Στη Σέριφο της δεκαετίας του 1910 ζει και μεγαλώνει ο Μενέλαος Γαλανός που αγωνίζεται να τελειώσει το σχολείο για να σπουδάσει και να βοηθήσει τους γονείς του μακριά από τα ορυχεία του νησιού που έχουν στοιχίσει τον θάνατο σε τόσους εργάτες. Ταυτόχρονα ο πατέρας του ακόμη αναζητά τα ίχνη της δικής του μητέρας, Αριάδνης, που εξαφανίστηκε μυστηριωδώς μετά τα γεγονότα της απεργίας στο Λαύριο το 1896. Στο Παλέρμο της δεκαετίας του 1920 ο Αντόνιο Γκαλιάνι μυείται στα μυστικά της ταρίχευσης και η ιδέα της αθανασίας τού γίνεται εμμονή. Το 1963 φτάνει στη Σέριφο ένας άντρας για να βάλει τέλος σε μια τραγωδία που είχε ξεκινήσει πριν αυτός γεννηθεί και την οποία πληροφορήθηκε πρόσφατα. Πώς συνδέονται αυτές οι ιστορίες μεταξύ τους; Ποιος είναι ο ξένος και τι ήρθε να κάνει στο νησί; Πόσο κοντά στην ύβρη είναι οι φιλοδοξίες της επιστήμης; Πόσο εύκολο είναι να ερωτευτεί μια γυναίκα έναν άγνωστο όταν είναι ήδη παντρεμένη κι ευτυχισμένη; Τι συμβαίνει όταν ο άνθρωπος πεθαίνει; Μπορούμε να προλάβουμε αυτό το γεγονός;

Η Ιουλία Ιωάννου έγραψε ένα απρόσμενο μυθιστόρημα, με ένα εντελώς διαφορετικό θέμα από τα προηγούμενα βιβλία της, την έννοια της αθανασίας και πώς μπορεί αυτή να επιτευχθεί. Κατέστρωσε προσεκτικά τρεις παράλληλες ιστορίες, του Μενέλαου, του Αντόνιο και της Αριάδνης, τις ανέπτυξε και τις ένωσε σ’ ένα κείμενο που πραγματεύεται την αγωνία και την αβεβαιότητα του θανάτου χωρίς όμως να αποπνέει απαισιοδοξία ή θλίψη. Κάθε επιμέρους πλοκή έχει ποικίλους κι ενδιαφέροντες χαρακτήρες που αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους, ερωτεύονται, προδίδονται, ελπίζουν, γίνονται εμμονικοί και δρουν σε διαφορετικούς χώρους και χρόνους, τους οποίους επίσης η συγγραφέας κατέγραψε με ρεαλισμό και διεισδυτικότητα κι έτσι απόλαυσα πραγματικά ένα μυθιστόρημα γεμάτο συναισθήματα και ανατροπές όσο περπατούσα στους δρόμους που με σεργιάναγαν οι ήρωές του.

Το 1916 ο μικρός Μενέλαος Γαλανός μεγαλώνει με δυσκολίες και σε συνθήκες φτώχειας. Ο μεταλλωρύχος πατέρας του βιοπορίζεται από μια δουλειά εξαντλητική και πολύωρη και το παιδί, για όσο κρατάει ο χειμώνας, φιλοξενείται από έναν θείο του στη Χώρα που έχει σχολείο. Τα απεργιακά γεγονότα του Αυγούστου του 1916 αλλάζουν την κοσμοθεωρία του μικρού και τον πεισμώνουν να σπουδάσει και να βοηθήσει τους δικούς του χωρίς να δουλέψει στα ορυχεία. Έτσι, η ζωή τον οδηγεί από τη Σέριφο στον Πειραιά, από το μεροκάματο σε χωράφια και ζώα στην Αρχιτεκτονική του Μετσόβιου Πολυτεχνείου και στην καθοδήγηση του Δημήτρη Πικιώνη. Πίσω στο 1896, γνωρίζουμε τους παππούδες του Μενέλαου που ζουν σε εξίσου άθλιες συνθήκες στο Λαύριο κι αρχίζει να λύνεται το κουβάρι της μυστηριώδους εξαφάνισης της γιαγιάς Αριάδνης, την οποία ο γιος της, Λεωνίδας, ακόμη αναζητά. Τι συνέβη εκείνη τη μοιραία μέρα της εξέγερσης των μεταλλωρύχων κατά του Τζιάκομο Σερπιέρι; Πού πήγε η Αριάδνη και γιατί δεν κατάφερε να γυρίσει στην Ελλάδα;

