Η καλή επιστημονική φαντασία, εκτός από την λογοτεχνική ποιότητα της ιστορίας που αφηγείται, στηρίζεται στην ακρίβεια της επιστημονικότητας που τη διέπει. Δεν θα μπορούσαμε να σκεφτούμε κανέναν καταλληλότερο από τον κορυφαίο νευροεπιστήμονα Γιώργο Παξινό για να γράψει ένα μυθιστόρημα του οποίου η πλοκή δεν αφήνεται ποτέ, ούτε συγγραφική αδεία, να παραβιάσει τις αρχές της επιστήμης.

Η υπόθεση του βιβλίου έχει ως εξής: η Έβελιν, γενετίστρια και ερασιτέχνης αρχαιολόγος, κάνει τυχαία μια τρομερή ανακάλυψη στο Ισραήλ. Ως αποτέλεσμα, γεννιούνται δύο δίδυμα αδέρφια που μεγαλώνουν αγνοώντας ο ένας την ύπαρξη του άλλου – ο πρώτος στο εύπορο Σίδνεϊ και ο δεύτερος στις φτωχογειτονιές του Μπουένος Άιρες, σε ανελεύθερο καθεστώς. Ο Κρίστοφερ και ο Χοσέ θα συναντηθούν για μια στιγμή στον Αμαζόνιο, για να ξαναχαθούν αμέσως μετά. Δίπλα τους μια ηρωική κοπέλα, η Λορένα. Οι ήρωές ταξιδεύουν σε τέσσερις ηπείρους με σκοπό την εύρεση της ταυτότητάς τους.

«Ο Αμαζόνιος ανάμεσα μας», είναι μια πολυεπίπεδη ιστορία με στοιχεία σύγχρονης τραγωδίας που εκτυλίσσεται σε διάφορα σημεία του πλανήτη, με κεντρικά θέματα την κλιματική αλλαγή, την πολιτική μυωπία, τη βιοηθική, τα όρια της επιστήμης, την ουσία της γονεϊκότητας και την αντίληψη του ανθρώπου για τον Θεό. Οι ήρωές του είναι δέσμιοι της ανελευθερίας της ίδιας τους της βούλησης, ως αθροίσματα “γονιδίων σμιλευμένων από την εμπειρία”. Η ιστορία αναδεικνύει την αγωνιώδη, υπαρξιακή αναζήτηση του ανθρώπου. Οι επιστήμες της γενετικής και της νευροεπιστήμης δείχνουν ότι το dna μας περιέχει υπολείμματα από το γονιδίωμα των ερπετών, με τα οποία έχουμε κοινούς προγόνους. Ο συγγραφέας επιχειρηματολογεί υπέρ του ότι ο εγκέφαλός μας, λόγω της καταγωγής του, παγιδεύεται από λειτουργίες που οδηγούν σε εμμονές, πλάνες και άλλες αστοχίες οι οποίες ενώ βοήθησαν την επιβίωση μας στο τραχύ και γεμάτο κινδύνους περιβάλλον της προϊστορικής σαβάνας, αποδεικνύονται καταστροφικές στη σημερινή εποχή.

