Νοέλ Μπάξερ-Η επιστροφή της Πηνελόπης, Οκτώ μέρες στη Σμύρνη-Εκδόσεις Μεταίχμιο

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

«Η δόξα σαν παρέρχεται, όταν τη χτυπά αλύπητα η αμνησία, δείχνει χειρότερη από τη σκουριά και το σίδηρο»

Ένα ταξίδι βουτηγμένο στις αναμνήσεις, είναι αυτό το βιβλίο. Μια ανάγκη να διατηρηθεί η ιστορία ατόφια στη μνήμη. Το νέο μυθιστόρημα της Νόελ Μπάξερ, «Η επιστροφή της Πηνελόπης» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, είναι ένα συγκλονιστικό ταξίδι στην ιστορία και τα αρώματα της Σμύρνης. Στο τέλος της Σμύρνης, των πολιτισμών και των συνδετικών κρίκων που ενώνει τους προγόνους με τους απογόνους των κυνηγημένων Ελλήνων του 22 με τη γη που άφησαν. Τον Πολιτισμό τον κουβάλησαν μέσα τους όταν ήρθαν στην Ελλάδα. Όπως τη λάμψη και την προκοπή εκείνων των Ελλήνων που ποδοπατήθηκαν στη μεγάλη Φωτιά.

Η συγγραφέας μας συστήνει την Πενέλοπε Σάρεϊ, μια Ελληνοβρετανίδα με καταγωγή από τη Σμύρνη, που ζει με την οικογένειά της στην Αθήνα. Σχεδόν εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή της Σμύρνης, η Πένι πραγματοποιεί το πρώτο της ταξίδι στην προγονική Σμύρνη, ένα ταξίδι επιστροφής στον τόπο καταγωγής της γιαγιάς της, της Σμυρνιάς Πηνελόπη Σάρεϊ. Μετά από μεγάλη προετοιμασία, έρευνα, ιστορίες χρόνων, μας ταξιδεύει οκτώ μέρες κρατώντας ημερολόγιο. Η συγγραφέας σε πρώτο πρόσωπο, ζωντανό και άμεσο, μας βάζει εμάς τους αναγνώστες, συνοδοιπόρους σ’ αυτή την επιστροφή μαζί με την ηρωίδα της. Η Πένι εξιστορεί, συγκεντρώνει πληροφορίες, ανοίγει χάρτες και ακούει οποιαδήποτε μαρτυρία και πληροφορία, προκειμένου να βρεθεί στα πατήματα των προγόνων της. Αναζητεί οτιδήποτε υλικό που θα βρεθεί πιο κοντά σ’ εκείνους. Ότι της έχει ξεφύγει τόσα χρόνια, ότι δεν έμαθε από τις ιστορίες που μεγάλωσε. Όπως σε ποια μαγαζιά σύχναζαν, τι έτρωγαν, σε ποιο στασίδι της Αγγλικανικής Εκκλησίας καθόντουσαν. Έρχεται να κατανοήσει τη μεγάλη κι οδυνηρή απώλεια της οικογένειας που στοίχειωσε όλους τους μετέπειτα Σάρεϊ και μετατόπισε βίαια τη διαδρομή τους επί της γης. Επεμβαίνοντας και στη δική της ζωή, αφού, μοιραία, την άλλαξε. Κατάφερε να βάλει σε τάξη το παρελθόν της και να βρει εκ νέου την πολιτισμική της ταυτότητα;

Η Νοέλ Μπάξερ μάς σεργιάνισε στη γοητευτική Σμύρνη, έψαξε να βρει τα σπίτια των προγόνων της, τη μυρωδιά τους στα Καμένα. Το χθες και το σήμερα, οι μύθοι και οι θρύλοι συναντήθηκαν σε τούτο το ταξίδι. Υπάρχουν πολλές δυνατές στιγμές, φρικιαστικές μπορώ να πω καλύτερα, που η ανάγνωση τους κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον. Όσο σκληρός και να είναι ο αναγνώστης δεν μπορεί να μη συγκινηθεί και να μη λυγίσει από τις μαρτυρίες που σκορπίζονται στις 352 σελίδες του βιβλίου.

Με τη βοήθεια μερικών φίλων της, απογόνων της Λεβαντίνικης κοινότητας όπως της Λουκίλα, Λόλο, Πιέρο, ντόνα Τσεντσέλα, φάδερ Τόμας, Μαρτσέλο, Φραντζέσκα, Νινέτα και άλλων ηρώων που την αγκάλιασαν και της μίλησαν για τα περασμένα, η Σμύρνη ξαναζωντάνεψε στα μάτια της. Όμορφο το ταξίδι και προσκαλεί όλους όσους δεν ταξίδεψαν στα πατρογονικά χώματα, να την ακολουθήσουν νοερά. Γύρισε τελικά αλλαγμένη στην πατρίδα της; Τι κουβάλησε μαζί της; Κατάφερε να αλλάξει σελίδα στη ζωή της; Όλα αυτά τα ερωτήματα αλλά και πολλά άλλα θα τ’ ανακαλύψει ο αναγνώστης διαβάζοντας το ημερολόγιο των οκτώ ημερών.

«Πέρασαν εκατό χρόνια κοπέλα μου, κουράστηκα κι εγώ, κουράστηκε και η ιστορία»

Σελ 229 « Η ανθρωπότητα, εδώ, τον Σεπτέμβριο του 1922, δεν έζησε ένα δράμα. Έχασε τους λόγους να αποκαλείται στο εξής ανθρωπότητα. Δεν της έμεινε κανένας λόγος ! Ο άνθρωπος έδειξε τη μορφή του, πώς είναι το δίχως έλεος, κι ήταν ένα απαίσιο, αποτρόπαιο ζώο.

Σελ. 307 «Κάθε Έλληνας με καταγωγή από τη Μικρασία, μια τραγική ιστορία έχει πίσω του» Καλοτάξιδο να είναι το βιβλίο σας κυρία Μπάξερ και ας ευχηθούμε να γίνει αφορμή και αιτία για το ταξίδι ζωής των απογόνων στα πατρογονικά χώματα.