Πασχαλία Τραυλού-Οι ασυγχώρητες –εκδόσεις Διόπτρα

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Όποια κι αν είναι εντέλει η αλήθεια, το σπουδαιότερο τρόπαιο στη ζωή είναι η αγάπη και μόνη ασπίδα από τα λάθη μας η συγχώρεση

Κλείνοντας το βιβλίο της Πασχαλίας Τραυλού «Οι ασυγχώρητες» από τις εκδόσεις Διόπτρα, μου βγήκε ένας λυτρωτικός αναστεναγμός. Ένιωθα πως οι Ασυγχώρητες, οι ηρωίδες των τριών γενεών, γιαγιάδες, κόρες και εγγονές δικαιούνταν συγχώρεση, όχι από την εκκλησία αλλά από όλες εμάς, τις σύγχρονες γυναίκες που δεν είχαμε την ατυχία να βιώσουμε στην σάρκα και την ψυχή μας, όσα έζησαν εκείνες. Το όχι, το μη, το είσαι γυναίκα και προορισμός σου είναι να παντρευτείς και να κάνεις παιδιά. Ή ακόμη και την αγωνία των γονιών για την προίκα, το μεγάλο βάσανο πολλών γενεών. Μέσα σε 556 σελίδες η Πασχαλία Τραυλού μας γνωρίζει μια δύσκολη εποχή για τις γυναίκες, για τα στερεότυπα μιας κοινωνίας που επιτάσσει, που δικάζει και φορτώνει ενοχές και τύψεις στις γυναίκες.

Σε πολλά σημεία σφίγγεται το στομάχι με όσα συμβαίνουν, οι νεότεροι αναγνώστες πληροφορούνται πράγματα πρωτάκουστα που ούτε καν τα φανταζόταν, από τη δεκαετία του 50 και δώθε. Γι αυτό, το βιβλίο διαβάζεται πολύ γρήγορα, καθώς ο λόγος της ρέει και η αγωνία κορυφώνεται από κεφάλαιο σε κεφάλαιο. Οι πολύ δυνατοί χαρακτήρες που δόμησε η συγγραφέας ψάχνουν να πετάξουν κάπου τα βαρίδια που τους ακολουθούν, οι αλυσίδες άλλοτε σφίγγουν και άλλοτε χαλαρώνουν. Η κοινωνία όσο πάνε οι γυναίκες ηρωίδες να ξεφύγουν από τα στεγανά, στέκεται αυστηρός κριτής -παρατηρητής και τις καθηλώνει. Ηρωίδες και ήρωες της διπλανής πόρτας, ανθρώπους φτωχούς, του μεροκάματου που μένουν σε φτωχογειτονιές και αγωνίζονται για τον επιούσιο. Ανθρώπους που οι συνθήκες της ζωής τους κάνουν σκληρούς, πεισματάρηδες, δυνατούς. Όπως η Ασημίνα, κόρη της πονηρής Αμαλίας και του μπαλωματή μπάρμπα-Βαρδή. Μια 16χρονη που θα γίνει γυναίκα φτιαγμένη από ακλόνητη ύλη που αντέχει στον πόνο, ασάλευτη και πεισματάρα, σκληρή, ξέχειλη από δυναμισμό και συνάμα ερωτισμό. Ένα θηλυκό που χάρη τις συμβουλές της πονηρής μητέρας θα καταφέρει να ξετρελάνει έναν ήπιο και καλοσυνάτο νέο, τον Επαμεινώνδα Αγαπητό, ταγματάρχη του Ελληνικού Στρατού. Έναν άβουλο νέο που θα ερωτευτεί την Ασημίνα και παρά τις αντιρρήσεις της μητέρας του Μέλπως θα την κάνει γυναίκα του.

