Δεν ήταν ακριβώς αυτό που περίμενα, όμως δεν με απογοήτευσε. Θα το χαρακτήριζα καλογραμμένο κι ενδιαφέρον.

Τι ήταν ο Ιησούς Χριστός για τους ανθρώπους της εποχής του; Σωτήρας ή ιερόσυλος; Τι συνέβη στη δίκη Του και γιατί ο Πόντιος Πιλάτος «ένιψε τας χείρας του»; Ποιος ήταν ο στρατηγός Πετρώνιος Μάξιμος και πώς συνδέεται με τις διδαχές του Ιησού; Τι έλεγε το μήνυμα που θέλησε να μεταφέρει η Κλαυδία Πρόκλα στον άντρα της προτού αναγγείλει την καταδικαστική απόφαση για τον Χριστό; Συνέβη κάτι σ’ εκείνη τη δίκη για το οποίο κανείς δεν έχει μιλήσει ποτέ; Το νέο μυθιστόρημα του Στέφανου Δάνδολου ζωντανεύει δύο άνδρες που έζησαν σε χωριστές περιόδους της Ιστορίας όμως είχαν πολλά κοινά, καταγράφει την πορεία των Εβραίων στον κόσμο μετά την καταδίκη του Χριστού, διεισδύει στα αίτια της πτώσης μιας αυτοκρατορίας και καταγράφει τον αγώνα της βίας και της διαφθοράς απέναντι στην αγάπη.

Η δράση διαδραματίζεται στην Ιερουσαλήμ και στη Ρώμη, στην Όστια της Ιταλίας, στην Καισάρεια, πότε στην εποχή του Ιησού, πότε το 71 μ. Χ., την εποχή που βασιλεύει ο Βεσπασιανός που έχει βάλει στόχο τον αφανισμό «μιας μικρής ενοχλητικής αίρεσης» από τη μακρινή Ιουδαία. Γνωρίζουμε πρόσωπα λιγότερο γνωστά που βίωσαν καταστάσεις και πήραν αποφάσεις που άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας, με τρόπο που αναμιγνύει ιδανικά τη μυθοπλασία με τις ιστορικές πηγές. Υπάρχουν σωστή και τεκμηριωμένη αναπαράσταση της εποχής, ρεαλισμός στη σκιαγραφία των χαρακτήρων, ακόμη και λογοτεχνικές αρετές, όπως παρομοιώσεις, μεταφορές και όμορφα καλολογικά στοιχεία («…πολιορκώντας αγέρωχα τις ανάσες που τράνταζαν το στήθος της», σελ. 58). Διαρκείς είναι οι μεταβάσεις από την εποχή του Πιλάτου στα χρόνια του Πετρώνιου, χωρίς όμως να χαθώ ή να κουραστώ κάπου. Αντίθετα, ο συγγραφέας βοηθάει αρκετά την ανάγνωση, χωρίς να διστάζει ακόμη και να παρεμβληθεί στα γραφόμενά του με προσωπικές παρατηρήσεις και σχόλια.

