Γιάννης Πολύζος-Οι σκλάβοι του κάμπου- Εκδόσεις Υψικάμινος

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου – Σαμοθράκη

Ο Γιάννης Πολύζος γεννήθηκε στη Λάρισα το 1983. Σπούδασε στο Πανε¬πιστήμιο Αιγαίου, στη σχολή Κοινωνικών Επιστημών, στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας. Από τις εκδόσεις Γράφημα κυκλοφορεί, επίσης, η νουβέλα του, Ένας άλλος Rimbaud και το Πορτρέτο. Είναι τακτικό μέλος τού Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος.

Όσοι έχουμε επισκεφτεί τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη αλλά και άλλες παρόμοιες εκθέσεις έχουμε δει πολλούς εκδοτικούς οίκους που προτείνουν βιβλία για όλες τις αναγνωστικές προτιμήσεις. Υπάρχει ελεύθερος χώρος για έναν ακόμη εκδοτικό οίκο; Ναι υπάρχει. Οι εκδόσεις Υψικάμινος είναι μια νέα πρόταση που τελούν υπό την αιγίδα τού Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος. Όπως γράφουν στην ιστοσελίδα τους, το νέο αυτό εκδοτικό εγχείρημα θα διατηρήσει τον κεντρικό πυρήνα συνεργασίας με τις εκδόσεις Γράφημα, αλλά, παράλληλα, θ’ αποτελέσει διακριτό, αυτόνομο, πυλώνα δημοσίευσης, αξιολόγησης και προβολής στον δημόσιο χώρο έργων ποίησης, πεζογραφίας, θεάτρου, κινηματογράφου, καθώς και επιστημονικών μελετών (με επίκεντρο τη θεωρία τής λογοτεχνίας και των ρευμάτων σκέψης κι έκφρασης), με στόχο τη διαμόρφωση των όρων πρόσληψης μίας νέας λογοτεχνικής παράδοσης. Η επιλογή τού ονόματος των εκδόσεων προέρχεται από την πρώτη ποιητική συλλογή υπερρεαλιστικής τεχνοτροπίας στην Ελλάδα, αυτή τού Ανδρέα Εμπειρίκου, και αποτελεί έναυσμα για εμάς όπως επιχειρήσουμε τη φιλολογική κατασκευή τής παράδοσης νέου τύπου, όπως υπήρξε και ο αποκλειστικός σκοπός ήδη από την επίσημη ίδρυση του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος. Αφετηρία τού όλου σκεπτικού υπήρξε η αναγκαιότητα επιστημονικής έρευνας και ανανέωσης των οπτικών ερμηνείας τής ιστορικής εξέλιξης της εγχώριας λογοτεχνίας, από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα, σε άμεση συνάρτηση με τα καλλιτεχνικά κινήματα στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο.

Έχω γράψει και παλαιότερα για βιβλία που έχουν τη σφραγίδα του Φιλολογικού Ομίλου και εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Γράφημα. Σήμερα έχω στα χέρια το πρώτο τους πνευματικό παιδί. Του Γιάννη Πολύζου, «Οι σκλάβοι του κάμπου», τον Α’ τόμο διηγημάτων, που το όμορφο εξώφυλλό του σχεδίασε ο Γιάννης Τρύφου, ενώ η φιλολογική επιμέλεια και η επιμέλεια έκδοσης έγινε από τον Αντώνη Ε. Χαριστό. Το εν λόγω βιβλίο είναι αφιερωμένο σε όλους εκείνους που αφήσαν την τελευταία τους πνοή εκείνη τη φθινοπωρινή βραδιά του 2023, στις μεγάλες πλημμύρες του Θεσσαλικού κάμπου, που στάθηκαν άτυχοι διότι το σπίτι τους είχε μονάχα ένα πάτωμα… Μήπως η ιστορία επαναλαμβάνεται;