Η δυστοπία του Παξινού δεν είναι μακρινή και φαντασιακή, αλλά μια απειλή εν εξελίξει που αποκαλύπτεται μόλις απομακρυνθεί το πέπλο παρερμηνείας του σύγχρονου κόσμου. Ο πλανήτης κυριαρχείται από “γηλίθιους” οι οποίοι με μαθηματική ακρίβεια τον οδηγούν στην καταστροφή διαπράττοντας πανγεννοκτονία”. Ο Παξινός, είναι διάσημος αλλά όχι ενταγμένος στο σύστημα. Δεν είναι από τους αστέρες που στρογγυλεύουν την πραγματικότητα ή κρατούν ίσες αποστάσεις για να μην σπάσουν αυγά”. Είναι ένας γνήσιος ακτιβιστής χωρίς ξύλινη γλώσσα και χωρίς ιστορικίστικη θεώρηση των κινδύνων. Συναισθάνεται το βάρος της ευθύνης που έχει ως μέλος μιας πνευματικής ελίτ που οφείλει να αφυπνίσει και να καθοδηγήσει τους υπόλοιπους. Απαιτεί “διαγενεακή δικαιοσύνη”. Αποκαλύπτει τις τακτικές εξαπάτησης των πολυεθνικών κολοσσών που, με πρόσχημα την περιβαλλοντική ευαισθησία, στην πράξη ουσιαστικά υποβαθμίζουν και εκμεταλλεύονται το περιβάλλον αποκομίζοντας τεράστια οικονομικά οφέλη. Αφήνει τα ίδια τα στοιχεία να μιλήσουν, κάνοντας κριτική στον αναρχοκαπιταλισμό της εταιρειοκρατίας. Ονομάζει “απέραντη αδικία” το γεγονός ότι αυτή η γενιά δημιουργεί τις συνθήκες για την εξόντωση των απογόνων της η οποία θα συμβεί σε χρονικό ορίζοντα λίγων εκατοντάδων χρόνων !

«Ο Αμαζόνιος ανάμεσα μας» είναι ένα βιβλίο που ξεχειλίζει από γνήσια ελληνικότητα. Ο συγγραφέας είναι ένας Έλληνας που έχει ζήσει, σπουδάσει και εργαστεί στο εξωτερικό, που έχει εντρυφήσει στην επιστήμη, στην ιστορία και στην φιλοσοφία και αντιλαμβάνεται τον οικουμενικό και ουμανιστικό χαρακτήρα μιας ελληνικότητας, απαλλαγμένης από εθνικούς μύθους και υπερβολές. Η αφήγησή του δημιουργεί λιτές μα δυνατές εικόνες χωρίς τουριστικούς ετεροπροσδιορισμούς και περιττούς λογοτεχνικούς βερμπαλισμούς. Η δύναμή τους αναδύεται από βιώματα και αναμνήσεις συνυφασμένες με συναισθήματα. Δανειζόμενος τον τίτλο του βιβλίου του Richard Dawkins, θα πω πως αισθάνεται ένα δέος απέναντι στη “μαγεία της πραγματικότητας”.

Απέναντι στη θρησκεία στέκεται κριτικός, χωρίς φανατισμούς. Την αποδέχεται ως στοιχείο της πολιτιστικής του κληρονομιάς και ως τμήμα της τελετουργίας της κοινότητας. Υιοθετεί τα παγκόσμια στοιχεία της ηθικής της, παράλληλα όμως απορρίπτει το μεταφυσικό της στοιχείο, διατηρώντας μια συναισθηματική ισορροπία απέναντί της, που λίγοι μπορούν να πετύχουν.

Θα ήταν άδικο να χαρακτηρίσουμε το βιβλίο του Παξινού απλά ως ένα ακόμη μυθιστόρημα αν και ως τέτοιο είναι πολύ ανώτερο από άλλα που φέρουν τον τίτλο του best seller. Επί της ουσίας, αποτελεί ένα φιλοσοφικό κείμενο μέσα στο οποίο κρύβεται η ψυχοαυτοβιογραφία μιας σεμνής μεγαλοφυΐας. Είναι αδύνατον να διαχωρίσεις τον άνθρωπο και την ιδεολογία του από την ιστορία που αφηγείται. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία από την ιστορία αυτή καθαυτή είναι η ιδιοσυστασία της προσωπικότητας ενός κορυφαίου εκπροσώπου του επιστημονικού κόσμου. Μια ήρεμη δύναμη που αναδύεται από την κατάκτηση της επιστήμης, την ψύχραιμη πολιτική οπτική, το αξιακό υπόβαθρο, τη βαθιά κατανόηση της φιλοσοφίας. Την ισορροπία ενός homo universalis.

Δημήτρης Αντωνόγλου, mytwocents.gr