Ένας καθηγητής λυκείου κατηγορείται για σεξουαλική παρενόχληση μαθήτριάς του κι η ζωή του από τη μια στιγμή στην άλλη κηλιδώνεται και αλλάζει για πάντα. Οι φήμες γιγαντώνονται, τα μέσα ενημέρωσης τον καρφώνουν στον τοίχο και δεν μπορεί να σταθεί πουθενά. Είναι αλήθεια ή ψέμα; Πώς θα αντιδράσει απέναντι σε όλη αυτήν τη λασπολογία; Γιατί αποφασίζει να επιστρέψει στο χωριό του;

Ο Αιμίλιος Σολωμού στο νέο του μυθιστόρημα ξεδιπλώνει με λιτές περιγραφές και κοφτές προτάσεις μια ιστορία διασυρμού δύο ουσιαστικά ανθρώπων, μιας και στη σκιά της απηνούς καταδίωξης του καθηγητή Ιωάννη Καλλέργη ζει και αναπνέει η μαθήτρια Άννα. Τα φώτα πέφτουν φυσικά στον διωκόμενο, τον οποίο γνωρίζουμε από κάθε πλευρά. Βλέπουμε τις εξελίξεις από τη δική του οπτική, η αφήγηση αρχικά είναι αποσπασματική, είναι τόσο σοκαρισμένος που δυσχεραίνει τη θέση του κι όταν αρχίζει να ξεδιπλώνεται το κουβάρι μαθαίνουμε τι πραγματικά συνέβη, πώς ήταν οι σχέσεις του με τον διευθυντή και με τους καθηγητές, πώς είναι ο γάμος του με την Αλεξάνδρα. Έχει τύψεις; Άγχος; Φόβο; Νιώθει αδικημένος; Γιατί; Σιγά σιγά αρχίζει η κατρακύλα στη δουλειά του, δοκιμάζεται η σχέση του με τη σύζυγό του, γίνεται θέμα στις ειδήσεις κι όσο συμβαίνουν αυτά η αλήθεια για τη ζωή της μαθήτριας περνάει πίσω από τις γραμμές, οι προτάσεις υποδεικνύουν ξεκάθαρα τι της συμβαίνει και τι έγινε στην πραγματικότητα, τι την οδήγησε στην καταγγελία. Το ψυχογράφημα του καθηγητή είναι διάφανο, αντικειμενικό, βαθύ, όλα τα γεγονότα που ακολουθούν τη διαπόμπευση τον γονατίζουν και η αγωνία επιτείνεται με τη χρήση ενεστώτα διαρκείας. Μελετητής της Ιστορίας και της ανθρώπινης ψυχολογίας, της ανθρώπινης συμπεριφοράς, της ψυχολογίας των μαζών, ο Καλλέργης ξέρει πολύ καλά για τον παρορμητισμό, την απουσία λογικής και κριτικού πνεύματος, την ευπιστία, τη ροπή στην υπερβολή των συναισθημάτων, ξέρει πώς λειτουργούν αυτοί οι μηχανισμοί σε κάθε εποχή, ξέρει, απλώς δεν περίμενε πως θα ζούσε τις στιγμές του Ντρέιφους. Ο καθηγητής προσπαθεί να θυμηθεί τι συνέβη αλλά όλα του φαίνονται σαν όνειρο, έχει κενά μνήμης, θυμάται σποραδικές εικόνες και στιγμιότυπα, πού τελειώνει η πραγματικότητα και πού αρχίζει η φαντασία; Ο καθηγητής αγωνίζεται να κρατήσει την ανάσα του, νιώθει πως ξαναβιώνει τον πνιγμό και την ασφυξία όπως τότε που ήταν έφηβος στο χωριό όπου μεγάλωσε. Τι συνέβη εκείνη την περίοδο και τι σχέση έχει με τα όσα ζει τώρα;

