Η μεγάλη δούκισσα της Λευκορωσίας ζει μια παραμυθένια ζωή στη Ρωσία του 19ου αιώνα ως τη στιγμή που η αδερφή της γίνεται τσαρίνα και κυβερνάει με τον άντρα της την αχανή χώρα. Τα πάντα ανατρέπονται από τη μια στιγμή στην άλλη και βρίσκεται παγιδευμένη σε μια συνωμοσία που έχει στόχο τη ζωή των αγαπημένων της ανθρώπων και τον δικό της αποκλεισμό στον πατρογονικό πύργο του Κάιρλοφ. Ποιοι θα σταθούν στο πλάι της και ποιοι θα στραφούν εναντίον της; Τι γνωρίζει που να τη βάζει σε τόσο μεγάλο κίνδυνο; Ποιος είναι σε θέση να στραφεί εναντίον του τσάρου και να προσπαθήσει να αποκαλύψει την αλήθεια της πλεκτάνης που έστησε αριστοτεχνικά η «μητερούλα» των Ρώσων;

Η Πέμη Γκανά έγραψε ένα δυνατό, ανατρεπτικό ιστορικό μυθιστόρημα που αναβιώνει την αριστοκρατική τάξη της Ρωσίας του 1866 και τις σκληρές κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες του απλού λαού που ζούσε έξω από τα παλάτια και τις όπερες της Αγίας Πετρούπολης αλλά δεν έπαυε να πίνει νερό στην υγεία του τσάρου. Χωρίς να μπαίνουμε σε πολλές ιστορικές λεπτομέρειες που ίσως κουράσουν, η ιστορία ξεδιπλώνεται με αληθοφάνεια και ενδιαφέρουσες εξελίξεις από την Αγία Πετρούπολη ως το Μινσκ και μας ταξιδεύει από τη χλιδή και την έντονη κοινωνική ζωή ως την απομόνωση και τις κρυφές διπλωματικές συνεργασίες. Η Αναστασία Ιβάνοβνα Κορλόφσκι, μεγάλη δούκισσα της Λευκορωσίας, απόγονος των δύο ισχυρότερων οικογενειών που ενώθηκαν το 1797 με τον γάμο των γονιών της, γεννήθηκε το 1805 στην Αγία Πετρούπολη, στην πρωτεύουσα μιας αχανούς χώρας. Η Αναστασία μεγάλωσε στην Αυλή του παλατιού νομίζοντας πως η παραμυθένια της πραγματικότητα ήταν κοινή για όλο τον κόσμο, κατάφερε όμως να χτίσει έναν ταπεινό, σεμνό χαρακτήρα, γεμάτο όνειρα και ελπίδες για μόρφωση, παρόλο που ήξερε πως αυτά δε θα γίνουν ποτέ πραγματικότητα σε μια εποχή που η γυναίκα προορίζεται μόνο για τον γάμο και τα παιδιά. Ένα τυχαίο γεγονός αλλάζει τη ρότα της ζωής της Αναστασίας, στρέφεται στη φιλανθρωπία, συμμετέχει στις πολιτικές συζητήσεις του άντρα της με τον προσωπικό γιατρό του τσάρου και αποκτά σφαιρικές γνώσεις.

Το 1821 παντρεύεται τον τρίτο της ξάδελφο Ιλιά Ντμίτριεβιτς Κορλόφσκι, έναν τρυφερό, ήρεμο, ευγενικό άντρα που την κάνει ευτυχισμένη. Τα χρόνια περνούν αλλά παιδί δεν αποκτούν, με αποτέλεσμα να δεχτούν κάτι που θα αποδειχθεί μεταγενέστερα επικίνδυνο αλλά δεν τους νοιάζει. Η ζωή τους ανατρέπεται ριζικά όταν η αδελφή της, Κατιάνκα, μια δύστροπη, εγωίστρια, πονηρή και ψεύτρα γυναίκα, παντρεύεται τελικά τον γιο του τσάρου και γίνονται οι επόμενοι τσάροι μετά τον θάνατο του πεθερού της. Η Αναστασία εξορίζεται στον πύργο Κάιρλοφ όπου βιώνει την υστερία και την κατάθλιψη, αργεί να σταθεί στα πόδια της αλλά τα καταφέρνει, έχοντας πλάι της τη μοναδική της φίλη, την ψυχοκόρη Όλγα. Οι εντολές της τσαρίνας τη χωρίζουν από όσους αγαπάει και το μυστικό που κρατάει καλά φυλαγμένο την κρατάει στη ζωή μέχρι να το αποκαλύψει, με αποτέλεσμα η Κατιάνκα να φοβάται για τη θέση της και να καταστρώνει τη μια ενέδρα πίσω από την άλλη την ώρα που κάποιοι αποφασίζουν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους.

