Είμαστε στα μέσα του 19ου αιώνα, σε μια εποχή διαρκών εξερευνήσεων και αποικισμού. Η Νανούκ στην Αρκτική ακολουθεί τα έθιμα και τις παραδόσεις της φυλής της, των Ινουίτ, οι οποίοι μετακινούνται το καλοκαίρι σε θερμότερα σημεία για να επιβιώσουν. Ο Τζέιμς στο βρώμικο Λονδίνο είναι γόνος αστικής τάξης αλλά γυρνάει την πλάτη του στις οικονομικές ανέσεις και σπουδάζει γιατρός για να μπορέσει να βοηθήσει τους φτωχούς και τους αδύναμους. Κι όμως, αυτοί οι δύο νέοι άνθρωποι θα συναντηθούν και τίποτα δε θα είναι πια ίδιο στη ζωή και στην ψυχή τους.

Η Νάγια Δαλακούρα έγραψε ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματα που έχω διαβάσει, ένα κείμενο με ιστορικό φόντο και με κεντρική ιδέα κάτι που σπάνια συναντώ στην ελληνική λογοτεχνία: την εξερεύνηση της Αρκτικής τον 19ο αιώνα και πώς ζουν άνθρωποι που έχουν μάθει να παλεύουν με το κρύο για να επιβιώσουν. Με τέχνη, σεβασμό και προσοχή αναπαριστά με συναρπαστικές λεπτομέρειες τον βιότοπο μιας περιοχής γεμάτης πάγους και τον τρόπο ζωής, τα έθιμα, τις προλήψεις και τον σεβασμό για τη φύση των ανθρώπων που ζουν εκεί. Ταυτόχρονα καταφέρνει να στήσει με εξίσου μεγάλη δεινότητα το σκοτεινό, βρώμικο, ανθυγιεινό Λονδίνο της ίδιας εποχής όπου ζουν αριστοκράτες στον κόσμο τους και φτωχοί έξω από αυτόν. Με τούτο το ιστορικό φόντο διαδραματίζεται μια τρυφερή και συγκινητική ιστορία αγάπης με απρόσμενο τέλος που με έμαθε να σέβομαι τη φύση και τα ζώα και με έκανε να αγανακτώ για τα εγκλήματα που γίνονταν τότε στο όνομα της προόδου της επιστήμης.

Το Βορειοδυτικό Πέρασμα συνδέει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό μέσω του Αρκτικού Ωκεανού και επί αιώνες οι Ευρωπαίοι εξερευνητές τον αναζητούσαν ως πιθανή εμπορική οδό προς την Ασία. Το 1845 ο Βρετανός εξερευνητής σερ Τζον Φράνκλιν ξεκίνησε με τα πλοία «Erebus» και «Terror» και 129 μέλη συνολικά για να εντοπίσει και να χαράξει το «μυθικό» Βορειοδυτικό Πέρασμα στην καναδική Αρκτική αλλά τα ίχνη τους χάθηκαν. Η ιστορία ξεκινάει το 1848, όπου ετοιμάζεται μιαν αποστολή αναζήτησης των πλοίων και των πληρωμάτων τους και ο Τζέιμς Κάρινγκτον αποφασίζει να γίνει μέλος της θέτοντας τις υπηρεσίες του ως χειρουργός ενώ ταυτόχρονα η οικογένεια της Νανούκ ταξιδεύει σε πιο νότιες περιοχές εν όψει του καλοκαιριού. Η κοπέλα πήρε το όνομά της από τη λευκή βασίλισσα των πάγων και μεγάλωσε στις αχανείς πεδιάδες του Αρκτικού Κύκλου με σεβασμό στη φύση γιατί αυτή υπήρχε πριν τον άνθρωπο και στους προγόνους της φυλής της. Αναγνωρίζει τα σημάδια στον πάγο, διαβάζει τ’ αστέρια και είναι δεινή κυνηγός και ψαράς. Από την άλλη, ο Τζέιμς Κάρινγκτον, γόνος σεβαστής οικογένειας, μεγάλωσε μόνος με τον αυστηρό πατέρα του σε μια πολυτελή οικία με αμέτρητους κανόνες καλής συμπεριφοράς και υπηρέτες. Ανατράφηκε με πλούσια υλικά αγαθά αλλά στερήθηκε χάδια και στοργή, μιας και η μητέρα του αυτοκτόνησε μετά τη γέννα του. Ντροπαλός και εσωστρεφής, εσώκλειστος στα καλύτερα σχολεία, διαβάζει κρυφά για την ιατρική, λαχταρώντας να προσφέρει σε όσους δεν έχουν προνόμια και να βοηθήσει όσους υποφέρουν. Σύντομα τα καταφέρνει κι έτσι ξεκινάνε διαρκείς κόντρες με τον οπισθοδρομικό και ρατσιστή πατέρα του.