Το κείμενο από τη μια ζωντανεύει έναν ισχυρό Έπαρχο που έστειλε στον μαρτυρικό θάνατο της σταύρωσης έναν άντρα που με ήρεμη φωνή («που ηχούσε σαν θρόισμα φύλλου») επέμενε πως ήρθε στον κόσμο να μαρτυρήσει για την αλήθεια κι από την άλλη έναν αιμοβόρο Ρωμαίο αξιωματικό, που όμως σύντομα γύρισε την πλάτη του στο παρελθόν κι αποσύρθηκε σε μια ήρεμη αγροικία για να βοηθάει τους συνανθρώπους του. Τι κοινά στοιχεία έχει ο Μάξιμος με τον Πιλάτο, πώς θα τα ανακαλύψει και πώς θα επηρεάσουν τη μετέπειτα ζωή του; Ποια είναι η μυστηριώδης γυναίκα που φέρνουν στο σπίτι του για να τη φροντίσει με την αδελφή του, Λιβία; Παρουσιάζονται με αξιοθαύμαστη ισορροπία δύο διαφορετικοί πόλοι αφήγησης, με τον Πετρώνιο να μην έχει ξεχάσει τη γυναίκα του, την Ιουστίνη, και να έχει ασπαστεί κρυφά τον χριστιανισμό, κάτι που τον βάζει σε κίνδυνο όταν αρχίζουν οι σαρωτικές επιθέσεις του Βεσπασιανού. Συγκινημένος από τις περιπέτειες του αξιωματικού, έστρεφα το βλέμμα μου παράλληλα στη ζωή του Πόντιου Πιλάτου και της γυναίκας του, Κλαυδίας Πρόκλας, μιας Ρωμαίας αριστοκράτισσας με ευαισθησίες μικρού παιδιού, που «έβλεπε το σύμπαν σαν ένα άθροισμα από πράξεις καλοσύνης» (σελ. 59). Εκείνος παράξενος και αντιφατικός, εκείνη ευγενική, είναι «το αντρόγυνο που είχε κρύψει κάθε ρωγμή του πίσω από τη χρυσή λάμψη της δόξας». Ο Πόντιος Πιλάτος ήδη πέντε χρόνια κυβερνούσε «αυτήν την ανεμοδαρμένη άκρη του κόσμου» για λογαριασμό του αυτοκράτορα Τιβέριου ως Επίτροπος της Ιουδαίας κι έχει υπό την ευθύνη του μια ράτσα δύσκολη, «έναν λαό που είναι πιο σκληρός και από τις πέτρες των τειχών του» (σελ. 11). Πώς γνωρίστηκε με την Κλαυδία, πώς εξελίχθηκε η σχέση τους, πώς μπήκε ανάμεσά τους η σταύρωση του Ιησού είναι ερωτήματα που τέμνουν τη διαπροσωπική τους σχέση. Τι συνέβη εκείνη τη μοιραία μέρα που άλλαξε άρδην τη στάση του απέναντι στους Ιουδαίους, στον αρχιερέα Καϊάφα και στον αυτοκράτορα Τιβέριο; Γιατί γέρασε μέσα σε μια στιγμή; Τι συνέβη στο όρος Γαριζίν κι αποτέλεσε την ταφόπλακα της καριέρας του; Η προσωπικότητά του τεκμηριώνεται μέσα από επιστολές και μαρτυρίες συγχρόνων και μεταγενεστέρων, πρακτικά συνεδριάσεων της Συγκλήτου, μελέτες επιστημόνων και λογίων της δικής μας εποχής κ. ά.

Για την Κλαυδία Πρόκλα και τον Πόντιο Πιλάτο ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά κι έτσι η ιστορία τους βασίζεται στη μυθοπλασία. Ο συγγραφέας καταφέρνει να ζωντανέψει ρεαλιστικά το ζευγάρι, να βρει τις αντιθέσεις και τα κοινά τους σημεία, να τους χωρίσει και να τους ενώσει και να βγάλει μια τρυφερότητα και μια αγάπη από τον Πιλάτο που δεν την περίμενα από έναν αυστηρό και σκληρό Επίτροπο ξένης χώρας. Η Κλαυδία από την άλλη είναι ένα υπόδειγμα καλοσύνης, δοτικότητας και αγάπης που δε διστάζει να σκληρύνει απέναντι στον σύζυγό της, ως ένδειξη δυσαρέσκειας για τις επιλογές που αναγκάστηκε να ακολουθήσει. Ασπάστηκε τον χριστιανισμό χάρη στη θεραπαινίδα της, Ραχήλ, τίποτα όμως δε θα είναι ξανά το ίδιο μετά τη δίκη του Ιησού. Η Κλαυδία θα είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ του Πόντιου Πιλάτου και του Πετρώνιου Μάξιμου, με τρόπο που θα απογειώσει τη δράση και θα δρομολογήσει αναπάντεχες εξελίξεις, δίνοντάς μου την ευκαιρία να δω και να κατανοήσω τα πρώτα βήματα του χριστιανισμού μέσα από τα λόγια και τις διακηρύξεις των μαθητών του Χριστού.

