Ο Βέλγος ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό είναι σε μια κρουαζιέρα στον Νείλο και απολαμβάνει τις ξεναγήσεις στους ναούς και στις παραποτάμιες πόλεις. Όλα κυλάνε υπέροχα όταν η πλούσια κληρονόμος Λινέτ Ρίτζγουεϊ βρίσκεται δολοφονημένη αφήνοντας απαρηγόρητο τον σύζυγό της, με τον οποίο περνούσαν τον μήνα του μέλιτος. Ποιος σκότωσε την κοπέλα και γιατί; Πώς γίνεται ένα ταξίδι αναψυχής να καταλήξει σε τραγωδία και πόσοι ενδιαφέροντες χαρακτήρες επιβαίνουν στο πλοίο που ίσως μπλέξουν την υπόθεση ακόμη περισσότερο;

Το 1934 η Agatha Christie εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων «Ο Πάρκερ Πάιν ερευνά», με κεντρικό ήρωα έναν ιδιόρρυθμο και ξεχωριστό ντετέκτιβ. Ένα από τα κείμενα είχε τίτλο «Έγκλημα στον Νείλο» και ήταν η επίλυση μιας δηλητηρίασης κατά τη διάρκεια μιας κρουαζιέρας στην Αίγυπτο. Αργότερα, η συγγραφέας άρχισε να γράφει ένα θεατρικό έργο που τελικά το μετέτρεψε σε μυθιστόρημα με ήρωα τον Ηρακλή Πουαρό και η υπόθεσή του ήταν εντελώς διαφορετική με το διήγημα, αν και διαδραματίζεται στην ίδια χώρα. Παρ’ όλ’ αυτά, μετά από πιέσεις, η Agatha Christie ολοκλήρωσε και το θεατρικό, μόνο που απαίτησε πρωταγωνιστής να είναι ένας… επίσκοπος, γιατί είχε αρχίσει να νιώθει παγιδευμένη με τον Βέλγο ντετέκτιβ και να τον αντιπαθεί.

Ο Ηρακλής Πουαρό λοιπόν έχει αποσυρθεί από την ενεργό δράση και με τις οικονομίες που έχει μαζέψει απολαμβάνει τον ελεύθερο χρόνο του και κάνει ταξίδια, επιλέγοντας αυτήν τη φορά την Αίγυπτο. Από την αρχή παρατηρεί πως κάτι δεν πάει καλά με την αψεγάδιαστη εικόνα του ευτυχισμένου ζεύγους Λινέτ και Σάιμον Ντόιλ που καταδιώκεται από την παρουσία της πρώην αρραβωνιαστικιάς Ζακλίν ντε Μπελφόρ και τεντώνει τις κεραίες του, ρωτώντας, αλιεύοντας, ψάχνοντας… Είναι άκρως ρεαλιστική η προσέγγιση και η στάση του απέναντι στο ιδιόμορφο ερωτικό τρίο, τους οποίους αποδομεί ψυχοσυναισθηματικά, συζητά μαζί τους, κατανοεί, παρατηρεί. Ζητά από την Τζάκι να μην επιτρέψει στο κακό να φωλιάσει μέσα της γιατί τότε δύσκολα θα ξεριζωθεί, υποδεικνύει στη Λινέτ πως νιώθει ενοχές για τη συμπεριφορά της απέναντι στη φίλη της, όσο ερωτευμένη κι αν είναι με τον Σάιμον, προσπαθεί να καταλάβει τον τρόπο σκέψης του άντρα της ζωής τους κι ένα βράδυ η Λινέτ δολοφονείται. Για άλλη μια φορά η Agatha Christie ζωντανεύει τις ανθρώπινες σχέσεις μ’ έναν μοναδικό τρόπο.

Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε δύο μέρη, όπου στο πρώτο συναντάμε τους χαρακτήρες στον φυσικό τους χώρο να ετοιμάζονται για το ταξίδι και μαθαίνουμε πώς γνωρίστηκαν η Λινέτ με τον Σάιμον, και στο δεύτερο εκτυλίσσεται η κυρίως υπόθεση. Πρόκειται για ένα πολυεπίπεδο, πολυπρόσωπο μυθιστόρημα γεμάτο συνεχείς ανατροπές, ενδιαφέροντες χαρακτήρες και εξωτικό σκηνικό, αυτό της Αιγύπτου και συγκεκριμένα του Νείλου. Δείπνο, ξεναγήσεις, ελεύθερος χρόνος με πλεκτό, διάβασμα ή ενδελεχή παρακολούθηση των συνεπιβατών, έτσι ζωντανεύει με ενάργεια το σκηνικό της κρουαζιέρας και με παρέσυρε σ’ ένα ταξίδι στη χώρα των Φαραώ. Η πολυτέλεια του κρουαζιερόπλοιου και η άγρια ομορφιά της φύσης είναι οι ιδανικοί τόποι για ξεκούραση, μόρφωση και… φόνο. Στο ταξίδι συμμετέχουν γεροντοκόρες και αρχαιολόγοι, συγγραφείς αισθηματικών βιβλίων και μποέμ τύποι, πιστές νοσοκόμες και υπάκουες ξαδέλφες, δικηγόροι και γιατροί. Νέοι έρωτες, αμοιβαίες αντιπάθειες, ανατροπές και μυστικά δημιουργούν ένα πολύ ενδιαφέρον παζλ που αγωνιούσα να ολοκληρωθεί ώστε να δω τα γεγονότα με καθαρή ματιά. Ο συνταγματάρχης Ρέις, παλιός γνωστός του Ηρακλή Πουαρό από το μυθιστόρημα «Με ανοιχτά χαρτιά» (δέκατη πέμπτη περιπέτεια του ντετέκτιβ, κυκλοφόρησε το 1936), τον βοηθάει με τις έρευνες, οι οποίες ζωντανεύουν την επίμαχη νύχτα ξανά και ξανά από διαφορετικές οπτικές γωνίες και με μια ποικιλία απόψεων και γνωμών ως την τελική σκηνή, όπου ο Ηρακλής Πουαρό, που αυτήν τη φορά δυσκολεύτηκε αρκετά, αποκαλύπτει τη συναρπαστική και περίπλοκη αλήθεια. Μία προς μία διαλευκαίνονται οι επιμέρους υποθέσεις, όπως έκαναν οι αρχαιολόγοι σε μιαν αποστολή όπου συμμετείχε ο ντετέκτιβ στον «Φόνο στη Μεσοποταμία» («Αφαιρούν το χαλαρό χώμα και σκαλίζουν εδώ κι εκεί μ’ ένα μυστρί μέχρις ότου αναδειχθεί το αντικείμενο… απαλλαγμένο από καθετί άσχετο», σελ. 329) κι αμέσως μετά, βήμα προς βήμα, αποκαλύπτεται το ευφάνταστο, σατανικό σχέδιο της δολοφονίας της Λινέτ Ντόιλ.

Το μυθιστόρημα είναι η δέκατη έβδομη περιπέτεια του Ηρακλή Πουαρό και κυκλοφόρησε στην Αγγλία το 1937 και στην Αμερική το 1938. Στα ελληνικά υπήρξαν πολλές εκδόσεις ώσπου κυκλοφόρησε από το Λυχνάρι με τον ίδιο τίτλο και σήμερα (2020) επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός σε μεγαλύτερο σχήμα, με πρόλογο του Τεύκρου Μιχαηλίδη και με νέα μετάφραση (της Δέσποινας Κανελλοπούλου). Ως προς το εξώφυλλο ακολουθούν την έκδοση Harper Collins (1996) ενώ έχουν ανακοινώσει πως στόχος τους είναι να κυκλοφορήσουν στα ελληνικά όλα τα αστυνομικά έργα της Agatha Christie. Το βιβλίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1978 μ’ ένα αξεπέραστο καστ (Πίτερ Ουστίνοφ στον ρόλο του Πουαρό, Μία Φάροου, Μπέτυ Ντέιβις, Ολίβια Χάσεϋ, Άντζελα Λάνσμπουρι, Μάγκυ Σμιθ κ. ά.) και ανακοινώθηκε πως θα προβληθεί νέα διασκευή το 2022 (Κένεθ Μπράνα στον ρόλο του Πουαρό, Αννέτ Μπένινγκ, Τομ Μπάτερμαν κ. ά.).