Ο πύργος του Κάιρλοφ είναι ένα μέρος με απέραντες εκτάσεις, μέσα στις οποίες υπάρχουν το εκκλησάκι του Αγίου Αλεξάνδρου και η μονή της Αγίας Σοφίας με ηγούμενο τον στάρετς Νικόλαο. Οι άνθρωποι της δούλεψης των Κορλόφσκι έχτισαν ένα μικρό χωριό κοντά στον πύργο κι έτσι ο τόπος είναι γεμάτος ζωή και δραστηριότητα. Σε αυτό το μέρος έρχεται το 1866, λίγα χρόνια μετά τη στέψη των νέων τσάρων και τα τραγικά γεγονότα στη ζωή της Αναστασίας, η Αντριάνα Αλεξέγιεβνα Κορλόφσκι, σύζυγος του Φίοντορ Ιλιέβιτς Κορλόφσκι, μητέρα της Όλγας και της Νατάλιας, που φέρνει τον Φίοντορ στα όριά του και την ξαποστέλνει στη μητέρα του, στον Κάιρλοφ. Ο Φίοντορ εργάζεται στην τσαρική αυλή, περπατώντας χωρίς να το ξέρει σε μια λεπτή κλωστή από την οποία κρέμεται η ζωή του και το μέλλον του, με αποτέλεσμα να υπάρχουν καταιγιστικές εξελίξεις στη ζωή του που απογειώνουν την πλοκή. Πώς θα συμβιώσουν αυτές οι δύο γυναίκες; Η Αντριάνα συνηθισμένη στα πλούτη και στις ανέσεις, η Αναστασία με λογοκριμένες, ημιτελείς γραπτές επιστολές του γιου της, όλα ελεγμένα και απομονωμένα από την τσαρίνα αδελφή της, είναι δύο εντελώς διαφορετικοί χαρακτήρες κι έτσι η συγκατοίκηση κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον.

Το μυθιστόρημα είναι γεμάτο από ενδιαφέροντες ολοκληρωμένους χαρακτήρες που ο καθένας έχει το δικό του παρελθόν και ξεχωριστές ιδιοσυγκρασίες και αντιλήψεις, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα συναρπαστικό παζλ στο οποίο αποτυπώνονται με ενάργεια και προσοχή η κοινωνία και οι συνθήκες στη Ρωσία του 19ου αιώνα. Ο Αλεξέι Σεργκέεβιτς, σωματοφύλακας του Φίοντορ, η Σιλβί Ντιπόν, η νταντά της Νατάλιας, μια φτωχή γυναίκα από το Παρίσι που πρόλαβε να φύγει για τη Μόσχα πριν ξεσπάσει η επανάσταση του προλεταριάτου, η Πρασκόβια Αλεξάντροβνα, οικονόμος του Φιόντορ Ιλίεβιτς Κορλόφσκι, με μοχθηρή ψυχή, σκοτεινή, δίχως έλεος, η οποία με ευχαρίστηση κατασκοπεύει τον Φιόντορ με αντάλλαγμα τα χρήματα, η Πωλίνα Μιχαήλοβνα Ζόρκοφ, με εκπληκτική και σπάνια ομορφιά, της οποίας ο αξιοσέβαστος πατέρας κλέφτηκε με τη Νορβηγίδα μητέρα της όταν πήγε οικογενειακώς διακοπές στη Φινλανδία, η οικονόμος του πύργου Άννα Γιοβάνοβιτς, ο γιος της, Κρίστο Γιοβάνοβιτς, και βαφτισιμιός της Αναστασίας που είναι ο επιστάτης των κτημάτων, ο υπασπιστής του τσάρου Όλεγκ Ντμίτριεβις Ντμίτριεφ που φέρνει την είδηση για παραμονή της τσαρικής οικογένειας τα Χριστούγεννα του 1866 στον Κάιρλοφ αλλά έχει και κρυφό κίνητρο για να έρθει στον πύργο, ο Σεργκέι Λεμπέσκι, γιος μουσικών από το θλιβερό Σεστρόρετσκ, που κατάφερε να ξεφύγει απ’ όλ’ αυτά σπουδάζοντας νομικά στη Μόσχα και στη Βιέννη και υπηρετώντας στο διπλωματικό σώμα της Ρωσίας στη συνέχεια, και τώρα διορίστηκε πρώτος τη τάξει σύμβουλος του τσάρου, σε μια θέση-κλειδί τη στιγμή που ξεσπάει η ενέδρα με στόχο την Αναστασία και την Αλεξάνδρα και πολλοί άλλοι κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον και συμμετέχουν σε πρωτόγνωρες εξελίξεις που δεν ξέρεις πού θα οδηγήσουν!