Εξίσου ευρηματικό είναι και το γεγονός πως η καθαυτή δίκη αργεί να βγει στο προσκήνιο ενώ ο ίδιος ο Ιησούς εμφανίζεται ελάχιστα κι όμως η σκέψη Του, η νοοτροπία Του, αυτά που πρέσβευε επηρεάζουν τις εξελίξεις του μυθιστορήματος και συντείνουν στις αλλαγές των χαρακτήρων, στις απρόσμενες ιστορικές ανατροπές και σε απρόβλεπτους παράγοντες. Κάθε επιμέρους πλοκή έχει και τις δικές της εκπλήξεις, όπως για παράδειγμα η ζωή της Ραχήλ που αναζητά η Κλαυδία, η οποία συνδέεται αναπάντεχα μ’ ένα σημαντικό γεγονός αφήνοντάς με άφωνο με τον χειρισμό της ιστορίας της, η αγάπη της Λιβίας για τον αδερφό της, Πετρώνιο Μάξιμο, ο προδότης των κρυπτοχριστιανών κλπ. κι όλοι αυτοί οι χαρακτήρες επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα από τις διδαχές ενός φτωχού ξυλουργού που ήταν ο Υιός του Θεού κι ήρθε για να διδάξει την αγάπη και να σώσει την ανθρωπότητα με τα δικά Του μελίρρυτα λόγια.

«Η δίκη που άλλαξε τον κόσμο» δεν τον άλλαξε επειδή η έκβασή της ήταν η Σταύρωσή Του αλλά γιατί όσοι συμμετείχαν σε αυτήν με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο άλλαξαν ριζικά την κοσμοθεωρία τους, τις αντιλήψεις τους, τη νοοτροπία τους κι όλα αυτά καταγράφονται στρωτά, συναρπαστικά και τεκμηριωμένα. Το μυθιστόρημα διαπραγματεύεται την πιο παλιά ιστορία του κόσμου, την ιστορία του ανθρώπινου πόνου, τον ίδιο τον χριστιανισμό και είναι μια συγκινητική και τρυφερή ιστορία που αναβιώνει την Ιταλία και την Παλαιστίνη των τελευταίων χρόνων του Ιησού Χριστού και των πρώτων της γέννησης μιας θρησκείας που θα σαρώσει εκ βάθρων κάθε φιλοσοφική και θεολογική σκέψη. Τα ιστορικά γεγονότα αναμιγνύονται με τη μυθοπλασία δημιουργώντας ένα ανατρεπτικό κείμενο με λογοτεχνικές αρετές που στηλιτεύει την αιμοδιψή συμπεριφορά του όχλου για άκριτη τιμωρία και άτυπες δίκες, που υποστηρίζει την αγάπη και τη δοτικότητα σε όσους έχουν ανάγκη και χρειάζονται βοήθεια, που καταγράφει άκρως ρεαλιστικούς χαρακτήρες με σύνθετες προσωπικότητες και που ζωντανεύει με τον καλύτερο τρόπο τις αρετές του χριστιανισμού αποφεύγοντας τον διδακτισμό και τα «πρέπει».

