Η διάσημη πικρή φάρσα του Αλ. Γκριμπογέντοφ Συμφορά από το πολύ μυαλό (Горе от ума), καταγωγικό έργο της Ρώσικης δραματικής λογοτεχνίας, δύο αιώνες μετά τη συγγραφή της, συνομιλεί και πάλι με τον τραγέλαφο της εποχής μας καγχάζοντας εις βάρος της ελάχιστης -αν όχι επίπλαστης- προόδου ενός νέου σκοταδισμού.
Ο ανεκπλήρωτος έρωτας του Τσάτσκι, καταβαραθρωμένος στη βολική χρησιμοθηρία μιας κοινωνίας ευγενών τεράτων, θα έμοιαζε ίσως ρομαντικός και παλαιικός, αν η σύγχρονη αδυναμία των ερώτων να ανθίσουν και των ανθρώπων να επικοινωνήσουν δεν ανατανακλούσε, κάτω από το απαστράπτον περίβλημα της ευρωπαϊκής κωμικής παράδοσης, την απελπισία μιας κοινωνίας που σήμερα θητεύει στη μοναχικότητα, καθώς έχει απορρίψει προ πολλού το “μαζί”.
Η συντριβή ενός ανθρώπου που είχε όλα τα προσόντα, μα και την πρωτεϊκή ορμή για το “ωραίο και το αληθινό” θυμίζει πως, όπως και τότε στην απολυταρχική Ρωσία του πρώιμου 19ου αιώνα, έτσι και στους δύσκολους καιρούς μας που εμμονικά αποθεώνουν την άτεγκτη εξουσία και τον χυδαίο ατομικισμό, ο μοναχικός είναι καταδικασμένος να αποβληθεί, εάν διανοηθεί να εναντιωθεί ευθέως, αφύλαχτος και απρόσεκτος στην παντοδύναμη μετριοκρατία με το ψευδεπίγραφο κύρος, τις υποτιθέμενες καλές προθέσεις και το περίβλημα της αυτοπροστατευτικής της καλλιέπειας.
Το αδιέξοδο που αναδεικνύει ευφρόσυνα ο Γκριμπογέντοφ μας αφορά εκ νέου, καθώς όπως και στην εποχή του, σήμερα το πηχτό σκοτάδι δε φαίνεται να ξανοίγει πουθενά και μια ολόκληρη κοινωνία παραδίδεται πανευτυχής και υπνώττουσα στη μακαριότητα της ήσσονος προσπαθείας. Το αντίπαλον δέος στη γελοιότητα της ανοηταίνουσας κοινωνικής επιτυχίας ηττάται εξ ορισμού στο βαθμό που οι όποιες εναλλακτικές είτε αποκλείονται ως αδύνατες, είτε εμφανίζονται ανέτοιμες, καταδικασμένες ή και γραφικές.
Ο Γκριμπογέντοφ ξεμπροστιάζει το θρίαμβο της ασημαντότητας, την αποθέωση των ολίγιστων, εντέλει την κατασκευή μιας κοινωνίας δούλων. Ο κόσμος μας, που όλο και περισσότερο συντηρητικοποιείται πίσω από ύποπτα άλλοθι που μεταμφιέζονται σε πρόοδο, έχει ακόμη ανάγκη την αιχμηρότητά του, όσο οι εσαεί Τσάτσκι υποκύπτοντας στην παρόρμηση, ορμούν απερίσκεπτα και βγαίνουν απ’ το παιχνίδι, αφήνοντας πεδίον δόξης λαμπρόν στους αενάως θριαμβεύοντες Μολτσάλιν που νικούν κατά κράτος, ασφαλείς και ευπροσάρμοστοι.