Βήμα προς βήμα μαθαίνουμε και για τη σχέση του Καλλέργη με την Αλεξάνδρα, η οποία, μετά την καταγγελία, περνάει από χίλια κύματα: βεβαιότητα και αμφιβολία, δυσπιστία και αγάπη, ειλικρίνεια και υποστήριξη. Πώς γνωρίστηκε το ζευγάρι, τι χαρακτήρες είναι, πώς πάει ο γάμος τους, τι νιώθει ο ένας για τον άλλον; Είναι δυο άνθρωποι με βαρύ οικογενειακό παρελθόν και δεν έχουν αποκτήσει παιδιά, «πάντα ένιωθαν τη σχέση τους λειψή… ένα πένθος, ανομολόγητο και θαμμένο βαθιά στην ψυχή τους σερνόταν μετέωρο ανάμεσά τους» (σελ. 95). Εκείνη κλονισμένη από διάφορα περιστατικά που βίωσε πριν τον γνωρίσει, εκείνος κουβαλάει την τραγωδία που σημάδεψε την εφηβεία του και ακόμη ξυπνάει από εφιάλτες. Ο Καλλέργης είναι ένας άνθρωπος που κατάφερε να ξεφύγει από το χωριό του, να διαβάσει, να ανοίξει τους ορίζοντές του και τελικά να ενταχθεί σ’ έναν κύκλο σημαντικών γνωριμιών που τον ήθελαν για τη διαφορετική του ματιά στα πράγματα, χάρη στην αφέλεια και στον ρομαντισμό του και στον τρόπο που αναμίγνυε τη λογοτεχνία. Να όμως που κι αυτά κόπηκαν μαχαίρι και μάλιστα με άγαρμπο τρόπο μετά τη δημοσιοποίηση της καταγγελίας. Ένα μικρό ψέμα από δω, ένας υπαινιγμός από κει, οδηγούν τον ήρωα του βιβλίου να επιστρέψει στο χωριό του, όπου κυριαρχεί η σιωπή μακριά από τη συνάφεια του κόσμου κι εκεί ξέρει πως θα έρθει κάποτε η μοναδική στιγμή που θα δώσει νόημα στα τόσα χρόνια καρτερίας. Ο συγγραφέας δίνει τον καλύτερό του εαυτό στις λυρικές περιγραφές του τόπου και της φύσης όπου απομονώνεται ο Καλλέργης, όμως αυτή η φυγή έχει λόγο ύπαρξης, έχει ανατροπές κι η ιστορία συνεχίζεται με αμείωτο ενδιαφέρον. Ο καθηγητής ξαναγίνεται ο άνθρωπος που υπήρξε κάποτε, αυτός που προοριζόταν να γίνει και δεν έγινε. Και τότε έρχεται το παρελθόν με μια σημαντική αποκάλυψη που εξηγεί όσες απορίες είχε πάρει μαζί του φεύγοντας κι αυτό βάζει τη ζωή του σε νέες βάσεις! Κάπου κάπου ένας μυστηριώδης άντρας αναλαμβάνει με πρωτοπρόσωπη αφήγηση να φωτίζει κάποιες γωνίες της καθαυτής ιστορίας αλλά ποιος είναι, γιατί ενδιαφέρεται, τι σκοπό έχει;

Το «Κράτα την ανάσα σου» είναι ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα ενδοσκόπησης που λοιδωρεί με λυρικότητα και διεισδυτικά ψυχογραφήματα την ευκολία με την οποία κάποιοι (χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δημοσιογράφοι, ακόμη και τα ίδια τα θύματα) μπορούν να τινάξουν στον αέρα τη ζωή του θύματός τους χωρίς αποδείξεις. Από κεφάλαιο σε κεφάλαιο και από σελίδα σε σελίδα βλέπουμε πώς δημιουργείται ένα μαύρο πρόβατο μιας κοινωνίας που νοσεί και την ίδια ώρα εθελοτυφλεί. Μια φήμη, μια καλά προβεβλημένη είδηση που δεν έχει διασταυρωθεί αν είναι αλήθεια, αλλάζει από τη μια στιγμή στην άλλη τη στάση ανθρώπων που βοηθήθηκαν, που το θύμα τούς στήριξε ή απλώς μιλούσε μαζί τους. Του γυρνούν την πλάτη και τον λοιδωρούν, γράφουν συνθήματα στον τοίχο του σπιτιού του. Πώς μπορεί λοιπόν κάποιος να ξεφύγει από αυτήν την αρρώστια; Έχει νόημα να υπερασπιστεί τον εαυτό του; Ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται με κομμένη ανάσα και κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον ως το τέλος χάρη στην έξυπνη πλοκή και τα καθόλου πληκτικά ψυχογραφήματα των ηρώων που μας συστήνει.

