Άννη Παπαθεοδώρου-Όπου και να σαι θα σε βρω-Εκδόσεις Άνεμος

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Η Άννη Παπαθεοδώρου μπήκε στον συγγραφικό κόσμο με την τριλογία την «Ευτοπία». Μια υπέροχη, συγκλονιστική, δυνατή τριλογία που προέκυψε μεσούσης της κρίσης. Στη συνέντευξη που της είχα πάρει τότε, μου είχε πει πως ξεκίνησε περισσότερο με σκοπό την εκτόνωση του θυμού που ένοιωθε για όσα συνέβαιναν γύρω της: φτώχεια, ανεργία, άνθρωποι να ψάχνουν στα σκουπίδια, αυτοκτονίες. Στα χρόνια του Μανιφέστου, της επανάστασης και του Νέου κόσμου. Σας την προτείνω σε όσους δεν την έχετε διαβάσει. Μεσολάβησε μια νουβέλα, «Οι τρεις τους», και τώρα έρχεται με ένα νέο δυστοπικό μυθιστόρημα, εμπνευσμένο από την υγειονομική κρίση, τη Μεγάλη Αρρώστια όπως την αποκαλεί η ίδια μέσα στο βιβλίο της. Όλα τα βιβλία της έχουν εκδοθεί από την Άνεμος εκδοτική, που έχει καλλιτεχνήσει τα ξεχωριστά της εξώφυλλα.

Μέσα από τις 404 σελίδες του, η συγγραφέας μας ταξιδεύει στο μέλλον, σ’ ένα μέλλον όχι και τόσο μακρινό, που η Μεγάλη Αρρώστια έχει γίνει ορόσημο των μεγάλων κοινωνικών αλλαγών. Όπως λέμε εμείς τώρα, προ και μετά Χριστού. Με συγκλόνισε, πολλές φορές ταραζόμουν όταν το διάβαζα και το άφηνα. Αλλά αμέσως μετά το ξαναέπιανα στα χέρια μου, από την αγωνία που με διακατείχε για τον δυστοπικό κόσμο που φαντάστηκε. Περισσότερο με συγκλόνισε για το τι θα ζήσουν τα εγγόνια και τα δισέγγονά μας, αφού ήδη τα πρώτα δείγματα της αλλαγής στη συμπεριφορά και την καθημερινότητά μας έχουν φανεί. Τηλεκπαίδευση, διαδικτυακές αγορές και πληρωμές λογαριασμών. Ακόμη διαδικτυακές ομιλίες, παρουσιάσεις βιβλίων και επικοινωνία μέσω zoom, για να χρησιμοποιήσω την αγγλική ορολογία, αφού έχει μπει στην καθημερινότητά μας. Χάνεται η επαφή, υπάρχει ο φόβος για χάδι, για άγγιγμα και φιλί. Μπορούμε να φανταστούμε λοιπόν τι θα γίνει στον εικοστό έκτο αιώνα.

Η Άννη Παπαθεοδώρου, μετά την τριλογία της, που πιστεύω πως της άνοιξε τον δρόμο για τη φανταστική λογοτεχνία, ανήσυχη για το μέλλον των επόμενων γενιών, και τα πάει περίφημα, μας μιλά το πώς οι χώρες ανά τον κόσμο, μετά τις ολέθριες συνέπειες των πολέμων, της περιβαλλοντικής ρύπανσης, της κατασπατάλησης των φυσικών πόρων και της εμφάνισης θανατηφόρων ασθενειών– εφάρμοσαν ριζικά και καινοτόμα μέτρα. Μας μιλά για τις ανεξάρτητες, οργανωμένες και αυτόνομες πόλεις-κράτη, που αξιοποίησαν την επιστήμη και την τεχνολογία. Που οι πολίτες ζουν σε ένα περιβάλλον προστατευμένο και ποιοτικό, στις ηλικιακές Δομές όπου ανήκουν, χωρίς εξάρσεις, κινδύνους ή στενές ανθρώπινες επαφές, συμμορφωμένοι απόλυτα στις αρχές και στους νόμους της Νέας Κοινωνίας, όπως λέμε Νέα Τάξη πραγμάτων, συμβάλλοντας με την εργασία τους στην ευημερία του κοινωνικού συνόλου.

Στην πρώτη Δομή πρώτης εκπαίδευσης, βλέπουμε τα περισσότερα παιδιά, από κάποια αδιευκρίνιστη αιτία, να πέφτουν σε επιδημικό ύπνο. Τότε συστήνεται μια ερευνητική επιτροπή επιστημόνων, ώστε να διερευνηθεί το συμβάν. Εκεί γνωρίζουμε την Ήβη, μια νεαρή κοινωνιολόγο, ου συμμετέχει και καλείται να δώσει τη δική της εκτίμηση. Παρότι η ίδια υποστηρίζει ένθερμα τη Νέα Κοινωνία, γιατί με τις αρχές μεγάλωσε, οδηγείται σταδιακά στην ανακάλυψη θαμμένων μυστικών, αδίστακτων ψεμάτων και σκόπιμων διαστρεβλώσεων από τους υπεύθυνους. Συνειδητοποιεί πως τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται, ούτε καν η δική της ιστορία, ενώ διαπιστώνει πως ακόμα και η ανθρώπινη μνήμη μπορεί να χειραγωγηθεί.

