Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Ξενοφών είχε την ατυχία να συμπέσει – σχεδόν χρονικά και ειδολογικά – με δύο μείζονες συγγραφείς του αρχαιοελληνικού πνεύματος, τον Θουκυδίδη και τον Πλάτωνα. Από τη μια συγκρίνεται το ιστορικό του έργο με αυτό του Θουκυδίδη και κρίνεται πως υστερεί, καθώς δεν εμφανίζει την αντικειμενική, αυστηρή, «επιστημονική» και με διάχυτες βαθιές γεωπολιτικές αναλύσεις, οπτική του προκατόχου του, αλλά αρκείται περισσότερο στην περιγραφή της ανθρώπινης ψυχολογίας και των φανερών αιτιών των πραγμάτων. Από την άλλη, η φιλολογική έρευνα τον κατατάσσει πολύ χαμηλότερα από τον Πλάτωνα, σε σχέση με τα φιλοσοφικά, ιδίως τα «σωκρατικά», τους συγγράμματα, αφού υπάρχει η πεποίθηση ότι ο Ξενοφών δεν δύναται να φθάσει την απαράμιλλη λογοτεχνικότητα και τα βαθυστόχαστα φιλοσοφικά νοήματα του Πλάτωνα.
Με την έκδοση του παρόντος βιβλίου, ο Ευστράτιος Αθανασίου αποσκοπεί στο να ανατρέψει την προγενέστερη άποψη. Σαφώς, με όρους φιλολογικής σύγκρισης, κάποιοι συγγραφείς υπερτερούν έναντι των άλλων. Ωστόσο, αν επισκοπήσουμε το Ξενοφώντειο έργο ως αυτόνομο, δίχως τη παραβολή «ανταγωνιστικών» δημιουργημάτων, τότε κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητο είναι: η ξεκάθαρη γλώσσα, τα ποικίλα ενδιαφέροντα, το ακριβές ύφος, ο ορθός και δομημένος λόγος, η συνέχεια των περιγραφών, η ένταξη μαρτυριών και πηγών, η γλαφυρότητα, θεολογικά και εθνογραφικά στοιχεία, η προσθήκη λογοτεχνικών σχημάτων, κ.ά., είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά των αξιομνημόνευτων συγγραμμάτων του Ξενοφώντα και στοιχεία που δικαιολογούν την ενεργή μελέτη του αιώνες μετά.
Η «Απολογία Σωκράτους» δίνει χρήσιμες πληροφορίες από το διάστημα πριν, κατά και μετά τη δίκη του Σωκράτη, ο οποίος κατηγορήθηκε για διαφθορά των νέων και για ασέβεια, στο πλαίσιο της οποίας εισήγαγε – κατά τις ρήσεις των συκοφαντών του – νέες θεότητες στην πόλη της Αθήνας. Ο Ξενοφών σκιαγραφεί, με τρόπο καθαρό, το γενναίο ήθος και τον ευφυή στόμφο του λατρεμένου δασκάλου του, του Σωκράτη. Το ήθος του Σωκράτη πλάθεται εν εξελίξει, σε κάθε μια από τις τρεις ενότητες της «Απολογίας». Φιλοσοφικές θέσεις του Σωκράτη είναι φανερές και σ’ αυτό το αφιερωματικό έργο, αν όχι στον μείζονα, τουλάχιστον σε έναν ικανοποιητικό βαθμό.
Το βιβλίο του Ευστράτιου Αθανασίου ξεκινά με μια σύντομη εισαγωγή στο βίο και τα έργα του Ξενοφώντος και συνεχίζει με αναλυτική περίληψη, εν είδει ερμηνείας, της «Απολογίας Σωκράτους». Παρατίθεται το αρχαίο κείμενο και δίνεται, αντικριστά, νεοελληνική απόδοση. Η μετάφραση του κειμένου γίνεται σε απλή γλώσσα. Ακολουθούν ορισμένα πραγματολογικά σχόλια, δηλαδή, όλες εκείνες οι εξωκειμενικές πληροφορίες, τις οποίες πρέπει να γνωρίζει ο αναγνώστης, ώστε να κατακτήσει επαρκέστερα το κειμενικό νόημα. Το εγχειρίδιο τούτο κλείνει με προτεινόμενη βιβλιογραφία, για να εντρυφήσει ο ειδικότερος μελετητής στο έργο του Ξενοφώντα.