Στο Παλέρμο του 1920, την Πάνορμο των αρχαίων Ελλήνων, ο Αντόνιο Γκαλιάνι εργάζεται ήδη τρία χρόνια στο πλευρό του γιατρού Σαλάφια ως μαθητευόμενος. Ο Σαλάφια βοηθάει τον Αντόνιο να σπουδάσει για να αναλάβει το ιατρείο του και να συνεχίσει τη δουλειά τους. Η κόρη του γιατρού, Λάουρα, είναι το αντικείμενο του πόθου του Αντόνιο αλλά καταλαβαίνει πως είναι κατώτερος της οικογένειας για να τη ζητήσει σε γάμο. Η μέθοδος της ταρίχευσης στην οποία ειδικεύεται ο Σαλάφια εξιτάρει γιατρό και μαθητευόμενο που προσπαθούν να την τελειοποιήσουν. Θα εξασφαλίσουν στους νεκρούς αιώνια γαλήνη και ταυτόχρονα μια ανθρώπινη όψη χωρίς να τους μουμιοποιούν; Μήπως αν τα καταφέρουν το επόμενο βήμα θα είναι η αθανασία κι αυτό αποτελέσει ύβρι; Πού σταματάει η λογική και πού αρχίζει η υπεροψία; Πώς μπορούμε να εκμεταλλευτούμε την επιστήμη για το καλό της ανθρωπότητας; Τι θα ανακαλύψει ο Αντόνιο που θα τον φέρει στο νησί της Σερίφου και πόσα απρόσμενα γεγονότα θα ζήσει εκεί;

Στο μυθιστόρημα έχουμε λεπτομερείς μα όχι κουραστικές περιγραφές της Σερίφου, του Παλέρμο και άλλων σημείων, πραγματικά ιστορικά γεγονότα για φόντο και ανατροπές απόλυτα λογικοφανείς μα απρόσμενες. Η ιστορία του Μενέλαου και της οικογένειάς του είναι η αφορμή για να ξεδιπλωθούν τα βάσανα και οι κακουχίες της δουλειάς του μεταλλωρύχου, μια εργασία χωρίς ωράριο, πολύ σκληρή και δύσκολη. Από την απεργία του Λαυρίου το 1896 στις κινητοποιήσεις του 1916 στο νησί με υποκινητή τον Κωνσταντίνο Σπέρα καταγράφονται άφθονες πληροφορίες για τις πρώτες μεγάλες απεργίες μεταλλωρύχων που τελικά πνίγηκαν στο αίμα. Το σιδηρό νησί ζωντανεύει παραστατικά, με τα τοπόσημα να έχουν ενεργό ρόλο στην ιστορία και να μη χρησιμοποιούνται απλά για τουριστικούς λόγους, κάτι που δείχνει πόσο βαθιά βίωσε την καθημερινότητα και πόσο σκληρά μελέτησε την ιστορία του νησιού η συγγραφέας. Αυτό φαίνεται ακόμη περισσότερο όταν μας μεταφέρει πότε στο χτες και πότε στο σήμερα, περπατώντας κάποιες φορές στα ίδια σημεία, τα οποία όμως αποτυπώνει σύμφωνα με τα μέτρα και τις διαστάσεις της εποχής. Η φυσική ομορφιά του νησιού είναι διάχυτη και κρύβει βαθιά μέσα της όχι μόνο το αίμα των εργατών που έχασαν τη ζωή τους δουλεύοντας σε άθλιες συνθήκες αλλά και μια ανείπωτη τραγωδία που θα ξετυλιχθεί με απρόσμενες συνέπειες όσο πλησιάζουμε στο τέλος του βιβλίου.