Οι άλλες δομές είναι της δεύτερης εκπαίδευσης, της εργασίας και της προσφοράς αλλά και η δομή της ηλικίας πάνω των εξήντα, που έχουν αποσυρθεί από τη ζωή και ζουν έξω από την πόλη, ως άχρηστοι και ετοιμοθάνατοι. Επιθυμούν να τους αδειάζουν τη γωνιά, ξεχασμένοι και απόβλητοι. Πολλά μου έρχονται συνειρμικά στον νου. Μη ξεχνούμε τον ηλικιακό ρατσισμό και σήμερα ακόμη, που δεν μπορούν να ακολουθήσουν τη νέα τεχνολογία και είναι εξαρτώμενοι από τους νεότερους. Όλα δηλαδή είναι προβλέψιμα και σχεδιασμένα από σήμερα.

Ακούμε τους ανθρώπους που, αντί να λένε καλημέρα, λένε Υγεία. Τους βλέπουμε να φοβούνται και να κρύβονται όταν μπαίνουν στο ίδιο αυτοκίνητο ή κάθονται πίσω και διαγώνια από τον οδηγό, ότι ζουν απομονωμένοι χωρίς οικογένειες, χωρίς φίλους, χωρίς συνεργάτες. Με τον φόβο μιας νέας επιδημίας, απαγορεύονται όλες οι ανθρώπινες επαφές. Σας θυμίζει κάτι με το σήμερα; Πώς θα αντέξουν οι μελλοντικοί άνθρωποι που, με τον φόβο της υγείας, θα προτιμήσουν να ζήσουν αποστειρωμένοι; Για τους μελλούμενους πολίτες αυτού του πλανήτη, οι σημερινοί είμαστε αρχαίοι και προ-αρχαίοι. Γινόμαστε ιστορία στα βιβλία, ξαφνιάζονται που ήμαστε ευτυχισμένοι, ελεύθεροι και ζούμε διαφορετικά από αυτούς. Και νιώθουν τυχεροί που δεν βιώνουν αυτά που ζούμε εμείς σήμερα.

Οι μελλοντικοί έρχονται σε σύγκρουση με τον ίδιο τους τον εαυτό. Ο τρόπος ζωής που τους επέβαλαν θέλει να σχεδιάζουν την γέννηση των παιδιών και να καθορίζουν τη μοίρα τους. Θέλει τη μάνα μακριά από το παιδί μετά τα έξι χρόνια του και μετά να μην ξέρει την τύχη του. Θέλει να μην τα λαχταρά, να μην τα αγκαλιάζει, να μη τα νανουρίζει. Δεν θέλει τον έρωτα αλλά επιθυμεί την υποταγή, την υπακοή, τη χειραγώγηση της σκέψης. Η Νέα Κοινωνία απαγορεύει το κρασί σε καθημερινή χρήση γιατί φέρνει αρρώστιες. Επιθυμεί τη μοναξιά, γιατί δεν είναι αρρώστια αλλά επιθυμία. Η Νέα Κοινωνία θέλει τον πολίτη, ένα ρομπότ που θα τον κατευθύνει παντού. Η Νέα Κοινωνία δεν θέλει μνήμες, γι αυτό φροντίζει να μην υπάρχουν, με διάφορους τρόπους. Κι αν κάποιος ξυπνήσει και δείξει ανυπακοή στους συμβούλους υγείας και τους συντονικές της δομής, θα εξορίζεται. Δεν θέλει τη συμπόνια, το ενδιαφέρον, δεν θέλει το παιδί ν’ αναζητά τη μαμά του, Άλλοι ήρωες του μυθιστορήματος που με συγκίνησαν είναι η ψυχολόγος Αθηνά, ο δάσκαλος ο Πάρης και η Μυρτώ, δασκάλα της πρώτης δομής.

Στο τέλος του βιβλίου, η συγγραφέας αναφέρει τα γεγονότα από τα οποία εμπνεύστηκε το μυθιστόρημα. Χωριό των Καταραμένων, κάπου στο Καζακστάν,(2013-2015).Πανδημία του ύπνου(1917-1940) και από το Σύνδρομο της Παραίτησης, στη Σουηδία, σε ένα κέντρο φιλοξενίας ασυνόδευτων παιδιών. Γεγονότα που δεν γνώριζα.

Το βιβλίο έχει πολλά μηνύματα, για την ανθρώπινη ύπαρξη, την ελευθερία, την αγάπη, τα ιδανικά και τις αξίες που πατούν σε πήλινα πόδια, την ανυπακοή κι την υπακοή, την ασφάλεια και την ανασφάλεια, το ψέμα και την αλήθεια, τη θυσία και το ρίσκο, το Εγώ και το Μαζί, την ελευθερία και τη σκλαβιά της ανθρώπινης ύπαρξης.

Θα καταφέρουν τελικά οι ήρωες να αφυπνιστούν; Θα καταφέρουν να δραπετεύσουν από το ψέμα που ζούσαν;

Όπου και να' σαι θα σε βρω" Ένας τίτλος που βγάζει από μέσα μας πολλά ερωτηματικά, πολλούς προβληματισμούς, πολλή αγωνία για το ανατρεπτικό τέλος του.

Δίπλωσα πολλές σελίδες του μυθιστορήματος με καίρια σημεία, μα αν αφηνόμουν, θα έγραφα ακόμη ένα βιβλίο. Η Άννη Παπαθεοδώρου πάντα με συγκινεί, με προβληματίζει, με πάει ένα βήμα πιο μπροστά, συγκρίνοντας τη σημερινή ζωή με ένα δυστοπικό μέλλον, που μάλλον δεν θα ήθελα να ζήσω. Αφήνω στους αναγνώστες να επιλέξουν και ν’ απολαύσουν το ταξίδι με τη μηχανή του χρόνου. Καλοτάξιδο να είναι και περιμένω το επόμενο ταξίδι.