Η αποστολή στην Αρκτική γεμίζει όνειρα και προσδοκίες τον Τζέιμς: «Πόσο μεγάλος ήταν ο κόσμος! Πόσο πολύ ήθελε να νιώσει ελεύθερος! Πόσο κοντά στο όνειρο αισθανόταν με τούτη την επιστολή στα χέρια! Σχεδόν μύριζε το μεθυστικό άρωμα της περιπέτειας» (σελ. 32). Συγκρούεται διαρκώς με τον συντηρητικό Χένρι Κάρινγκτον, που έχει εξελιχθεί σε υπέρμετρα αυστηρό γέρο, με ιδέες που ανήκουν στους σκοτεινούς αιώνες, υποστηρικτή του δουλεμπόριου και της φεουδαρχίας, της ανωτερότητας της λευκής φυλής έναντι των απολίτιστων αγρίων του νεοανακαλυφθέντος κόσμου. Η αποκοτιά του γιου του είναι η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι στις σχέσεις τους. Έτσι, ο Τζέιμς, «απαλός σαν χιόνι και χρυσαφένιος σαν τον Απόλλωνα», θα ταξιδέψει ανάμεσα σε ανθρώπους που μυρίζουν αλκοόλ κι έχουν χάσει δόντια από το σκορβούτο. Συναρπαστικές και προσεγμένες οι περιγραφές της εποχής και του τόπου, με το γεμάτο κάρβουνο και αιθαλομίχλη, φθίση και ευλογιά Λονδίνο να ζει μια εποχή ιδιαίτερης μόδας στα ρούχα και γεμάτη συναρπαστικές εξελίξεις από τις εξερευνήσεις του κόσμου αλλά και σε μια περίοδο που γεμίζει η πόλη από Σκοτσέζους και Ιρλανδούς μετανάστες εξαιτίας του λιμού στις χώρες τους.

