Σοφία Βόικου- «Νυφικό από πορφύρα» εκδόσεις Ψυχογιός

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Μελένικο, Μελενίκ σήμερα που ανήκει στη Βουλγαρία ύστερα από τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου που υπογράφτηκε το 1913. Ακόμη έχω τη γεύση του κρασιού στο στόμα μου, του αίματος και των αποκαϊδιών, από το νέο βιβλίο της Σοφίας Βόικου, «Νυφικό από πορφύρα», από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Η Βόικου σ’ αυτό το βιβλίο, των 540 σελίδων, μας ταξιδεύει πολύ μακριά πίσω στον χρόνο, σκαλίζει τις στάχτες ενός τόπου εξορίας, ξεχασμένου από θεούς και ανθρώπους. Μας ξεναγεί και μας διηγείται μια εποχή όπου Έλληνες, Βούλγαροι και Τούρκοι μάχονταν άγρια μεταξύ τους, και θεωρούσαν, ο καθένας ξεχωριστά, ότι ο τόπος ήταν δικός του.

Η συγγραφέας φέρνει στο Μελένικο τη Θεοφανώ, με τη βυζαντινή καταγωγή, τη σκληροτράχηλη αλλά και σαγηνευτική όπως ο τόπος που τη γέννησε, και «συναντιέται» με τη Θεοφανώ Λασκαρίνα από το Μελένικο. Παράλληλες ζωές δυο γυναικών, που τη σχέση αλλά και την επίδραση της πρώτης προς τη δεύτερη, οι αναγνώστες θα τη γνωρίζουν στην ανάγνωση. Μας συστήνει τον δόκιμο Λάζαρο της μονής Ροζινού, τον Βούλγαρο κομιτατζή Πέτκο που η Θεοφανώ εισπράττει την αγάπη και τον έρωτα τους. Μας συστήνει τον δάσκαλο που την ενθουσιάζει ο λόγος του, γιατί αγωνίζεται για τα σχολεία, να μην έρθουν οι Βούλγαροι και τα κλείσουν. Που βλέπει το ζοφερό μέλλον, αν δεν αγωνιστούν οι γονείς και οι προύχοντες, τα παιδιά τους δεν θα ομιλούν, δεν θα γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα. Ας σκεφτούν οι αναγνώστες ότι σήμερα, δεχτήκαμε την αγγλική χωρίς αγώνες και πολέμους.

Ο Κωνσταντίνος, ο Μανασσής, ο Κομνηνός Λάσκαρις- ο πατέρας της Θεοφανώς-, ο άντρας της ο Νεόφυτος Βούδιμος, πλούσιος αλλά και ηλικιωμένος, είναι τα κεντρικά πρόσωπα του μυθιστορήματος. Άνθρωποι δυναμικοί, επιχειρηματίες, που μεγαλούργησαν στην Ευρώπη και ευεργέτησαν τον τόπο τους, πάλεψαν για ν’ αντισταθούν στη μοίρα τους. Τα κατάφεραν;

Η Θεοφανώ, η πρωταγωνίστρια, θαύμασα τον χαρακτήρα της, βίωσε όλον τον αγώνα εναντίον των Βουλγάρων και Τούρκων που θέλουν να οικειοποιηθούν την πατρίδα της. Στη σελίδα 427 τη βλέπουμε να εξοργίζεται και ν’ αναρωτιέται: «Πώς γίνεται η Ελληνική κυβέρνηση να μη βλέπει αυτό που μπορούν να δουν τα μάτια και του πιο ανόητου; Πώς γίνεται να συμμαχεί και με τον διάβολο»; Η Θεοφανώ δεν άντεχε ν’ ακούει θριαμβολογίες. Δεν μπορούσε να δεχτεί πως πρέπει να έχουν συμμάχους τους Βουλγάρους που λεηλατούν, που κλέβουν και σκοτώνουν. «Πώς ήταν δυνατόν άνθρωποι υποτίθεται έξυπνοι και μορφωμένοι, άνθρωποι που ήξεραν από πολιτική, να ξεχνούν τόσο γρήγορα»; Εναντιωνόταν με την κυβέρνηση της Αθήνας που θεωρούν συμμάχους τους Βούλγαρους. Μα η Αθήνα ήταν πάντα πολύ μακριά για να ξέρουν και να καταλάβουν το τι τραβούν οι λαοί σήμερα που βιώνουν τους πολέμους. Χθες σήμερα, αύριο, η Αθήνα ήταν και θα είναι πολύ μακριά. Η ιστορία επαναλαμβάνεται, το συναντούμε συχνά μέσα στις σελίδες του βιβλίου.

