Μάρκος Κρητικός- Ο αναρχικός τραπεζικός-εκδόσεις Μεταίχμιο



Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Όταν εκδόθηκε «ο Αναρχικός τραπεζικός» του Μάρκου Κρητικού από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, οι περισσότεροι βιβλιόφιλοι ταξίδεψαν νοερά στο μακρινό 1922 που εκδόθηκε ο «Αναρχικός τραπεζίτης» του Πορτογάλου συγγραφέα Φερνάντο Πεσσόα, που είχε ταράξει τότε τις κοινωνίες και είναι ακόμη τόσο δυνατό σαν να γράφτηκε σήμερα. Τα ερωτήματα που είχε θέσει ο Πεσσόα ήταν: Μπορεί ένας αναρχικός να είναι τραπεζίτης; Μπορεί ένας τραπεζίτης να είναι αναρχικός; Πώς είναι δυνατόν αυτές οι αντικρουόμενες ιδιότητες να συνδυάζονται;. Αν ακούσει κάποιος παγκόσμιος τραπεζίτης σήμερα πώς μπορεί να υπάρχει κάποιος αναρχικός στον τραπεζικό κόσμο, το λιγότερο που θα πάθει είναι εγκεφαλικό. Και τότε ο Πεσσόα μιλούσε για κοινωνικούς θεσμούς, για συμπτώματα αποσταθεροποίησης, για διαρρηγμένες κοινωνίες για αμφισβητήσεις και ηθικές αξίες. Τι ήταν αυτό που ο Μάρκος Κρητικός, συγγραφέας έξι αστυνομικών μυθιστορημάτων, που μας καθηλώνει κάθε φορά με την εφευρετικότητα και το πηγαίο χιούμορ του, να εμπνευστεί από τον Πεσσόα και να ξετυλίξει τη δική του ιστορία; Πιστεύω πως υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία στις κοινωνίες του τότε και του σήμερα. Και τότε οι ηθικές αξίες είχαν εκπέσει αλλά και σήμερα. Ο Πεσσόα γράφει για την Πορτογαλική κοινωνία και ο Κρητικός για την ελληνική. Και τα έχει καταφέρει να είναι από τους συγγραφείς του είδους που ανέβασε τον πήχη της αστυνομικής λογοτεχνίας. Ομολογώ πως δεν έχω διαβάσει τους Βορειοευρωπαίους μετρ και έτσι δεν μπορώ να έχω μέτρο σύγκρισης. Αλλά έχω μια αδυναμία στην ελληνική αστυνομική λογοτεχνία και τους συγγραφείς της γιατί τα βιβλία τους μιλούν στην κουλτούρα μου αλλά και οι χαρακτήρες που δομούνται είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, οι τόποι γνωστοί και αγαπημένοι και γίνομαι αμέσως κομμάτι τους. Όπως στο συγκεκριμένο βιβλίο γνωρίζω τον Μάρκο, τον αντιήρωα του Κρητικού που περπατά στους δικούς μου δρόμους. Ένας αντιήρωας που ο συγγραφέας τον έχει χρησιμοποιήσει και σε τέσσερα προηγούμενα βιβλία του. γραμμένο στο πρώτο πρόσωπο και με έχει κερδίσει τούτη η αμεσότητα. Ο Μάρκος δεν είναι αστυνομικός που θέλει να εξιχνιάσει εγκλήματα αλλά ένας πρώην τραπεζικός που έφυγε με εθελουσία από τη δουλειά του γιατί δεν άντεχε το τραπεζικό σύστημα. Όπως τον προϊστάμενό του, που όπως γράφει στη σελίδα 60 «Ο διευθυντής πορωμένος με τον ρόλο του προστάτη των συμφερόντων του τραπεζικού καρτέλ. προέτρεπε τηλεφωνικά τους δύστυχους πελάτες να τακτοποιήσουν άμεσα τις οφειλές τους γιατί στις μέρες μας δεν γίνονται θαύματα» Προφανώς εμπνεύστηκε από τα βιογραφικά του στοιχεία, γιατί όπως γράφει στο βιογραφικό του εργάστηκε 3.421 μέρες στον τραπεζικό τομέα. Μου άρεσε πολύ ο αντιήρωάς του ο Μάρκος, γιατί μπορεί να χρησιμοποίησε ανορθόδοξες και αμφιλεγόμενες μεθόδους για να εξιχνιάσει έναν φόνο ή να βγει από μια δύσκολη κατάσταση, αλλά κατάφερε να με προσφέρει λίγες ώρες ξεγνοιασιάς και αγωνίας, αφού διαβάζεται μονορούφι. Μια περίληψη της ιστορίας αυτής για τους αναγνώστες. Ο Μάρκος ζει με την Έλσα σε μια παλιά μονοκατοικία στα Πατήσια. Ύστερα από δέκα χρόνια γάμου, ο καιρός περνάει χωρίς ενδιαφέροντα και συγκινήσεις. Η απέχθεια για τη δουλειά του, η επίγνωση της χαμένης νεότητας και οι επισκέψεις της εριστικής πεθεράς του τον βυθίζουν στην εσωστρέφεια. Απρόσμενα γεγονότα τον παρασύρουν σε αλυσιδωτά ψέματα και παρορμητικές αντιδράσεις που τον καταδικάζουν σε μια ζωή για την οποία δεν προοιωνίζεται τίποτα θετικό. Απαλλαγμένος από συζυγικές υποχρεώσεις και τραπεζικούς εφιάλτες αλλά σε πλήρη συναισθηματική σύγχυση, θα οδηγηθεί σε μια απεγνωσμένη απόφαση. Τελικά τι είναι ο Αναρχικός τραπεζικός; Αστυνομικό μυθιστόρημα που πραγματεύεται με χιούμορ τη φυγή ενός συνηθισμένου ανθρώπου από τις ηθικές και κοινωνικές συμβάσεις του πρότερου βίου του ή.ένα κοινωνικό μυθιστόρημα αστυνομικής πλοκής που αφήνει αιχμές για την κοινωνία που ζούμε;

