Νίκος Παργινός-Το χαμίνι της Οβριακής-Εκδόσεις Ψυχογιός

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Ο Νίκος Παργινός γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1971. Σπούδασε στο Τμήμα Μηχανολόγων & Αεροναυπηγών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα Κρεμάλα (2005), Με τον έρωτα περνάει ο καιρός με τον καιρό ο έρωτας (2009), Το τάγμα της ελπίδας (2011), Ο κανόνας της ορθής γωνίας (2014), Το Σταυροδρόμι των Ηρώων (2019), Το νησί της Σωτηρίας (2022), τη συλλογή διηγημάτων Ο σκαλιστής των μπαστουνιών (2016) και ο αφήγημα Φάρος ζωής (2017). Ζει μόνιμα στην Κέρκυρα, είναι παντρεμένος κι έχει μια κόρη κι έναν γιο.

Διάβασα πολλά βιβλία για τον ελληνικό εβραϊκό πληθυσμό και τα δεινά που έπαθαν με αφορμή τη δική μου έρευνα για τη συγγραφή του δικού μου μυθιστορήματος. Γνώριζα για τους Εβραίους της Ζακύνθου αλλά όχι της Κέρκυρας. Ο συγγραφέας Νίκος Παργινός με συγκίνησε με το βιβλίο του «Το χαμίνι της Οβριακής» από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Συγκλονίστηκα και πολλές φορές άφησα το βιβλίο μην αντέχοντας τα γεγονότα και τις πληροφορίες που πήρα από τις 462 σελίδες του. Είναι ανάγκη να επιστρέφουμε συνέχεια στην ιστορία του παρελθόντος; Να σφίγγει το στομάχι μας με όλα αυτά που τράβηξαν οι συμπολίτες μας εκείνα τα μαύρα χρόνια; Ναι είναι απαραίτητο, για να μην επαναλαμβάνεται η ιστορία, που βρίσκουμε συχνά μπροστά μας. Μου άρεσε που στην εισαγωγή του βιβλίου γράφει το ιστορικό οδοιπορικό του εβραϊκού πληθυσμού ώστε ο αναγνώστης που δεν γνωρίζει την αιματηρή πορεία αυτού του λαού, να γνωρίζει καθώς διαβάζει αυτό το συγκλονιστικό μυθιστόρημα.

Ο Νίκος Παργινός ως Κερκυραίος, με την ευχέρεια της Κερκυραϊκής ντοπιολαλιάς- απόλαυσα τη γραφή του- πισωγυρίζει στον χρόνο, στην Κέρκυρα του 1891, στη στυγερή δολοφονία ενός οχτάχρονου κοριτσιού στην εβραϊκή συνοικία συνταράσσει την Ευρώπη. Ο χαμός της εβραιοπούλας παροξύνει τα πνεύματα στο νησί του Ιονίου και γίνεται το έναυσμα για να ξεσπάσουν ζοφερά επεισόδια, που διατρανώνουν την ανθρώπινη κτηνωδία. Μέσα στη γενικευμένη αναταραχή, μια ομάδα χαμινιών παλεύει απέναντι σε στερεότυπα, θρησκευτικά πάθη και προκαταλήψεις, θέλοντας να διασώσει την αλήθεια και να περισώσει την ανθρωπιά. Μας μεταφέρει στην καθημερινή ζωή της Οβριακής συνοικίας, με τους φοβισμένους κατοίκους της, στα σπίτια τους και στα μαγαζιά τους. Χαρακτηριστική η φωτογραφία της Οβριακής στην πρώτη σελίδα του βιβλίου. Οι περιγραφές ανθρώπων, συνηθειών και τόπων μας ταξιδεύουν. Από το 1891 μεταφερόμαστε χρονικά στο 1944, όπου η εβραϊκή κοινότητα του νησιού σχεδόν αφανίζεται από τους ναζιστές, με την ανοχή της τοπικής κοινωνίας και των Αρχών, στο πλαίσιο της αποκαλούμενης Τελικής Λύσης, το αποκορύφωμα της δίωξης των Εβραίων και βασικό συστατικό του ολοκαυτώματος. Ωστόσο ένα ιερό χρέος φωτίζει τη ζωή μέσα στον όλεθρο, ενώ όλα προοιωνίζονται την καταστροφή. Και πάμε στο 2008, όπου η Ρουμπίνη Κορφιάτη βρίσκει ένα χειρόγραφο, στο σπίτι που κληρονόμησε. ‘Έτσι ξεδιπλώθηκε το οικογενειακό της παρελθόν, οι άνθρωποι του και όλα τα δεινά τους. Η μνήμη ξεδιπλώνεται σε διαδρομές σκοτεινές. Τι σχέση έχει η νέα κληρονόμος με τον άγνωστο σήμερα φόνο της μικρής Ρουμπίνας και τα χαμίνια της Κέρκυρας;