Γνωρίζουμε την μητέρα της Ευγενία, που η συγγραφέας τη «ντύνει» με όλα τα πρέπει, τις αντιλήψεις της εποχής, με την υπερβολικά αγάπη στους δυο της γιους, αν και η κόρη τη συμπαραστάθηκε σ’ όλη της ζωή. Δυνατές οι σκηνές, κινηματογραφικές θα έλεγα, για όλο το οδοιπορικό του λαού του Μελένικου. Ανυπότακτος τόπος, αδάμαστη γενιά, σκοτεινοί καιροί.

Χρησιμοποιεί δυνατές περιγραφές των τοπίων, όχι μόνο του Μελένικου, αλλά και της Βιέννης, της εποχής εκείνης, και νιώθουμε πως είμαστε εκεί, ζώντας την έκλυτη ζωή των αδελφών της αλλά και του τόπου όπου ζει και δεν θέλει ν’ απαρνηθεί μέχρι την τελευταία στιγμή.

Έμαθα πολλές πληροφορίες για εκείνη την εποχή στο Μελένικο, όπως ότι ήταν πολύ μπροστά, αφού υπήρχε πρότυπο σύστημα αυτοδιοίκησης, ονομαστό είναι το «Κοινόν του Μελενίκου», με το οποίο καταργούνταν οι κοινωνικές τάξεις και δινόταν η δυνατότητα ανεξαιρέτως «στους εκλεκτούς, στους φρόνιμους και ικανούς από τους πολίτες πάσης τάξεως» να συμμετέχουν ισότιμα στη διοίκηση του «Κοινού». Όλοι μαζί αποφάσιζαν, όλοι μαζί πρόσφεραν, ακόμη και οι γυναίκες ήταν παρούσες στα σημαντικά ζητήματα του τόπου. Αυτό το πρότυπο σύστημα, σήμερα είναι άγνωστο στους πολίτες αυτής της χώρας. Δεν θέλω να μαρτυρήσω άλλες συγκλονιστικές σκηνές αυτού του βιβλίου. Λίγες φράσεις μόνο καταθέτω που πιστεύω ότι θα σας κεντρίσουν το ενδιαφέρον για να το διαβάσετε:

«Φεύγοντας οι Έλληνες, τρύπησαν τα βαρέλια τους, και το ξακουστό κόκκινο κρασί τους, έρρεε στους δρόμους του Μελένικου σαν κόκκινο ποτάμι».

«Με φρόνηση και σκέψη ποτέ κανείς λαός δεν πήρε τα ηνία. Η ελευθερία θέλει τόλμη, θέλει τρέλα, θέλει να χάσεις το βιος και τη ζωή σου»

«Είμαι κι εγώ, τι κι αν είμαι γυναίκα; Τόσα χρόνια οι γυναίκες κρατήσαμε το Μελένικο, όταν οι άντρες πηγαινοέρχονταν στην Ευρώπη για τα εμπορικά τους..»

«Ας τα πάρουν όλα. Καλύτερα λεύτεροι και φτωχοί…»

Καλοτάξιδο το νέο σου βιβλίο Σοφία Βόικου! Οι μνήμες, οι αγώνες, ο πολιτισμός του κάθε τόπου, ας γίνει μήνυμα σε κάθε αναγνώστη, που θ’ αγγίξει το βιβλίο σου. Εύχομαι να προβληματίσει και να μη χρειαστεί στο μέλλον, να φορέσει καμιά γυναίκα ένα νυφικό από πορφύρα.