέλος. Αυτή η αλληλεπίδραση, η αλληλεγγύη, η αλληλοβοήθεια των δύο γυναικών σαν ένα σώμα με συγκίνησε, αλλά και με προβλημάτισε. Μεγαλείο ανθρώπινης ψυχής η εγγονή, παίρνει τη γιαγιά στη ράχη και γίνονται «διττό σώμα» που αγωνίζεται να επιβιώσει τη βομβαρδιζόμενη χώρα. Στη σελίδα 60, η συγγραφέας γράφει και με συγκίνησαν πολύ τούτες οι λέξεις που τις επαναλαμβάνει συχνά μες στο βιβλίο, τονίζοντας την αγάπη στη γιαγιά αλλά και τη σύνδεσή της με το παρελθόν αναπαριστώντας έναν σφιχταγκαλιασμένο ανθρώπινο κρίκο της αλυσίδας που δεν θα αφήσει να σπάσει ως το τέλος: «Χέρια-ζυμάρια-θλιμμένους κισσούς γύρω από τον λαιμό της». Γιαγιά και εγγονή αγωνίζονται να διεκδικήσουν τα πλέον δεδομένα της ζωής, όπως το νερό, την τροφή, τη στέγη, την ασφάλεια, την αγάπη, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη, την ειρήνη και την ίδια τους την ύπαρξη. Θα έρθουν αντιμέτωπες με την αποσύνθεση του κόσμου που γνώριζαν μέχρι εκείνη τη στιγμή, με σκιές και αγρίμια με αποκριάτικες μάσκες, με παρένθετες μητέρες και καταφύγια-φυλακές, με παιδομάζωμα, αλλά και με κάθε λογής όμορφα πλάσματα, προσπαθώντας να επιζήσουν.

Το δεύτερο μέρος του μυθιστορήματος το οποίο πραγματεύεται την παρένθετη μητρότητα, με συντάραξε. Πολύς λόγος γίνεται για την παρένθεση και ίσως δεν γνωρίζουμε αρκετά για τα καταφύγια-φυλακές, για το παιδομάζωμα, για την ενοικίαση της μήτρας προκειμένου να ζήσει η οικογένεια της παρένθετης μητέρας, για την παραγωγή όντων «κατά παραγγελία», για την εμπορευματοποίηση του γυναικείου σώματος. Την τελευταία εικοσαετία, είναι σύνηθες να αποκτούν τα άτεκνα ζευγάρια παιδιά από μητέρες που προέρχονται από τα Βαλκάνια, τις χώρες δηλαδή παραγωγής βρεφών. Στην Ουκρανία, η εν λόγω διαδικασία είναι νόμιμη από το 2007. Η Τζούλια Γκανάσου χρησιμοποιώντας τον ρεαλισμό, τον σουρεαλισμό αλλά και τον μαγικό ρεαλισμό, μας συγκλονίζει με τις περιγραφές της, καθώς γνωρίζει πολύ καλά να διαχειρίζεται με λεπτότητα την εκμετάλλευση που γίνεται από τους γιατρούς, να προβάλλει τα στερεότυπα και τις καταπιεστικές πρακτικές. Η θεωρία την οποία, εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες, αναπαράγουν οι κοινωνίες, οι θρησκείες, οι εταιρείες ότι «Είναι συγκλονιστικό να μεγαλώνει μια νέα ζωή μέσα σου. Αυτός είναι ο προορισμός της γυναίκας.» βρίσκει πρόσφορο έδαφος σε όλο αυτό το κύκλωμα της παρένθετης μητρότητας που προωθεί ότι οι γυναίκες είναι «παραγωγικές μηχανές» γιατί τις διάλεξε ο Θεός να διαιωνίζουν το ανθρώπινο είδος.

Η συγγραφέας τονίζει στη σελίδα 134: «Είμαστε φορείς ξεφουρνίσματος ανθρώπων στις υπηρεσίες των πλουσίων. / Είμαστε πειραματόζωα για τη δοκιμή και την προώθηση νέων φαρμάκων και υπηρεσιών γονιμότητας που αποφέρουν τεράστια κέρδη. / Στις διαταγές των πολυεθνικών Στις επιταγές των τρελών που βγάζουν χρήματα θυσιάζοντας ανθρώπους. Γιατί νομίζεις ότι γίνεται ο πόλεμος»; Η Τζούλια Γκανάσου παραλληλίζει τα καταφύγια-φυλακές με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί, όπου ο Μέγκελε έκανε πειράματα στις γυναίκες για να γεννούν παιδιά για τους πλούσιους Γερμανούς κι αν ήταν άρρωστα τα θανάτωνε. Στη σελίδα 97, η συγγραφέας σημειώνει: «Τα παιδιά με «Σύνδρομο Down» ή άλλες αναπηρίες δεν τα θέλει κανένας. Οι πελάτες αρνούνται να τα παραλάβουν». Και στη σελίδα 101, η Γκανάσου ειρωνεύεται: «Η εργασία απελευθερώνει. Η Εταιρεία σου δίνει τη μοναδική ευκαιρία να δουλέψεις και να προσφέρεις στον κόσμο».

Η αγωνία για το αν οι ηρωίδες θα καταφέρουν να φτάσουν στα σύνορα για να έρθει η «δεύτερη παρουσία» στη ζωή τους, αλλά και η ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο κορυφώνονται στο τρίτο μέρος του βιβλίου το οποίο θέλεις να το τελειώσεις με μια ανάσα ώστε να φτάσεις στη λύτρωση. Των πρωταγωνιστών ή τη δική σου. Γιατί δεν μπορείς να αποφύγεις αυτήν την ένωση με τους ήρωες της Γκανάσου. Το δικό μου ερώτημα: Είμαστε διατεθειμένοι να θυσιάσουμε κάτι για να ζήσουμε τη δική μας δεύτερη ευκαιρία στη ζωή; Να αγωνιστούμε για την ειρήνη και να σταματήσουμε να βλέπουμε τη γυναίκα ως εμπόρευμα; Τότε, ίσως ο κόσμος να γίνει πράγματι ομορφότερος. Τζούλια Γκανάσου, καλοτάξιδο να είναι το νέο σου μυθιστόρημα κι ας γίνει αφορμή για σκέψη.

Θα σου φτιάξω μια χώρα που δεν θα σε διώχνει

Θα σου φτιάξω μια χώρα που δεν θα σε πληγώνει