Η συγγραφέας καταγράφει με ενάργεια και χρήσιμες λεπτομέρειες το ταξίδι στις αφιλόξενες θάλασσες του βορρά, όπου ταξιδεύουν πενήντα άντρες («Πρόσωπα σαν περγαμηνές, ρημαγμένα από το αλάτι της θάλασσας, ανεμοδαρμένα από τους μανιασμένους αέρηδες του ασκού του Αιόλου…», σελ. 59) με προμήθειες δύο χρόνων, χρησιμοποιώντας ημερολόγια, κουμπάσο, πυξίδα, αστρολάβο και εξάντα. Η θάλασσα κάνει τους άντρες λιγότερο ευσπλαχνικούς κι αυτό ο Τζέιμς το ζει με τον χειρότερο τρόπο όταν δυσκολεύουν οι συνθήκες πλοήγησης και όταν γνωρίζει από κοντά πληρώματα φαλαινοθηρικών που ματώνουν τις θάλασσες σκοτώνοντας τα θηλαστικά αυτά («γύρω τους η θάλασσα έμοιαζε σφαγμένη»). Το πλήρωμα αποτελείται από ποικίλους χαρακτήρες και καταγράφονται σημαντικά περιστατικά που ατσαλώνουν τη θέληση του Τζέιμς μέσα από συγκινητικές μα και σκληρές στιγμές. Με λεξιλόγιο πλούσιο σε όρους και ορισμούς που δίνουν αληθοφάνεια και ρεαλισμό στο ναυτικό ταξίδι και με εναλλαγή της αφήγησης από τριτοπρόσωπη σε πρωτοπρόσωπη με τις σημειώσεις που κρατάει ο Τζέιμς στο ημερολόγιό του ξεπηδούν τραγούδια («Drunky sailor», «Molly Malone» και «Whisky Johnnie»), μύθοι και θρύλοι από τα βάθη των ωκεανών, νεράιδες και πειρατές, σκορβούτο και πόρνες, όλα όσα συντροφεύουν τις νύχτες των ναυτικών. Ταυτόχρονα ο Τζέιμς μάχεται καθημερινά με τις προκαταλήψεις τους και τις ελλιπείς συνήθειες υγιεινής που έχουν αποκτήσει («μικρόβια»; τι είναι τούτο πάλι; τον χλευάζουν). Και τότε ξεσπάει τύφος στο πλοίο.

Σε αντιδιαστολή με όλα αυτά, η ζωή στην Αρκτική κυλάει με άλλους ρυθμούς, θα έλεγα πιο ρομαντικούς αν δεν υπήρχε η ανάγκη της επιβίωσης από εντελώς αστάθμητους παράγοντες, μιας και η αφιλόξενη φύση δεν εξασφαλίζει τίποτα σταθερό για να φας, να πιείς, να ζεσταθείς. Θερμά σπίτια καμωμένα από χοντρούς κύβους πάγου, ψυχές νεκρών που αναζητούν τους δικούς τους μέσα στο φως του σέλαος, προκαταλήψεις και θρύλοι, δύσκολη και φτωχική ζωή, όλα αυτά αποτελούν τη ζωή της Νανούκ: «Τον χειμώνα στην Αρκτική τα πάντα εξαρτώνται από το κυνήγι». Εκεί «κυριαρχούν άλλοι νόμοι, νόμοι που δεν είναι γραμμένοι σε χαρτί…κι όλοι τους έχουν να κάνουν με την επιβίωση». «Τίποτα δεν είναι πιο σημαντικό απ’ το φως του καλοκαιριού» (σελ. 50), σκέφτεται η Νανούκ. Μεγαλώνοντας, η κοπέλα διαπιστώνει πως ο φοβερός και τρομερός αλλά κακότροπος Νακάσουκ τη θέλει δική του και είναι υποχρεωμένη να τον ακολουθήσει. Οι φίλες της προσπαθούν να βελτιώσουν την κακή της διάθεση, θύματα κι αυτές των θέσφατων της φυλής τους. Απλότητα και σκληρότητα στο τοπίο, η σιωπή στη λευκή παγωμένη γη ραγίζει από τα κήτη της θάλασσας, μήνες ψύχους και διαρκείς μετακινήσεις σε θερινούς κυνηγότοπους κοντά στον νότο όταν λιώσουν οι πάγοι, ένα ταξίδι επικίνδυνο μα και ελπιδοφόρο. «Οι ήχοι της άνοιξης στον Αρκτικό Κύκλο είναι μαγικοί… Στη ζωή των νομάδων της Αρκτικής η μετάβαση από την άνοιξη στο καλοκαίρι συνεπάγεται την κίνηση και κάθε κίνησή τους είναι συλλογική…» (σελ. 74). Δεν ήξερα τίποτα από όσα περιγράφονται από τη ζωή της οικογένειας μέσα στο ιγκλού, την τροφή τους, τον χρόνο που περνάνε με ιστορίες και ράψιμο όλοι μαζί τους σκοτεινούς μήνες της παγωνιάς. «Οι Ινουίτ ζουν με τον φόβο του απρόσμενου, γνωρίζουν απόλυτα το αδάμαστο της φύσης, ξέρουν πως τίποτε δεν αντιστέκεται στον χρόνο, σέβονται τις αποφάσεις των πνευμάτων…κατορθώνουν να ζουν την κάθε μέρα σα να είναι η τελευταία» (σελ. 49). «…ζουν σε απόλυτη αρμονία με το υπερφυσικό, γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να επιζήσουν χωρίς τη βοήθεια των ζώων και φοβούνται τις αόρατες δυνάμεις της φύσης…» (σελ. 75).