Δεύτερο γεγονός που έδωσε έμπνευση στην Ιουλία Ιωάννου είναι η ταρίχευση της μικρής Ροζαλία Λομπάρντο, δουλειά που είχε αναλάβει ο Αλφρέντο Σαλάφια, το πτώμα της οποίας διατηρείται ακόμη και σήμερα σε καλή κατάσταση και μπορεί να το δει κανείς στις κατακόμβες του Παλέρμο. Η ιταλική αυτή πόλη, με τα μνημεία της, τη ρυμοτομία της και τις κατακόμβες με τις ταριχευμένες σορούς των καπουτσίνων μοναχών αλλά και των επιφανών της πόλης με καλωσόρισε με την ίδια ζέση και αγάπη όσο σ’ ένα σπίτι κάποιοι προετοιμάζονται για το ελιξήριο της αθανασίας. Και σιγά σιγά, χωρίς να το καταλάβω, ο ρεαλισμός αρχίζει να αναμιγνύεται με τη μακάβρια ατμόσφαιρα της Μαίρη Σέλλεϋ και να δημιουργείται ένα κείμενο καλό, δυνατό, πρωτότυπο, που κάθε σελίδα είναι δικαιολογημένη, κάθε αντίδραση είναι συνέπεια της προηγούμενης δράσης και διαπίστωσα πόσο αρμονικά μπορούν να παντρευτούν διαφορετικά μεταξύ τους είδη χωρίς να χαλάσει το σύνολο και χωρίς να ξεχειλώσει ούτε μία κλωστή. Ο έλεγχος θα μπορούσε να χαθεί ανά πάσα στιγμή, η συγγραφέας θα μπορούσε να θυσιάσει χαρακτήρες ή ακόμη και την ίδια της την ιστορία στην προσπάθειά της να δημιουργήσει ένα κείμενο που ακροβατεί ανάμεσα στο ρομαντικό και στο gothic περιεχόμενο, η εμπειρία της όμως στη γραφή τη βοήθησε να κρατήσει τον έλεγχο και να παραδώσει ένα κείμενο συναρπαστικό, γεμάτο σκεπτικισμό και σασπένς, όπου παντρεύονται οι ήρωες της μυθοπλασίας με πραγματικά πρόσωπα, όπως τον σημαντικό αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, τον συνδικαλιστή Κωνσταντίνο Σπέρα, τον Τζιάκομο Σερπιέρι κ. ά. Είναι τέτοιο το θέμα του βιβλίου που η συγγραφέας καταγράφει ποικίλες σκέψεις και πολλούς προβληματισμούς γύρω από την αιωνιότητα, τον χρόνο και το εφήμερο της ανθρώπινης ύπαρξης από φιλοσοφικής και όχι μόνο άποψης, χωρίς ίχνος απαισιοδοξίας ή άσχημης διάθεσης. Τονίζει πως ο άνθρωπος, όσο λίγη κι αν είναι η ζωή του, μπορεί να ζήσει την κάθε του μέρα κάνοντας ό,τι καλύτερο μπορεί για κείνον και τους άλλους κι έτσι το μυθιστόρημα, εκτός από αγωνία και ένταση λόγω των ανατροπών και των σταδιακών αποκαλύψεων των σχέσεων μεταξύ των χαρακτήρων, διαπνέεται κι από μια νότα αισιοδοξίας που με συντρόφευε για πολύ καιρό αφότου τελείωσα το βιβλίο.

Οι φαινομενικά ασύνδετες μεταξύ τους ιστορίες αρχίζουν σταδιακά να δένονται και να ενώνονται με αξιοπρόσεκτο τρόπο και να συγκροτούν μια πολυδιάστατη ιστορία γεμάτη προδοσία, έρωτα, απάτες, εκδίκηση και ύβρι. Βρήκα εξίσου ενδιαφέρουσες και τις μεταγενέστερες εξελίξεις από το σημείο όπου τέμνονται οι επιτέλους οι παράλληλοι άξονες της αφήγησης, με το κείμενο να δείχνει τα τερτίπια της μοίρας και την πλοκή να γεννάει απρόσμενα συναισθήματα που θα πυροδοτήσουν τις εξελίξεις και θα χαρίσουν τύψεις, φόβο, λαχτάρα κι αξημέρωτα βράδια στους ανυποψίαστους πρωταγωνιστές. Τα πρωθύστερα και τα διαφορετικά σημεία αφήγησης των επιμέρους ιστοριών δε με κούρασαν καθόλου, αντίθετα, η συγγραφέας κατάφερε να με καθοδηγήσει σωστά και να μου συστήνει κάθε φορά και λίγο περισσότερο τους ήρωές τους. «Πέρα από την αιωνιότητα» λοιπόν τι υπάρχει; Μας ενδιαφέρει να μάθουμε ή να το προλάβουμε; Κι αν αγγίξουμε την ύβρι στην αναζήτησή μας αυτή; Πόσο πολύτιμη είναι η ζωή μας και γιατί τη σπαταλάμε σε μια άνευ ουσίας ρουτίνα; Πόσο αποφασισμένοι είμαστε να σώσουμε με κάθε τρόπο και με κάθε κόστος τα πρόσωπα που αγαπάμε; Αυτά και άλλα ερωτήματα απαντώνται σε ένα ενδιαφέρον, πολυεπίπεδο μυθιστόρημα γεμάτο ανατροπές, έρωτα, εκπλήξεις, κρυμμένα μυστικά και αφανέρωτες αλήθειες που θα ενωθούν χρόνια αργότερα κάτω από τον ήλιο της Σερίφου.