Χαρακτηριστικά αναφέρω δυο σημεία που θα σας κεντρίσουν την προσοχή για να γνωρίσετε τη νοοτροπία της εποχής. Πρώτα την Αμαλία που συμβουλεύει την Ασημίνα στη αελίδα 19 «Κοίτα ν’ ανοίξεις τα μάτια σου όσο πιο γρήγορα γίνεται, να βρεις να κρεμαστείς απ’ ανδρός πλάτη, να ξαλαφρώσεις τον πατέρα σου. Εξάλλου ποιος είναι προορισμός της γυναίκας πέρα απ’ τον γάμο και τα παιδιά; » Ενώ στη σελίδα 85 η Μέλπω συμβουλεύει τον γιο της «Γι αυτό σου λέω καμάρι μου, γλέντα όσο το τραβά η καρδούλα σου, μα πρόεχε ποια θα στεφανωθείς» Αυτά τα λόγια των μανάδων ακούγονται μέχρι και σήμερα, αφού έχουν γραφεί στο υποσυνείδητο μας και δεν είναι εύκολο να ξεριζωθούν. Νέα πρόσωπα προστίθενται συνεχώς όπως ο διοικητής Καρατζάς, που ήταν ο προϊστάμενος του Επαμεινώνδα και όριζε τη ζωή και την καρδιά του. Για όσους δεν γνωρίζουν, εκείνα τα χρόνια το ΓΕΣ αποφάσιζε τον γάμο των στρατιωτικών. Η νύφη έπρεπε να έχει προίκα, να μην έχει φάκελο κοινωνικών φρονημάτων, να είναι Ελληνίδα υπήκοος. Έτσι η αίτηση του Αγαπητού να παντρευτεί την Ασημίνα, έμενε στο συρτάρι του, προκειμένου να εκβιάζει τη μητέρα του Μέλπω, να τρυγάει το κορμί της. Οι κρυφές συναντήσεις του Νώντα και της Ασημίνας, το Στέκι του Μηνά στο Τουρκολίμανο, ο προικοθήρας Βαλάντης, που θα παντρευτεί την εύπορη Ευγενία αλλά ορέγεται και την Ασημίνα, οι αδερφές Αλεξάνδρα και Ρωξάνη, ο ψαράς Αργύρης που μοιράζεται τις έγνοιες του με την Μέλπω, χωρίς να ξέρουν και οι δύο ότι συνδέονται με έναν περίεργο τρόπο. Ακόμη μας συστήνει τον Μίλτο Δερβένη, τον Παύλο, την Αϊρίν, τον Βαρδή, τη Μελπίνα και τη Τζασίρα που δίνουν το δικό τους ιδιαίτερο βάρος στην ήδη τραγική ιστορία. Ο κάθε ήρωας σου αφήνει δυνατό συναίσθημα, περιπλέκοντας τις ζωές τους με έρωτες, λάθη, πάθη, μίση και μυστικά. Πραγματικά δεν ξέρω ποιον να συγχωρήσω και ποιον να μισήσω. Ο καθένας έχει τον λόγο του που συμπεριφέρθηκε έτσι γιατί η κοινωνία τον οδήγησε να φερθεί κατά τη γνώμη μου μ’ αυτόν τον τρόπο. Οι άντρες πιστεύω πως δεν σηκώνουν συγχώρεση αν και αυτοί είναι θύματα των μανάδων τους. Τις γυναίκες τις συγχωρώ γιατί έπρεπε να κρατήσουν τα ηνία με οποιονδήποτε τρόπο μπορούσαν σε μια πατριαρχική οικογένεια που όριζε τις υποχρεώσεις και όχι τα δικαιώματα. Υποκρισία, χλεύη, ξεσπάσματα, οικονομικά συμφέροντα, αγάπη και μίση θα τα δούμε να βασανίζουν τους ήρωές μας. Στερεότυπα, παρωχημένες ιδέες, προκαταλήψεις που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, σαν να μπολιάζει η προηγούμενη τη νεότερη, ταλανίζουν τις γυναίκες του βιβλίου.

Στο βιβλίο ακόμη θίγονται θέματα αιμομιξίας, για το ποιο είναι σωστό και ποιο όχι, του σύμπαντος, της θρησκείας, αλλά και για το έθιμο στην Αφρική..Γράφει στη σελίδα 501 που τη Τζαζίρα την πούλησε ο πατέρας της για πέντε βόδια σε ένα ηλικιωμένο για να σώσει τα υπόλοιπα παιδιά. Για τον βιασμό από τον δάσκαλό της, για τη σωτηρία της μικρής χάρη στην ανθρώπινη αλυσίδα για να δραπετέψει στην Αγγλία. Μας μιλά για το έθιμο Σαντάκα των μουσουλμάνων, παραλλαγή του Κορανίου που καλύπτει μια χαρά το έγκλημα των ασυνείδητων πατεράδων και τα ανώμαλα γούστα όσων ορέγονται παιδικές σάρκες στο κρεβάτι τους χωρίς ποινές Ακόμη, οι έμφυλες ερωτικές σχέσεις αλλά και οι συμπεριφορές γονιών και παιδιών. Ένα περιστατικό, πανομοιότυπο του τραγικού δυστυχήματος των Τεμπών, ανεβάζει στην κορύφωση την αγωνία αλλά και ξύνει πληγές, μνήμες και το κρατά ολοζώντανο μέχρι τη τελευταία σελίδα όπου οι ανατροπές συνεχίζονται και βγαίνει ένας αναστεναγμός. Για τον κάθε αναγνώστη ξεχωριστός γιατί η Πασχαλία Τραυλού με τη γραφή της καταφέρνει να δίνει την ελευθερία της βούλησης στον καθένα μας να νιώσει αυτό που πηγάζει από την καρδιά του. Καλοτάξιδο να είναι Πασχαλία Τραυλού!

Σελίδα 171 «Οι άντρες θέλουν πιασίματα. Πώς θα συλλάβεις όταν έρθει η ώρα έτσι όπως είσαι ξενηστικωμένη

Σελίδα 253 «Γεροντοκόρη δηλαδή ζητούσε διευκρινίσεις η μέλπω θεωρώντας ταυτόσημη την εργένικη ζωή για μια γυναίκα με την άσπιλη ζωή σε μοναστήρι»

Σελίδα 475 «Για τους σωστούς και λάθος ανθρώπους, για ότι βαφτίζει η κοινωνία ηθικό, και τους άλλους τους αντάρτες, τους απόκληρους που διασαλεύουν την τάξη και υπερβαίνουν τα εσκεμμένα. Μην υποδουλωθείς στο σώμα σου, μην ξευτιλιστείς. Κάνε αντίσταση στο κορμί σου και σε ότι νομίζεις πως θα σε κάνει ευτυχισμένη»