Ο Τζέιμς και η Νανούκ λοιπόν, δύο νέοι άνθρωποι που γνωρίζονται σ’ ένα αφιλόξενο περιβάλλον και προέρχονται από διαμετρικά αντίθετους κόσμους, γοητεύονται ο ένας από τον άλλον. Εκείνη τον σκέφτεται διαρκώς και προσπαθεί να τον κάνει να αντιληφθεί την αρμονία στα στοιχεία της φύσης αλλά κρυφά από τη φυλή της, της οποίας τα μέλη βγάζουν βιαστικά συμπεράσματα. «…τα όνειρα πλησιάζουν αργά και εξαφανίζονται γρήγορα. Δεν προλαβαίνεις να τα αγαπήσεις» (σελ. 197). Ο Τζέιμς ζει με τη φυλή της Νανούκ, βιώνει πρωτόγνωρα και θαυμαστά πράγματα, μαθαίνει κυνήγι και ψάρεμα αλλά πάνω απ’ όλα να αγαπά και να σέβεται τη φύση. «Μαζί τους είμαι ο εαυτός μου. Αυτός που εγώ θέλω να είμαι»! Φυσικά η σχέση των δύο νέων είναι μόνο η αρχή, μιας και διάφορα γεγονότα θα χαράξουν τη συνέχεια της ιστορίας, θα φέρουν στο φως καλά κρυμμένα μυστικά που ίσως τους χωρίσουν ή ίσως ατσαλώσουν τον έρωτά τους και όλα θα τελειώσουν με ένα αξέχαστο κεφάλαιο γεμάτο δύναμη και ένταση.

«Το λουλούδι της θάλασσας» είναι ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα που ζωντανεύει με ενάργεια και ρεαλισμό μια εποχή σκληρή και δύσκολη για τις νέες χώρες που εποικίζονται κι έναν τόπο για τον οποίο ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε. Δύο διαμετρικά αντίθετοι χαρακτήρες, εκείνη απλή και με σεβασμό στη φύση, εκείνος με οικονομική άνεση κι ας προτιμά να βοηθάει τους φτωχούς, θα γνωριστούν και θα αγαπηθούν σε αντίξοες συνθήκες ενώ ένα σκοτεινό μυστικό από το παρελθόν θα τους κατατρύχει. Ολοκληρωμένοι χαρακτήρες, ανατροπές, ρεαλιστικές περιγραφές, άφθονα πραγματολογικά στοιχεία που εντάσσονται αρμονικά στη μυθοπλασία και άλλα είναι μερικά από τα θετικά χαρακτηριστικά ενός κειμένου που με ταξίδεψε στο σέλας και στο σκοτάδι, στην αγάπη και στην απληστία και μου έδειξε την απλότητα της φύσης που όλοι οφείλουμε να σεβαστούμε. «Κάθε άντρας πρέπει να ζήσει κάτι δυνατό με μια γυναίκα, ώστε να καταλάβει τα όριά του» (σελ. 105) και ο Τζέιμς Κάρνγκτον αυτό ακριβώς θα κάνει.