Είναι άγνωστη η ιστορία της Κέρκυρας στο ευρύ αναγνωστικό κοινό σε σχέση με της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης. Μας γνωρίζει ανθρώπους βασανισμένους εξαιτίας των θρησκευτικών τους πιστεύω και ιδεολογίας. Μια Κέρκυρα που για όλους μας είναι σήμερα τουριστικό θέρετρο, έζησε ιταλική και γερμανική κατοχή, οξύνσεις πείνα. Ο αναγνώστης βιώνει μαζί με τους ήρωες τον χλευασμό, την κακία, την περιθωριοποίηση των Εβραίων, στο διάβα της ιστορίας. Ο όχλος είναι πάντα ο ίδιος, που παρασύρεται από τους ειδήμονες που θέλουν να αρπάξουν τις περιουσίες των Εβραίων, κατηγορώντας και προσάπτοντας εγκλήματα που είναι αδιανόητα. «Πας όχλος φοβερός» έγραψε ο Ξενοφών και το χρησιμοποιεί σε ένα από τα κεφάλαιά του. Ένας όχλος που πέφτει θύμα της θρησκείας και των τοπικών κρατικών παραγόντων, της αστυνομίας που μένει αδιάφορη και απαθής στα εγκλήματα εναντίον των Εβραίων. Ποιος δεν ακούει ακόμη και σήμερα τους φανατικούς «Δεν πάω τους Εβραίους διότι έχουν χρήματα, σταύρωσαν τον Χριστό, δίωκαν τους χριστιανούς, κυβερνούν τον κόσμο, είναι αυτοί που θα φέρουν τον Αντίχριστο;» Και απαντά σε όλους αυτούς ο ήρωας του ο Σήφης «Όχι. Όταν παλεύεις στο πεζοδρόμιο για ένα ξεροκόμματο, δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές. Δεν μετράει η ηλικία, το φύλο, το ανάστημα. Όταν δεν έχεις παπούτσια να φορέσεις και κρυώνεις από το αγιάζι, όλων των θρησκειών οι θεοί δείχνουν να σε έχουν ξεχάσει» σελ. 102.

Εμπνεύστηκε να αφηγείται την ιστορία ένα από τα χαμίνια της Οβριακής, τον Πίπη που δραπέτευσε από το ορφανοτροφείο της Κέρκυρας μαζί με άλλα χαμίνια που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα και πέρασε διά πυρός και σιδήρου. Ένας δωδεκάχρονος που αγωνίζεται με νύχια και με δόντια να κρατηθεί στη ζωή. Με βρώμικα ή σχισμένα ρούχα, ξυπόλυτο χλομό και κακομοιριασμένο. Μαζί του ήταν ο Σήφης, ο Κωστής, ο Παυλής που περιπλανιόνταν στις ρούγες της Οβραικής συνοικίας και βρισκόντουσαν μπροστά σε αποτρόπαια γεγονότα, συμπαραστάθηκαν στους ανθρώπους που χλευάζονται, τραυματίζεται για να τους σώσει στο φονικό της μικρής Ρουμπίνας. Ο Πίπης ζει τον εφιάλτη πολλών οικογενειών, αφού βιώνει τον πόνο τους. Βλέπει με τα μάτια του νεκρούς και δεκάδες τραυματίες, το φευγιό μεγάλου μέρους της Εβραϊκής κοινότητας της Κέρκυρας να φεύγει από το νησί για να προστατευτεί από το μένος του όχλου. Περιουσίες λεηλατημένες και καταστραμμένες που έγιναν βορά των καλών χριστιανών. Βλέπει τον όχλο να παρασέρνεται από τις προκαταλήψεις και τον φανατισμό, το μίσος, τη βία, την τρομοκρατία. Συγκλονιστικές στιγμές ζούμε όταν οι χριστιανοί συκοφάντησαν τους Εβραίους ότι ρουφούν το αίμα των Χριστιανόπουλων για να το χρησιμοποιήσουν στα άζυμα. Πολλές φορές διέκοψα την ανάγνωση γιατί δεν μπορούσα να κατανοήσω αυτή τη συκοφαντία. Μελανές σελίδες της ιστορίας μας που παρόλο την τραγικότητα τους, οι ήρωες του βιβλίου μας δίνουν μηνύματα αγάπης, αλληλοσεβασμού, αλληλεγγύης και αλτρουισμού, που μας ελαφρύνουν την ψυχή.Υπάρχει ελπίδα να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι; Να μην συμμεριζόμαστε αυτούς που έχουν τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και να γίνουμε μια μεγάλη αγκαλιά με όλους τους λαούς; Τι έχουμε να χωρίσουμε;

