Το 1453, παραμονές της πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης, ένα βυζαντινό καράβι σαλπάρει για να γλυτώσει από το κακό που έρχεται. Με τα πολλά καταφτάνει στην Κρήτη κι εκεί μια θεομηνία ξεβράζει τον Νικόλα Μαυροθαλασσίτη, τον μόνο επιζώντα, ανοιχτά των Σφακίων. Παράλληλα, στη σημερινή εποχή ένας αρχιτέκτονας καταφέρνει να πάει για διακοπές με τη γυναίκα του στην Κρήτη κι αποφασίζει να διασχίσει το φαράγγι της Σαμαριάς, μόνο που εκεί θα κάνει μια αναπάντεχη γνωριμία.



Το μυθιστόρημα του Μιχάλη Τοπαλίδη κινείται σε δύο άξονες: από τη μια έχουμε την πρωτοπρόσωπη αλλά και κατά τόπους τριτοπρόσωπη αφήγηση του ανθρώπου που έγραφε στο καδέρνο του (=τετράδιο) τις περιπέτειες του ταξιδιού του εν πλω μετά την Κωνσταντινούπολη κι από την άλλη έχουμε το ψυχογράφημα ενός ανθρώπου που ετοιμάζεται να διασχίσει ένα από τα πιο δύσκολα φαράγγια του κόσμου ενώ ταυτόχρονα θα καταβυθιστεί στην ψυχοσύνθεσή του γνωρίζοντας πρόσωπα και βιώνοντας καταστάσεις που δεν περίμενε. Η εναλλαγή των τρόπων αφήγησης στην ιστορία του Μαυροθαλασσίτη και τα πρωθύστερα στην περιπέτεια του αρχιτέκτονα διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον ως το τέλος όπου οι δύο διαφορετικοί και μακρινοί μεταξύ τους χρονικά κόσμοι θα ενωθούν αναπάντεχα με έναν συγκινητικό τρόπο. Πάντως, το λεξιλόγιο του καδέρνου ίσως κουράσει γιατί είναι γραμμένο σε γλώσσα που μοιάζει με αυτήν εκείνης της εποχής, ευτυχώς όμως οι επεξηγήσεις των λέξεων είναι στην ίδια σελίδα κι αποφεύγουμε τα διαρκή πίσω-μπρος. Ο συγγραφέας σημειώνει πως θέλησε να δημιουργήσει «την αίσθηση της παλαιότητας» κι όχι να αποδώσει πιστά λεξιλόγιο και ιδιωματισμούς κι αυτό το πέτυχε σε ικανοποιητικό βαθμό. Από την άλλη στη σημερινή εποχή ο λόγος κυλάει πιο γρήγορα και κατανοητά, υπάρχουν όμως αρκετές περιπτώσεις ενδοσκόπησης και κάποιες υπόνοιες σουρεαλισμού που καθυστερούν τη δράση.



«Το καδέρνο» είναι μια διαφορετική πρόταση ιστορικού μυθιστορήματος και αναβιώνει την εποχή της άλωσης της Κωνσταντινούπολης μέσα από ένα ημερολόγιο καταστρώματος που κρατάει ένας ναύτης με καταγωγή από τον Πόντο, πιστός στο καθήκον και στις εντολές του καπετάνιου του, που θα βρει κάτι απρόσμενο στη μακρινή Κρήτη. Παράλληλα με αυτό έχουμε διαυγή ψυχογραφήματα και μια σωστή ψυχοσύνθεση ενός ανθρώπου που δένεται απρόσμενα με το παρελθόν μέσα από την κατάβαση σε ένα φαράγγι και στην ανθρώπινη ψυχή του! Μια διαφορετική πρόταση που καταφέρνει να ενώσει δύο διαφορετικά μεταξύ τους είδη σε μια στρωτή και συναρπαστική αφήγηση.