Υπέροχη, απολαυστική και συναρπαστική αποτύπωση της εποχής, της χώρας, των συνηθειών, της καθημερινότητας: «Ο κόσμος τραγουδούσε… Τους δίναμε απλόχερα την ψευδαίσθηση ότι τάχα ήταν μέρος της Ιστορίας, λες και νοιαστήκαμε ποτέ γι’ αυτούς, λες και νοιάστηκε ο ορθόδοξος τσάρος για κάτι άλλο πέρα από τον οίκο του. Μας ενδιέφεραν μόνο τα κορμιά τους, αυτά που έπεφταν στις μάχες νεκρά, για τη δόξα του Τσάρου, για τη δόξα της Ρωσίας. Τους εντυπωσιάζαμε με λάβαρα, θυρεούς και πρωτόκολλα. Καημένη Ρωσία, καμένοι μουζίκοι, καημένοι υποτακτικοί» (σελ. 144). Αυτές είναι οι πικρόχολες διατυπώσεις της Αναστασίας που συμπαρίσταται στον φτωχό λαό, βλέπει τι γίνεται γύρω της και νιώθει κι η ίδια παγιδευμένη στο status quo της αδερφής της. Καλολογικά στοιχεία που ζωντανεύουν την πανέμορφη φύση του πύργου, ενδιαφέρουσα πλοκή που δεν ξέρεις πού θα καταλήξει, χαρακτήρες που διασταυρώνονται με πρωτότυπο τρόπο, αριστοτεχνικό μπλέξιμο του ιστορικού με το ρομαντικό στοιχείο, όλα αυτά κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον ως το τέλος. Πουθενά δε βρήκα ούτε μία γραμμή περιττή, αντίθετα, η δύναμη των περιγραφών και ο πλούτος των λέξεων ζωντανεύουν την τσαρική Ρωσία των μέσων του 19ου αιώνα και ταυτόχρονα την αδικημένη ζωή μιας δούκισσας που ζει σε χρυσό παλάτι, μιας γυναίκας που έχει φυλακιστεί και δεν μπορεί να βιώσει από κοντά τις χαρές και τις λύπες των ανθρώπων που αγαπάει. Η παγωμένη ατμόσφαιρα έρχεται σε αντίθεση με τη ζεστή κατά βάση καρδιά της Αναστασίας και οι μακρινές αποστάσεις της αχανούς χώρας, με τους ήρωες να πηγαινοέρχονται από τη μιαν άκρη στην άλλη, είναι σα να προσομοιάζουν με την εξορία της ηρωίδας του βιβλίου που ζει απομονωμένη στον πύργο του Κάιρλοφ. Μάλιστα, η συγγραφέας ξέρει να χειρίζεται καλά την κεντρική της ιδέα, από την οποία δεν απομακρύνεται ποτέ, παρά τα πολλά κι ενδιαφέροντα πρόσωπα που εμπλουτίζουν την ιστορία. Κλειδωνόμαστε στον πύργο του Κάιρλοφ, τρέχουμε με τα άλογα στις στέπες της Ρωσίας, θαυμάζουμε τα παλάτια της Αγίας Πετρούπολης, κρυβόμαστε σε μοναστήρια κι όλα αυτά μέχρι να δούμε αν η συνωμοσία της τσαρίνας πέτυχε ή αν θα καταφέρουν οι σύμμαχοι της Αναστασίας να επαναφέρουν την τάξη. Το τέλος μου άρεσε πάρα πολύ, γιατί δεν επέφερε μια αιματηρή ανατροπή με βαριές θυσίες αλλά αφήνει μιαν απειλή να αιωρείται στον αέρα, βάζει τα πράγματα σε μια σειρά και ταυτόχρονα τα αφήνει να αιωρούνται ως κίνδυνο για τυχόν αντιστάσεις και αντιρρήσεις.

Το «Kairlov» της Πέμης Γκανά είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα που καταγράφει με δυνατές λεπτομέρειες και αναπάντεχες εξελίξεις τις συνωμοσίες που εξυφαίνονταν στα παλάτια και τα πολυτελή γραφεία με στόχο ανθρώπινες περιουσίες και ζωές και ταυτόχρονα ένα συγκινητικό και τρυφερό μυθιστόρημα αφιερωμένο στην αγάπη της μητέρας που θα κάνει τα πάντα για να προστατέψει το παιδί της. Ποικίλες μορφές πατρικής και μητρικής αγάπης θα καθοδηγήσουν σε αποφάσεις ίσως λανθασμένες ίσως και σωστές και θα αποτελέσουν τον κινητήριο μοχλό που θα εμπλουτίσει τα γεγονότα με νέες εξελίξεις, θα φέρουν καταστροφές ή σωτηρία, θα οδηγήσουν σε νέες αποφάσεις-ανταπάντηση και θα στήσουν ένα από τα πιο πυκνογραμμένα και πλούσια σε πλοκή μυθιστορήματα ου έχω διαβάσει.