Η Ιουλία Ιωάννου-«Πέρα από την αιωνιότητα» εκδόσεις Πηγή

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Δυο άγνωστα ιστορικά γεγονότα φέρνει στο προσκήνιο η συγγραφέας Ιουλία Ιωάννου με το νέο της βιβλίο «Πέρα από την αιωνιότητα», από τις εκδόσεις Πηγή. Τη γραφή της τη γνωρίζω από τα προηγούμενα βιβλία της, που το καθένα, μου έχει αφήσει κάτι ως προς τον προβληματισμό και την απόλαυση της ανάγνωσης. Σ’ αυτό το βιβλίο, πιστεύω πως ξεπέρασε τα προσδοκώμενα. Άλλωστε, αυτός είναι ο σκοπός του συγγραφέα: να ανεβάζει κάθε φορά τον πήχη και να διατηρεί τους αναγνώστες του ή να τους αυξάνει με την πληρότητα που τους προσφέρει. Η στρωτή γραφή της, ακριβής, χωρίς ασάφειες που να μπερδεύει τον αναγνώστη, δυνατή και αιχμηρή αλλά συνάμα ευαίσθητη. Γνωρίζει πού θα γρατσουνίσει την ψυχή του αναγνώστη και πού θα τη χαϊδέψει. Αυτό ένιωσα κι εγώ όταν το τελείωσα χωρίς να το καταλάβω. Οι τόποι όπου διαδραματίστηκε και εκτυλίχτηκε το βιβλίο ήταν η Σέριφος, το Λαύριο, το Παλέρμο και η Σαρδηνία ενώ οι χρόνοι που συνέβησαν ήταν από το 1879 έως το 1963.

Βασίστηκε σε δυο ιστορικά γεγονότα: Το ένα, είναι η αιματηρή απεργία των μεταλλωρύχων στη Σέριφο, σχεδόν άγνωστη σε πολλούς αναγνώστες, που με κέντρισε στο να μάθω περισσότερα για το γεγονός. Αν και γνώριζα το γεγονός, είχα την περιέργεια ν’ ανατρέξω, να μάθω ή να θυμηθώ περισσότερα για το πώς αγωνίστηκαν αυτοί οι άνθρωποι για καλύτερες ανθρώπινες συνθήκες εργασίας, 8ωρο, αύξηση των ημερομισθίων και λήψη μέτρων ασφαλείας. Γνώρισα μέσα από τις σελίδες του, τον Κωνσταντίνο Σπέρα, που ήταν επικεφαλής των απεργών και τον Γρώμανν, τον αδίστακτο Γερμανό επενδυτή που ήταν υπεύθυνος των συμπλοκών. Στο μυθιστόρημα ο Σερπιέρι ήταν η πατρόνα του Γρώμανν που η συγγραφέας πιστεύω πως τον απέδωσε με τον καλύτερο τρόπο. Μας ξεναγεί στις σήραγγες που δέχτηκαν πολλά σκοτωμένα κορμιά και σε μια άλλη Σέριφο, άγνωστη σήμερα στους περισσότερους. Μας πλημμυρίζει με εικόνες ξεχασμένες, που ο τουρισμός δεν είχε αγγίξει το νησί και οι ανθρώπινες σχέσεις ήταν πιο δεμένες, πιο αλληλέγγυες. Το άλλο αληθινό γεγονός που μας εξιστορεί, συνέβη στο Παλέρμο της Σικελίας του 1920. Η ταρίχευση της δίχρονης Ροζαλίας Λομπάρντο από τον διάσημο ταριχευτή Αλφρέντο Σαλάφια, ήταν μια μεγάλη ανακάλυψη της ιατρικής. Με τη πρώτη ανάγνωση, ο αναγνώστης απορεί πως κατάφερε η συγγραφέας να ενώσει αυτούς τους ασύνδετους κρίκους της ιστορίας για να βρουν στα τελευταία κεφάλαια μια κοινή πορεία. Όσο προχωρά στην ανάγνωση, τόσο πιο πολύ «μπαίνει» σε ένα θρίλερ ανατροπών πάνω σε λεπτές ράγες και καθηλώνεται.