Στέφανος Δάνδολος-Η Δίκη που άλλαξε τον κόσμο-εκδόσεις Ψυχογιός

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Μετά το μυθιστόρημά του «Φλόγα και Άνεμος» με το ζευγάρι Παπανδρέου-Κυβέλη, ο Στέφανος Δάνδολος μας φέρνει ένα συγκλονιστικό βιβλίο «Η Δίκη που άλλαξε τον κόσμο» από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Ένα βιβλίο που προτείνω ανεπιφύλακτα στους αναγνώστες για δυο λόγους: πρώτα γιατί κοντεύει η Σταύρωση και το Πάσχα και θα θέλουν να ζήσουν την εποχή μέσα από ένα μυθιστόρημα που θα τους κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον και ο δεύτερος γιατί θα μάθουν γεγονότα που δεν μας τα δίδαξαν τα θρησκευτικά βιβλία. Όπως λέει και ίδιος ο συγγραφέας στο σημείωμα του, δεν είναι θρησκευτικό πόνημα, ούτε ιστορικό δοκίμιο. Μας προτείνει να το διαβάσουμε ως μυθιστόρημα κι έτσι το διάβασα. Και πραγματικά το απόλαυσα. Το εργαστήρι του αγκάλιασε μια μεγάλη βιβλιογραφία ακόμη μελέτησε τα Ευαγγέλια το Κατά Ματθαίον και κατά Ιωάννη. Όπως κάνει και σ’ όλα τα βιβλία του, όπου πρωταγωνιστούν ιστορικά πρόσωπα. Επίσης έχει ταξιδέψει στους τόπους όπου εκτυλίσσεται το μυθιστόρημα. Άγγιξε ένα θέμα που σίγουρα θα μας προβληματίσει, θα συζητηθεί μπαίνοντας στα μυστικά του μονοπάτια του Χριστιανισμού, χωρίς να παίρνουμε δεδομένα όσα διδαχτήκαμε. Ο συγγραφέας χώρισε την αφήγησή του σε δύο χρόνους. Το παρελθόν, όπου γίνεται η σταύρωση, και το τώρα, το οποίο αναφέρεται στο 71 μ.Χ., όπου αποκαλύπτονται ιστορικά γεγονότα και άγνωστες στιγμές της δύναμης του ανθρώπου, μέσα από τους καλοδουλεμένους ψυχογραφικά ήρωες του. Ένα μήνυμα και κάποιες περγαμηνές είναι το μυστικό του βιβλίου. Πώς θα ήταν, αλήθεια, ο κόσμος μας αν εκείνο το μήνυμα είχε παραδοθεί και αν ο Πόντιος Πιλάτος ήταν αρκετά γενναίος να ορθώσει το παράστημά του Ποιος ευθύνεται τελικά για τη σταύρωση του Ιησού; Ποιων σχέδια ενοχλούσε η ζωή του Χριστού και τον ήθελαν νεκρό κι όχι μόνο μαστιγωμένο όπως προσπάθησε ο Πιλάτος για να τους εξευμενίσει; Τόσα χρόνια ξέραμε από το σχολείο και μισήσαμε τον Πόντιο Πιλάτο, πως ένιψε τας χείρας του για να σταυρωθεί ο Χριστός. Διαβάζοντας αυτό το μυθιστόρημα άλλαξα άρδην τη γνώμη μου για εκείνη τη Δίκη. Σελίδα 263 «Τα χέρια του ήταν δεμένα. Το καθεστώς ήθελε τον Ιησού νεκρό. Όφειλε λοιπόν να υποταχτεί στους αρχιερείς οι οποίοι τον έφεραν αντιμέτωπο με τη ρωμαϊκή νομοθεσία που εκπροσωπούσε. Δεν ήταν μια σταύρωση την οποία επέβαλλε ο ίδιος. Ήταν μια σταύρωση που του επιβλήθηκε» Όμως ο Πόντιος Πιλάτος είχε και την ανθρώπινη πλευρά, πέρα από αυτή την ανάλγητη που μας παρουσιάζουν τα θρησκευτικά μας βιβλία. Ερωτεύεται, πονάει για τον χαμό των αγαπημένων του προσώπων, συντρίβεται από τις τύψεις, εξορίζεται γιατί άρχισε να παραπαίει ανάμεσα στο δίκαιο και στο άδικο, στο φως και στο σκοτάδι, και δεν άρεσε στη ρωμαϊκή διοίκηση.. «Η Πρόκλα είχε δίκιο. Ήταν αθώος. Ο πιο αθώος άνθρωπος που γνώρισα ποτέ μου. Και εγώ τον άφησα στο έλεός τους. Από δειλία. Τώρα πια τον βλέπω παντού στις σκιές. Και ακούω διαρκώς εκείνον τον ψίθυρο: «Ήρθα να μαρτυρήσω για την αλήθεια…»[…] Όμως πλέον, κάθε μέρα που ζω, έρχομαι αντιμέτωπος με την αδυναμία μου να εμποδίσω αυτό το έγκλημα. Και φοβάμαι. Φοβάμαι ότι χάνω το μυαλό μου. Νιώθω ότι βυθίζομαι ολόκληρος στο σκοτάδι». Δίπλα στον Πόντιο Πιλάτο, γνωρίζουμε τη Κλαυδία Πρόκλα, τη σύζυγο του, μια Ρωμαία της άρχουσας τάξης, που, σε δύσκολους καιρούς για κάθε γυναίκα, όρθωσε το ανάστημά της και προσπάθησε να σώσει τον Ναζωραίο. Μια γυναίκα που έπαιξε ενεργό ρόλο σε όλη αυτήν την ιστορία προσπαθώντας να επηρεάσει τον Πιλάτο να ανακαλέσει. Η Ορθόδοξη εκκλησία μάλιστα την ανακήρυξε Αγία της Χριστιανικής Εκκλησίας μετά τον θάνατό της. Ένα άλλο πρωταγωνιστικό πρόσωπο είναι η Ραχήλ, η ταπεινή Εβραία, που ήταν στην υπηρεσία τη Κλαυδίας, και γίνεται φίλη της καρδιάς της και η οποία θα πρωταγωνιστήσει στο μεγάλο φινάλε του βιβλίου. Ένα άλλο πρόσωπο που πρωταγωνιστεί στο μυθιστόρημα είναι ο Πετρώνιος Μάξιμος, ο αιμοσταγής Ρωμαίος στρατηγός, ο οποίος μετά την επαφή του με τον χριστιανισμό, μεταστράφηκε ως ένθερμος οπαδός του Χριστού, εμφανίζοντας όλα τα ευαίσθητα στοιχεία του χαρακτήρα του. Γνωρίζοντας πως ο συγγραφέας έχει επισκεφτεί τους τόπους όπου εκτυλίσσεται το μυθιστόρημα, από το σημείωμά του στο τέλος του βιβλίου, Ρώμη και Ισραήλ, το καθιστά τόσο ατμοσφαιρικό και επιβλητικό ώστε οι αναγνώστες νιώθουν συνταξιδιώτες του σ’ εκείνη τη μακρινή εποχή, φορώντας χιτώνες, άλλοτε χρυσοποίκιλτους κι άλλοτε φτωχούς και περπατώντας με τα σανδάλια, δίπλα στους κυνηγημένους Χριστιανούς και τους φτωχούς Εβραίους. Συγκλονισμένοι βιώνουμε τα γεγονότα σαν να ήμασταν παρόντες στις 360 σελίδες του. Εύχομαι να απολαύσετε και τούτο το μυθιστόρημα. Καλοτάξιδο να είναι Στέφανε Δάνδολε!