Δεν ήθελα να το αφήσω από τα χέρια μου το βιβλίο. Η αμείωτη δράση του, τα πολιτικά καυστικά του σχόλια, οι αγαπημένοι τόποι της Τήνου, όπως ο Άγιος Φωκάς, ο Πάνορμος που απλώνεται μπροστά μου, αλλά και άλλα μέρη που με τη γλαφυρή γραφή του, μας ταξιδεύει στο Αιγαίο. στο δεύτερο μέρος του Όπως λέει ο Αναρχικός, «ο Πάνορμος είναι ένας επίγειος παράδεισος ξεχασμένος απ’ τον Θεό, με βασικό πλεονέκτημα έναντι του επουράνιου ότι μπορούν να τον χαρούν και οι αμαρτωλοί" Ακόμη μας συστήνει τα πρόσωπα που ανασαίνουν, κοινά γνωστά και αγαπημένα όπως ο Βλαδίμηρος αγαπημένος ήρωας του Μάρκου Κρητικού αφού τον έχουμε συναντήσει και σε άλλα βιβλία του, αλλά και το βιβλιοπωλείο του, «Περί Τήνου» που είναι η πνευματική κυψέλη του νησιού. Ο δάσκαλος Δενακαρίας που πουλά στον Μάρκο τη βάρκα του στον Πάνορμο αλλά και ο φίλος του ο Φώντας, συμπρωταγωνιστής του που οι ιδέες του ξυπνούν στον Μάρκο την επαναστατική του διάθεση. Διαβάζουμε στη σελίδα 109 «ο Φώντας που δουλεύει σε σκάφος κι έμπλεξε με τον μητροπολίτη που ήθελε να πάει σε πονηρό πάρτυ στη Μύκονο και μιλά για την εργοδοσία που δείχνει απροκάλυπτα το αυταρχικό της πρόσωπο και δεν γνωρίζουν που μπορούν να οδηγήσουν ένα προλετάριο» Ενώ στη σελίδα 146 ο Φώντας φαντασιωνόταν θεαματικές ληστείες τραπεζών και καυτές γνωριμίες με τις κυρίες ζάμπλουτων οικογενειών. Πράξεις που όπως διαβεβαίωσε στρέφονται κατά του κεφαλαίου γιατί αφενός κλέβεις κι από την άλλη πηδάς τους διεφθαρμένους υπηρέτες του. Έτσι οι προλετάριοι θα ανατρέψουν τον καπιταλισμό».

Ένα άλλο στοιχείο που μου αρέσει στα βιβλία του Κρητικού είναι η μουσική που διαχέεται στις σελίδες τους. Και σ’ αυτό το βιβλίο, τα κοινά αγαπημένα μουσικά ακούσματα, όπως τραγούδια της ροκ και της μπλουζ μουσικής δίνουν το δικό τους ηχόχρωμα στο καθηλωτικό αυτό βιβλίο. Ο Παύλος Σιδηρόπουλος με το «Άντε καλή τύχη μάγκες», δίνει το παρόν του, ελληνικά και ξένα ροκ συγκροτήματα, αλλά και το γνωστό, επαναστατικό τραγούδι bella chao. Δεν θα μπορούσε να λείπει άλλωστε αφού μιλάμε για αφύπνιση του λαού εναντίον του συστήματος. Δεν λείπει φυσικά η Τηνιακή ντοπιολαλιά στη σελίδα 214 που δίνει μια πολύ ευχάριστη και διασκεδαστική νότα στη ροή του βιβλίου.

Πώς τα καταφέρνει ο Μάρκος Κρητικός να μας καθηλώνει; Πώς καταφέρνει να συνδυάζει τη διασκέδαση με τη νύχτα, τις όμορφες γυναίκες πίσω από τη μπάρα, τη μαφία, τα ποτά και τον μπάφο με την αστυνομική πλοκή και τη θεωρία του Μαρξ εναντίον του τραπεζικού συστήματος; Πώς μπλέκει την πεθερά του που τον κράζει συνέχεια υποβιβάζοντάς τον, με τα μυστικά του τριώροφου, όπου πέρασε πληκτικά μέχρι να κάνει την έξοδο στην πραγματική ζωή; Όπως γράφει και ο ίδιος «Θα έκοβα τον ομφάλιο λώρο με το παρελθόν μου[…]. Θα παραβίαζα τους ηθικούς κανόνες του πρότερου βίου μου όχι από επαναστατική διάθεση ή φιλαργυρία αλλά αποκλειστικά για τη σωτηρία μου από μια υπαρξιακή απόγνωση που με οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή».

Και μην σας παρασύρουν οι ολοζώντανες σκηνές της ληστείας ζηλεύοντας την κινηματογραφική φυγή των ληστών. Ούτε να γίνετε αναρχικοί τραπεζικοί γιατί το σύστημα δεν θα σας δεχτεί. Αυτά γίνονται μόνο στα μυθιστορήματα για να περνούμε όμορφες ώρες ανάγνωσης και φυσικά σκέψης και προβληματισμού. Καλοτάξιδο να είναι