Το τρίτο μυθιστόρημα τη Νάγιας Δαλακούρα που κυκλοφορεί και αυτό από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος. Άλλο ένα μικρό διαμάντι που εισχωρεί σε εποχές μακρινές και σε πολιτισμούς ανέγγιχτους από την Λογοτεχνία. Ένα βιβλίο που τα έχει όλα. Περιπέτεια, έρωτα, εκπληρωμένα και ανεκπλήρωτα όνειρα. Διαφορετικούς πολιτισμούς, ιστορία. Αρκτικό τοπίο και μια πρωτόγονη ατμόσφαιρα γεμάτη αντιθέσεις με την Αγγλική Κουλτούρα της Αριστοκρατίας να έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή με την Κουλτούρα των ιθαγενών της Αρκτικής.

Ο Τζειμς είναι ένας Άγγλος αριστοκράτης που παρασυρμένος από το αστείρευτο του όνειρο για περιπέτειες θα ακολουθήσει την ερευνητική ναυτική αποστολή ανίχνευσης των πλοίων Terror και Erebus που τα ίχνη τους χάθηκαν πριν χρόνια κάπου στην Αρκτική. Μια ναυτική περιπέτεια θα ξεκινήσει για τον ίδιο,που θα του αλλάξει εντελώς και την κοσμοθεωρία της ζωής του, αλλά θα τον φέρει αντιμέτωπο και με τις ίδιες τις αντοχές του. Θα τον φέρει κοντά στην φύση, σε ακραίες συνθήκες επιβίωσης, ανάμεσα σε ανθρώπους με άγνωστα ήθη και άγνωρες δοξασίες. Ο Έρωτας και η απόλυτη ελευθερία. Το καθήκον, το πεπρωμένο, αλλά και οι άγραφοι νόμοι των παράταιρων πολιτισμών που χωρίζουν τα πρέπει από τα θέλω θα θέσουν εμπόδια, διλήμματα και θα φέρουν τα πάνω κάτω στις ζωές των πρωταγωνιστών μιας ιστορίας που καθηλώνει από την πρώτη ως την τελευταία λέξη.

Η συγγραφέας έχει κάνει μια καταπληκτική δουλειά σε όλα τα επίπεδα. "Το λουλούδι της θάλασσας" δεν είναι μόνο ένα μυθιστόρημα εποχής βασισμένο σε ένα αληθινό γεγονός, είναι ένα βαθύ και ανεξίτηλο άγγιγμα επάνω σε δύο εντελώς διαφορετικούς πολιτισμούς και τους ανθρώπους του. Ένα βαθύ και ανεξάλειπτο χάραγμα επάνω στα καλά κρυμμένα συναισθήματα. που βρίσκουν καταφύγιο πίσω από οδυνηρές εκφράσεις. Πίσω από τις απεγνωσμένες κινήσεις. Πίσω από τις αναγκαστικές πράξεις, αλλά και τις πράξεις φυγής και απελευθέρωσης από κάθε ταξικό βαρίδι.