Μικρά τα κεφάλαια του ιστορικού αυτού μυθιστορήματος, τόσο όσο να μη θέλουμε να μην το αφήσουμε από τα χέρια μας, αφού το καθένα από αυτά καίει από αλήθειες. Τα αποφθέγματα μεγάλων συγγραφέων, Ελλήνων και ξένων, παροιμιών που κι αυτά μας δίνουν το μήνυμα τους. Όπως του Γιάννη Ρίτσου «Πιστεύω πως η πρώτη δικαιοσύνη είναι η διανομή του ψωμιού», του Νίτσε «Η αμφιβολία δηλητηριάζει τα πάντα χωρίς να σκοτώνει τίποτα», του Σαίξπηρ «Αν έχεις δάκρυα ετοιμάσου να τα χύσεις τώρα», του Ντοτιέ «Το μίσος είναι ο θυμός των αδύνατων», του Ζαν Ζορές «Θάρρος είναι να αναζητάς την αλήθεια και να τη λες» του Ουγκό «Η σάρκα είναι στάχτη η ψυχή είναι φλόγα». Και πολλά ακόμη που πιστεύω πως οι αναγνώστες θα τα κρατήσουν στη μνήμη τους. Μνήμη; Αλήθεια τη θέλουμε να μας βασανίζει ή όχι; Όπως γράφει ο συγγραφέας, στη σελίδα 291, η μνήμη είναι εκείνη που καθορίζει τον χρόνο. Χωρίς μνήμη όλα είναι παρόν. Δεν υπάρχει παρελθόν, δεν υπάρχει μέλλον» Η ιστορία δεν πρέπει να ξεχαστεί γι αυτό οι συγγραφείς όπως ο Νίκος Παργινός σκαλίζουν τις σελίδες της, ερευνούν, δημιουργούν ήρωες που θα σας φέρουν τα άγνωστα για σας γεγονότα πιο κοντά, κατανοητά, σαν παραμύθια. Μόνο που αυτά δυστυχώς δεν είναι παραμύθια. Ούτε το Άουσβιτς, ούτε οι λεηλασίες ψυχών και περιουσιών. Για να μη ξεχαστεί η Ρουμπίνα Σάγδα, το οκτάχρονο κορίτσι που δολοφονήθηκε άγρια, σηματοδοτώντας μια περίοδο ταραχών και έναν πρώτο ανεπίσημο διωγμό εις βάρος της εβραϊκής κοινότητας της Κέρκυρας.

Ένα ζωντανό βιβλίο που δεν μπορείς να ξεχωρίσεις που αρχίζει η μυθοπλασία και που η αλήθεια. Ποιοι είναι οι αληθινοί ήρωες εκτός της Ρουμπίνας; Ήταν η Άννα, ο έρωτας του Πίπη και μετέπειτα γυναίκα του, πραγματική ηρωίδα; Θα δείχναμε τέτοια αλληλεγγύη αν ήμασταν στη θέση των χαμινιών; Θα φερόμασταν ως όχλος; Θα αγωνίζονταν τα νέα παιδιά για την ανεξαρτησία και την ελευθερία όπως τα παιδιά του Πίπη; Γιατί διάλεξε τη γαλάζια κορδέλα ο συγγραφέας; Συμβολικός ο ρόλος της; Τι ρόλο έχουν η νονά και η γιαγιά Αγλαΐα, που τις συμπάθησα ιδιαίτερα στη ροή του βιβλίου; Μην το διαβάσετε ως απλό μυθιστόρημα. Ας γίνει αφορμή για αυτογνωσία, για σκέψη. Αν δεν αλλάξουμε τον εαυτό μας πώς θα αλλάξουμε τον κόσμο; Έναν κόσμο χωρίς μίση, φασισμό, φανατισμό, πολέμους, προκαταλήψεις, που όλοι ευχόμαστε να έχουμε. Το οφείλουμε στις νέες γενιές.

Ευχαριστώ Νίκο Παργινό για το ουσιαστικό λογοτεχνικό ταξίδι Καλοτάξιδο να είναι.