Σελίδα 266 «Μια επίθεση στις επιχειρήσεις του ναού ήταν επίθεση στην αφρόκρεμα του ιερατείου. Το είχε παρατραβήξει. Και έπρεπε να βγει από τη μέση».

Σελίδα 292 «Μην ανησυχείς εκλαμπρότατε Αυτό το αίμα ας μη πέσει πάνω σε σένα και στους δικούς σου, αλλά πάνω σ’ εμάς και τα παιδιά μας»

Σελίδα 404 «Όσοι οι Εβραίοι βγήκαν ζωντανοί από τούτο το ολοκαύτωμα, αναζήτησαν την τύχη τους σε άλλους τόπους σηματοδοτώντας μια περιπλάνηση που θα κρατούσε δύο χιλιάδες χρόνια…. Ο Ιησούς το είχε προβλέψει σωστά. Δεν έμεινε πέτρα πάνω στην πέτρα»

«Γεννήθηκα και ήρθα στον κόσμο να μαρτυρήσω για την αλήθεια. Και όποιος αναζητά την αλήθεια, ακούει τη φωνή μου.»

Μέσα από ένα εντελώς διαφορετικό οπτικό πρίσμα, ο κ. Δάνδολος μας παρουσιάζει τις τελευταίες ώρες του Ιησού επάνω στη γη. Τις τελευταίες Του στιγμές, εκείνη την μουντή Παρασκευή στο Πραιτώριο της Ιερουσαλήμ. Όλοι λίγο – πολύ γνωρίζουμε βασικά κομμάτια της ιστορίας και την θλιβερή κατάληξη αυτής. Όμως, υπήρξαν άνθρωποι, πράξεις και γεγονότα που ελάχιστοι γνωρίζουν τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξαν.

Γάιος Πόντιος Πιλάτος & η σύζυγός του, Κλαυδία Πρόκλα

Εξαιρετικό και πρωτότυπο! Η ωραιότερη ιστορία του κόσμου με ανατροπές! Εστιάζει στον ψυχολογικό κόσμο του Πιλάτου και των ανθρώπων που βίωσαν από κοντά την έλευση του Χριστού.