Τα «μυκονιάτικα» πονήματα στο έργο του Παναγιώτη Κουσαθανά δίνουν τη δυνατότητα στον αναγνώστη να ρίξει ματιές στην αθέατη πλευρά της Μυκόνου, την παλιά η τη νεότερη, την άγνωστη, που την ύπαρξή της ούτε καν υποπτεύεται. Πίσω από την εκτυφλωτική βιτρίνα των τελευταίων πενήντα χρόνων στην ιστορία του νησιού, βιτρίνα στην οποία σωρηδόν και αδιακρίτως εκτίθενται τιμαλφή και ψευδόχρυσα, υπάρχει μια σπηλιά σ’ έναν βράχο, όπου έχει «τρυπώσει» κάτι ανεκτίμητο: η εξόριστη ψυχή του τόπου, ξέπνοη μεν, ζωντανή εντούτοις ακόμη.
Έτσι, στη μόνη γνωστή ιστορία του νησιού για τον περισσότερο κόσμο, εκείνην του μαζικού τουριστικού πανηγυριού, που το διακρίνει το αλισιβερίσι, ο συβαριτισμός, η υπερβολή, ο θόρυβος και η συνακόλουθη κακογουστιά και λεηλασία, ο Π.Κ. προσπαθεί να «ξετρυπώσει» και να αντιπαραθέσει την κρυμμένη στη σπηλιά αδικημένη «ψυχή του τόπου» για την οποία μίλησε προφητικά η σπουδαία μυκονιάτισσα συγγραφέας Μέλπω Αξιώτη μισόν αιώνα πριν.
Ο ανά χείρας τρίτος εκ μιάς σειράς οκτώ τόμων από τα Παραμιλητά – Κείμενα για τον πολιτισμό και την ιστορία της Μυκόνου, περιλαμβάνει λαογραφικά-γλωσσολογικά της Μυκόνου, ένα κείμενο για έναν άδικα λησμονημένο μυκονιάτη ποιητή, σχόλια και στοχασμούς σε εκατό πολύτιμες φωτογραφίες της Μυκόνου του 1955 και 1957, καθώς κι έναν επίλογο για την θρυλούμενη «πώληση» του δημοτικού μεγάρου του νησιού σ’ έναν σκωτσέζο έμπορο το 1810. Και σ’ αυτόν τον τόμο, τα κείμενα ακροβατούν με παιγνιώδη τρόπο πάνω στα σχοινιά της επιστημοσύνης, της λογοτεχνίας, ακόμα και του θυμόσοφου χωρατού, που είναι το κατ’ εξοχήν χαρακτηριστικό του Κυκλαδίτη, και ξετυλίγουν μπροστά μας την αληθινή ταυτότητα του πασίγνωστου νησιού, το παρελ­θον και το παρόν του, ίσως και το μέλλον του.
Όλβιος είναι όποιος μαθαίνει Ιστορία, έστω την ιστορία ενός μικρού­­­­­­­
νη­σιού, όποιος βλέπει με καθαρό μάτι τους συσχετισμούς και παρα­δειγματίζεται συνετιζόμενος.