Αιμίλιος Σολωμού-Κράτα την ανάσα σου-Εκδόσεις Καστανιώτη

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Τον συγγραφέα Αιμίλιο Σολωμού δεν τον γνώριζα συγγραφικά μέχρι σήμερα που τελείωσα το τελευταίο του βιβλίο «Κράτα την ανάσα σου», από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Έχει γράψει παιδική λογοτεχνία αλλά και για ενήλικες, που μπορείτε να τα βρείτε στη σελίδα του στη biblionet, μαζί με το βιογραφικό του και τις κριτικές των βιβλίων του. Θα επικεντρωθώ στο παρόν βιβλίο του που πιστεύω ότι ο τίτλος είναι πολύ εύστοχος. Πραγματικά κρατάς την ανάσα σου καθώς η αγωνία κορυφώνεται σε κάθε μικρό κεφάλαιο που όλο θέλεις να περάσεις στο επόμενο για να βρεις την αλήθεια.

Ο πρωταγωνιστής είναι ο Ιωάννης Καλλέργης που διδάσκει σε δημόσιο σχολείο Ιστορία, ενώ ασχολείται επιστημονικά με τη ναζιστική Γερμανία έχοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Έχει ισχυρές γνωριμίες με πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες χάρη στον πλούσιο κτηματομεσίτη πεθερό του. Οι μαθητές και οι γείτονές του τον εκτιμούν. Όλα όμως αλλάζουν, όταν κατηγορείται για σεξουαλική παρενόχληση μιας μαθήτριας. Οι σχέσεις με τη γυναίκα του διασαλεύονται. Διαπομπεύεται στον Τύπο, στο σχολείο, στη γειτονιά. Οι ισχυροί φίλοι του τον εγκαταλείπουν. Ο ίδιος αισθάνεται πως είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος μιας κοινωνίας που νοσεί. Τα πράγματα μπορεί να μην είναι έτσι όπως παρουσιάζονται, αλλά η ζωή του καταστρέφεται μέσα σε μια μέρα. Ο Καλλέργης αποφασίζει να καταφύγει προσωρινά στο ορεινό χωριό του, να ασχοληθεί με το πατρικό σπίτι και τη γη του. Αναπάντεχα συναντά τη Ρίτα, τον εφηβικό του έρωτα. Οι μνήμες ζωντανεύουν ξανά και, παράλληλα με τις προσδοκίες του για μια διαφορετική ζωή, αποκαλύπτονται παλιά επώδυνα μυστικά που τον φέρνουν αντιμέτωπο με τον εαυτό του και τις ενοχές του.

Ο συγγραφέας καταπιάνεται με ένα κοινωνικό θέμα, τη σεξουαλική παρενόχληση καθηγητή προς μαθήτρια, που πάντα συνέβαινε αλλά δεν άνοιγαν στόματα, δεν τολμούσε καμιά μαθήτρια να το καταγγείλει γιατί το φταίξιμο θα ριχνόταν στην ίδια αλλά και κανείς γονιός δεν θα είχε μάτια να βγει έξω στην κοινωνία από ντροπή. Το πιο συνηθισμένο ήταν να αλλάξει η μαθήτρια σχολείο ή το χειρότερο, να αλλάξει πόλη.

Ο συγγραφέας μας παίρνει από το χέρι και περπατούμε στους δρόμους, τη ζωή και την ψυχή του Καλλέργη. Διεισδύει, σκαλίζει τη σκέψη του, παίρνουμε τη θέση του γιατί μπορεί να συμβεί στον καθένα μας τούτη η παραπλάνηση. Να μας κατηγορήσει όλη η κοινωνία, η οικογένεια μας, ο επαγγελματικός χώρος και να μας εξοστρακίσει. Πράγματι τραγικό όλο αυτό που έζησε ο καθηγητής Καλλέργης. Είναι ένα φιλοσοφημένο μυθιστόρημα, αυτογνωσίας τολμώ να πω γιατί αυτή η καταβύθιση του ήρωα, η απογοήτευση για την κοινωνία, για τον άνθρωπό μας, μας δοκιμάζει. Έρχονται οι μνήμες, τα παιδικά μας χρόνια, οι νεανικοί έρωτες, τα πρόσωπα που έπαιξαν ρόλο στη ζωή μας και οι γονείς που στέκονται δίπλα μας.

