Η βασική ιδέα του έργου αφορά στην ικανότητα του ανθρώπου να αντιμετωπίζει τις αντίξοες συνθήκες στη ζωή του. Ο Πλούταρχος υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο είδος ζωής στο οποίο δεν είναι παρούσα η λύπη, δεδομένου ότι η λύπη και οι στενοχώριες είναι καταστάσεις σύμφυτες με τη ζωή και δεν
έχουν να κάνουν με την κοινωνική θέση κάποιου, τη μόρφωση, τα χρήματα ή με την επιλογή κάποιου άλλου τρόπου ζωής. Εκείνο που πραγματικά έχει σημασία είναι να κυριαρχήσουν στη ζωή του ανθρώπου η φρόνηση και η λογική, καθώς μόνο έτσι ο άνθρωπος μπορεί να οδηγηθεί σε μια ευχάριστη ζωή. Δηλαδή όχι
με το να αδιαφορεί για όσα κάθε φορά του συμβαίνουν, αλλά με το να μπορεί να ελέγχει τα συναισθήματά του με το λογικό και να χρησιμοποιεί το καθετί που συμβαίνει, ακόμη κι αν αυτό είναι κάτι αρνητικό, για δικό του συμφέρον. Επιπροσθέτως, υποστηρίζει, δεν θα πρέπει να έχουμε τον νου μας στραμμένο σε όσα
δυσάρεστα μας συμβαίνουν, αλλά να σκεφτόμαστε τα θετικά που προσφέρει η ζωή, ακόμη και όταν συμβαίνουν καταστάσεις που μας προκαλούν θλίψη.
Όσα έχουμε στη ζωή μας, όσο μικρά και ασήμαντα κι αν θεωρούμε ότι είναι, μπορούν να μας κάνουν ευτυχισμένους. Η αφορμή για την ευτυχία, θα πει ο Πλούταρχος, βρίσκεται μέσα μας. Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι στη ζωή ενδέχεται να μας συμβούν πολλά απροσδόκητα και άσχημα γεγονότα, όπως, για παράδειγμα, το να αρρωστήσουμε σοβαρά, να χάσουμε την περιουσία μας ή να χάσουμε κάποιο αγαπημένο μας πρόσωπο. Ωστόσο η ευτυχία δεν είναι αποτέλεσμα εξωτερικών παραγόντων, αλλά εδράζεται στην ψυχή του ανθρώπου. Με το λογικό –και την αυτογνωσία– ο άνθρωπος κατανοεί τον ταραχώδη χαρακτήρα της ζωής, είναι ευγνώμων για όσα έχει περάσει και ατενίζει το μέλλον χωρίς φόβο, ζώντας και κατανοώντας τη ζωή όπως πραγματικά είναι: ως μία υπέρτατη μυστηριακή μύηση που αναβλύζει χαρά.