Στις 118 σελίδες του ο συγγραφέας μας πηγαίνει σε ένα μακρινό παρελθόν, με ήρωες τους τσιφλικάδες και τους κολίγους. Τόπος ο Θεσσαλικός κάμπος και χρόνος την πρώτη δεκαετία του εικοστού αιώνα. Τι έχει να μας πει ένας νέος ηλικιακά συγγραφέας για εκείνα τα μαύρα χρόνια για την αγροτιά; Θέτει ερωτήματα όπως τί ήταν οι κολίγοι; Πώς ζούσαν; Ποιές οι συνθήκες εργασίας στη γη των τσιφλικάδων; Ποια μορφή γνώρισε ο καθημερινός βίος τους. Πώς οδηγηθήκαμε στο Κιλελέρ; Ποιές οι σχέσεις ιδιοκτησίας και πώς ο νόμος τις προστάτευε; Ακολουθώντας τη φιλοσοφία και τη τεχνοτροπία του δομημένου ρεαλισμού, αναδεικνύει, φωτίζει την εποχή, τις πλευρές τής κοινωνικής, πολιτισμικής, πολιτικής και οικονομικής πραγματικότητας, μετά από πολύμηνη έρευνα, σκαλίζοντας το αρχειακό υλικό. Μέσα από τα έξι διηγήματά του, με τη Θεσσαλική ντοπιολαλιά που γνωρίζει καλά ο συγγραφέας, μας συστήνει τους ήρωες του όπως τον μπαρμπα-Θωμά, τη Δήμητρα, τη Μαριώ, τον νεαρό Γκιώνη, τον επιστάτη, τον Μανωλάκη, τον Θανάση, τον Σλήμαν και τους άρχοντες του τόπου, αλλά και τις σκουρόχρωμες φιγούρες των ανθρώπων και ζώων που για τα αφεντικά δεν έχουν καμιά αξία. Μπορώ να πω πως γι αυτούς έχουν μεγαλύτερη αξία η γη και τα ζωντανά από τους ανθρώπους

Συγκλονιστική είναι η περιγραφή του στη σελίδα 63 αλλά και σε αρκετές άλλες σελίδες για τη σεξουαλική κακοποίηση που δέχονταν οι γυναίκες των κολίγων που υπηρετούσαν τον επιστάτη. «Αυτή εδώ την τσούπρα προχθές το βράδυ την απαύτωνα ολονυχτίς, κι εκείνη μονάχα μούγκριζε σαν το γελάδι.»

Ο συγγραφέας μέσω του Γκιώνη που αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο, μας περιγράφει πολύ δυνατές σκηνές, μας φορτίζει με έντονα συναισθήματα και γνωρίζουμε το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα και την κορύφωση των ταξικών αντιθέσεων στις αρχές τού20ού αιώνα. Αντιθέσεις που οδήγησαν τους κολίγες σε αιματηρές συγκρούσεις, μη αντέχοντας τον ζυγό, αλλά και την υπονόμευση των ιδιοκτησιακών σχέσεων, όπως αυτές κληροδοτήθηκαν από την τουρκοκρατία και νομιμοποιήθηκαν στις νέες κοινωνικές σχέσεις τής μετεπαναστατικής Ελλάδας.

Όπως προείπα είναι ο πρώτος τόμος των διηγημάτων που θα συνεχιστεί και θα ολοκληρωθεί με τον δεύτερο, στον οποίο θα περιληφθεί και η κορύφωση των γεγονότων που εντάσσονται και στις δύο συλλογές, κορύφωση η οποία θα αποκτήσει μορφικά στοιχεία στη δολοφονία τού Μαρίνου Αντύπα.

Σημείωσα κάποιες φράσεις που μου άρεσαν και καθρεφτίζουν την εποχή εκείνη, αλλά είναι και μια πρόκληση να διαβάσετε το βιβλίο. Οι συνειρμοί σε κάποιες φράσεις θα σας οδηγήσουν στο σήμερα.

Καλοτάξιδο να είναι το βιβλίο για τον Γιάννη Πολύζο και τυχερό για το ξεκίνημα των εκδόσεων Υψικάμινος.

«Τι σημασία έχει, δεν επιτρέπεται να τρώμε από δαύτα, είναι του τσιφλικά και για όσους μένουν πολύ ψηλά»

«Βρε γίνεται άνθρωπος και ζώο να γίνουν ποτέ ισάξια;»

«Λογικό να μη γνωρίζεις από πολιτική. Όσοι περπατούν στα τέσσερα δεν νοιάζονται για τέτοια πράγματα. Δες τα βόδια, το μόνο που γνωρίζουν είναι το φαί, το χέσιμο και ο ύπνος»

«Βλέπω ξέχασες τις βουεδουλιές και τα σημάδια στο σώμα σου, και τον αγώνα που έκανε ο πατέρας σου για να σε γλιτώσει από τα χέρια του επιστάτη»

«Πώς εκλέγονται θαρρείς, μονοκούκι πάμε όλοι οι άντρες και τους ψηφίζουμε. Ήρθε ο καιρός λοιπόν να κάμουν κι εκείνοι καμιά υποχώρηση. Δεν το έλεγαν άδικα αλισβερίσι οι Τούρκοι»

«Χρειάζεται ξεσηκωμός και μάλιστα γενικός…»