Με συγκίνησε ο πατέρας του πρωταγωνιστή για το τι τράβηξε για να σπουδάσει τον γιο του αλλά και να τον προστατεύσει από τα εφηβικά του λάθη. Μας μιλά για τις μνήμες, μας περιγράφει εικόνες που βλέπει τον πατέρα του στο αμπέλι, βλέπει τις ξερολιθιές στις αναβαθμίδες, τη μικρή του παραγωγή. Μιλά για εξοφλημένα γραμμάτια, τι είναι αυτά;

Οι κοφτές προτάσεις, άλλοτε σε πρώτο πρόσωπο, άλλοτε σε τρίτο, άλλοτε σε ενεστώτα και άλλοτε σε αόριστο, η ιστορία γίνεται πιο αληθινή. Μου άρεσε η γραφή του γιατί μέσα σε 250 περίπου σελίδες κατάφερε να συμπυκνώσει ένα τόσο σοβαρό θέμα με δεξιοτεχνία. Προσθέτει ερωτήματα, διαμορφώνει συνεχώς σενάρια στο νου μας για το τι μπορεί να συμβεί, απορρίπτοντας τα συνεχώς.

Στο μυθιστόρημα, ο Καλλέργης φέρει μαζί του τις μνήμες και τις ενοχές του παρελθόντος, το τραγικό γεγονός του θανάτου του καλύτερου φίλου του, τις ενοχές για την πιθανή ευθύνη του κ.λπ. Πολλές φωνές ξεπροβάλλουν από το μυθιστόρημα, άλλοτε ενοχικές κι άλλοτε ανεύθυνες ή επηρεασμένες από τα ΜΜΕ που περνούν πολύ εύκολα αυτό που θέλουν κι όχι αυτό που είναι αληθινό. Ακόμη και τον/την σύντροφό μας που υποτίθεται μας γνωρίζει καλά. Κι αν είναι αλήθεια αυτό που λένε τα ΜΜΕ; Ο Καλλέργης είναι θύτης; Η μαθήτρια η Άννα είναι θύμα; Ποιον τελικά συμπονούμε και ποιον αντιπαθούμε; Η Αλεξάνδρα τι ρόλο παίζει στο μυθιστόρημα; Έχει σχέση η Αλεξάνδρα με την Άννα και με ποιες ενοχές και αμαρτίες γεμίζει η ψυχή του Καλλέργη; Ποια είναι η εμμονή του Καλλέργη με τους Εβραίους του Άουσβιτς που τους διδάσκει στο σχολείο; Μήπως έχει ενοχές ή νιώθει κι αυτός θύμα της σκληρής κοινωνίας που είναι έτοιμη να σε κατασπαράξει; Διαβάζοντας το βιβλίο ένιωσα τον στιγματισμό αλλά και την απόγνωση που διαχέεται στο μυθιστόρημα. Ο συγγραφέας μας πισωγυρίζει στον χρόνο ώστε να συνδέσει το παρόν με το παρελθόν γιατί είναι αλληλένδετα. Κρίκοι της ζωής που πολύ δυνατά το περνά ο συγγραφέας στο βιβλίο του.

Και έρχεται η φύση, το χώμα και το νερό, οι καλλιέργειες και η λάσπη για να μας θυμίσει και να καταλάβουμε πως η φύση ποτέ δεν θα μας προδώσει. Η φύση είναι εκεί για να μας αφυπνίσει. Πόσες φορές σκεφτήκαμε άραγε να επιστρέψουμε σ’ αυτήν, κουρασμένοι από την καταναλωτική κοινωνία που ολοένα μας ρουφά; «Ναι, εδώ είναι ο Παράδεισος», όπως γράφει ο συγγραφέας.

Κρατείστε προπάντων την ανάσα σας. Από κάθε βιβλίο είναι σίγουρο ότι ο αναγνώστης κερδίζει δεν χάνει. Μαζέψτε ως ρόγες σταφυλιού από το αμπέλι, τα μηνύματα του συγγραφέα. Κάπου ίσως βρείτε τον εαυτό σας. Καλοτάξιδο να είναι κύριε Σολωμού.