Πόσο καταπληκτικά αναμειγνύονται τα ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία! Πόσο εμπεριστατωμένα στοιχειοθετείται το ιστορικό πλαίσιο της μυθοπλασίας! Πόσο έξυπνα αντιπαραβάλλονται οι συμπεριφορές των ανθρώπων στον πολιτισμένο κόσμο και στον κόσμο που τον περιβάλει ακόμα το Αρχέγονο πέπλο της πρωτόγονης διαβίωσης! Η Νάγια Δαλακούρα έχει καταφέρει να μπει στο πετσί των ρόλων που περιγράφει. Λάτρης της μυθολογίας και της παράδοσης έχει κατορθώσει να αποδώσει με πληρότητα την εθνογραφία της φυλής των Ινουιτ. Να φέρει σε μια πλήρη αντιπαράθεση τον δήθεν πολιτισμένο κόσμο που έχει αποκοπεί από την φύση, με τον πολιτισμό των Ιθαγενών της Αρκτικής που έχουν κρατήσει ζωντανό το παρελθόν τους, μέσα από τα έθιμα τους και τον τρόπο ζωής τους που είναι συνδεδεμένος με την μητέρα γη. Η Αρχέγονη αυθεντική ηδονή που έχει εξάρτηση μόνο από την φύση και η φτιασιδωμένη γεμάτη κανόνες ανθρώπων που χωρίζουν ανθρώπους σε τάξεις, έχει εξάρτηση μόνο από το χρήμα και την καταγωγή. Ο ευέλικτος χειρισμός της γλώσσας και της βαθιάς γνώσης των πολιτισμών, ανοίγει έναν εκπληκτικό δίαυλο επικοινωνίας που οδηγεί τον αναγνώστη στην απόλυτη κατανόηση της εξαιρετικής ιστορίας. Παίρνοντας μέρος σε ένα εξαιρετικό οδοιπορικό αναζήτησης και ανίχνευσης του ίδιου του, του εαυτού. Γιατί:"Το λουλούδι της θάλασσας" είναι μια καταβύθιση στο άγνωστο και στο απροσδιόριστο της ανθρώπινης ψυχής. Μια περιπετειώδης αναζήτηση των ορίων της ανθρώπινης δύναμης και αντοχής. Μας αποκαλύπτει αρχικά τον εγκλωβισμένο τρόπο ζωής για να αναδείξει την απελευθέρωση δια μέσου της φύσης, του έρωτα και της εξοικείωσης με το φυσικό μας περιβάλλον χωρίς τις τεχνητές του προσθήκες. Άγρια φύση που δεν συγχωρεί. Εγωιστικά και ανθρωποφάγα ένστικτα που δοκιμάζουν και διδάσκουν. Μέσα στον προηγμένο πολιτισμό της εποχής και στον ακατέργαστο πολιτισμό μιας απροσπέλαστης από πολλούς φυλής, σαν την φυλή των Ινουίτ. Τοπικές δοξασίες, τρόπος ζωής και ένα συνονθύλευμα διαφορετικών λαών και πολιτισμών. Που τους ενώνει όμως κάτι...αυτό το κάτι του έρωτα που σπάει και ισοπεδώνει τα πάντα στο πέρασμα του. Παράλληλα κατά την διάρκεια όλης της Ναυτικής περιπέτειας του πληρώματος του Sea Flower βιώνουμε μια εντελώς κινηματογραφική αποτύπωση των συνθηκών ενός τόσο δύσκολου ταξιδιού την εποχή εκείνη (1848). Μάχη με τις συνθήκες διαβίωσης μέσα στο πλοίο. Τις αρρώστιες, τις επιδημίες τις ελλείψεις τροφίμων και βασικών συστατικών. Μάχη με τα καιρικά φαινόμενα και τις άγνωστες αχαρτογράφητες θάλασσες και περάσματα. Κρίσιμες αποφάσεις που θέτουν σε αμφισβήτηση τις προθέσεις και οριοθετούν το ηθικόν από το πρέπον, Έθιμα ταφής σε ένα εν πλω ταξίδι και πολλά άλλα.

Στη συνέχεια το σαβανωμένο σώμα του ξυλουργού βυθίστηκε στα έγκατα της θάλασσας και στον αφρό απέμειναν να πλέουν δεκάδες σανίδες με γυναικεία ονόματα. Οι θλιμμένοι ναύτες, μ' έναν απαλό σιρόκο να φυσάει τις πλάτες τους, μουρμούρισαν βραχνά τις προσευχές τους και ο ιερέας τον ευλόγησε ψελλίζοντας: «Κύριε όλων των θαλασσών, Σου παραδίδουμε τον δούλο Σου». Λίγοι γνώριζαν ότι και τα εξήντα χρόνια που πέρασε στη θάλασσα ο άλιος γέρων, κουβαλούσε πάντοτε μαζί του ένα μπουκαλάκι με χώμα απ' την πατρίδα του.https://vivlionerga.blogspot.com/2022/06/blog-post_19.html

Πρωτότυπο ανάγνωσμα για τη βικτοριανή Αγγλία και τον πολιτισμό των Ινουίτ τον 19ο αιώνα! Αξίζει την προσχή μας!