Την Ιουλία Ιωάννου, όσοι έχουν παρακολουθήσει τη συγγραφική πορεία της, την είχε ίσως κατατάξει στα κοινωνικοαισθηματικά μυθιστορήματα. Στο «Πέρα από την αιωνιότητα», βλέπουμε μια άλλη Ιουλία Ιωάννου που τολμά να καταπιαστεί με το φανταστικό και το μυστηριακό είδος. Και το κατάφερε σε μεγάλο βαθμό. Ζωντανές οι περιγραφές της, που κόβουν την ανάσα όπου χρειάζεται για να κρατά σε εγρήγορση τον αναγνώστη. Λυρικές, ποιητικές θα τολμούσα να πω, στα κομμάτια που περιγράφει τα τοπία της Σερίφου. Τη ζήλεψα την ηρωίδα της τη Δανάη που είχε επιλέξει αυτόν τον τρόπο ζωής. Δηλαδή να μείνει στο νησί της. Αυτή δεν είναι άλλωστε η απόλυτη ευτυχία; Να ξέρεις τι θέλεις και να πραγματοποιείς το όνειρο σου;. Όσο κυνηγάς τα υλικά αγαθά χάνεις την πραγματική ζωή.

Οι ήρωες της ακροβατούν στα μυστικά τους, το ταξίδι τους παρασέρνει στο άγνωστο, στην αγωνία, στις εκπλήξεις, στην αγάπη, στο μίσος, στα όνειρα που δεν πραγματοποιήθηκαν, στη μοίρα, στην εμμονή, την παράνοια, τον θάνατο. Η Δανάη, η Λάουρα, ο Μενέλαος, ο Αντόνιο, ο Αλφρέντο, ο Κωνσταντής, ο Λεωνίδας, η Αλκυόνη, η Αντονέλλα, ο Τζέισον, ο Στέφανος, η Αριάνδη, ξεδιπλώνονται κεφάλαιο- κεφάλαιο και τραβούν τον αναγνώστη μέχρι το τέλος για να ανακαλύψουν το μυστικό τους. Κι όλη αυτή την ώρα της ανάγνωσης, ο νους γεννά ερωτήματα όπως: Τι υπάρχει πέρα από τη αιωνιότητα; Υπάρχει, ζωή μετά θάνατον; Τελικά θέλουμε να νικήσουμε τον θάνατο; Πώς θα αντιδρούσαμε εμείς αν μας πρότεινε η επιστήμη να ταριχεύσει εμάς τους ίδιους ή τα αγαπημένα μας πρόσωπα; Θα θέλαμε ή όχι το ελιξίριο της νιότης. Πόσο ματαιόδοξοι είμαστε για να μείνουμε αθάνατοι;

Καλοτάξιδο και καλοδιάβαστο Ιουλία Ιωάννου!

«…Και οι ψυχές συνεχίζουν το αέναο δικό τους ταξίδι, τη δική τους αναζήτηση. Άλλες είναι πιο τυχερές και βρίσκουν το δρόμο τους εύκολα, χωρίς να ταλαιπωρούνται. Κι άλλες ψάχνουν για πάντα το σώμα εκείνο που θα τους φιλοξενήσει, το σκοπό για τον οποίο γεννήθηκαν… ως την αιωνιότητα και πέρα από αυτήν…»