Φόνισσες. Σαράντα γυναίκες από όλο τον κόσμο. Δηλητηρίασαν, τεμάχισαν, έπνιξαν, έσφαξαν συζύγους, εραστές, βρέφη και παιδιά, αντιζήλους, εχθρούς, αθώους ανθρώπους. Βρίσκονταν σε μανία, σε υστερία, σε κατάθλιψη, σε ηρεμία. Από τον 1ο ως τον 21ο αιώνα μ. Χ. κι από την Ευρώπη και την Ασία ως την Αφρική και την Αμερική ζούσαν ανάμεσά μας ως τη μοιραία στιγμή. Αυτές είναι οι ιστορίες τους, η τιμωρία τους, η επιρροή τους στην κουλτούρα και τη λογοτεχνία.

Πρόκειται για μια ενδελεχή, επίπονη και μακρόχρονη έρευνα της συγγραφέως που μελέτησε δημοσιεύματα, βιβλία, δικογραφίες, ταινίες και τραγούδια και κατέληξε στα πρόσωπα που παρουσιάζει στη συγκλονιστική αυτή ανθολογία με χρονολογική σειρά αποκάλυψης των εγκλημάτων, «ώστε να μπορεί ο αναγνώστης να παρακολουθεί τόσο την εξέλιξη του είδους του εγκλήματος όσο και τις διαφοροποιήσεις στο ποινικό δίκαιο, αναφορικά με την τιμωρία των ενόχων», όπως τονίζει και η ίδια στον πρόλογο του βιβλίου. Οι υποθέσεις που παρουσιάζονται είναι γραμμένες με ανατριχιαστικά συναρπαστικό τρόπο, με «πλήρη και πιστή αναπαράσταση των γεγονότων μ’ ελκυστικό στυλ, μια δηλαδή επιστημονική τεκμηρίωση εγκλημάτων», όπως γράφει ο κύριος Γιάννης Πανούσης στην εισαγωγή του. Η ατμόσφαιρα είναι άκρως ρεαλιστική και με ταξίδεψε από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία των δηλητηριαστών και των σφετεριστών στη Victoria της Αυστραλίας την εποχή του «πυρετού του χρυσού» το 1850, από την αυλή του Βασιλιά Ήλιου στην Αγγλία του Μεσαίωνα με τις μάγισσες και τις αιρέσεις, από το Σικάγο του 1920 στην Ιαπωνία της δεκαετίας του 1930 με τα δικά της ιδιόρρυθμα σεξουαλικά ήθη.

Από τις σαράντα πρωταγωνίστριες μου ήταν αρκετά δύσκολο να σταθώ επιλεκτικά σε μερικές από αυτές. Ποια να πρωτοαναφέρω; Τη Locusta τη Γαλάτισσα, την πρώτη καταγεγραμμένη κατ’ εξακολούθησιν δολοφόνο που δηλητηρίασε χιλιάδες ανθρώπους στα μέσα του 1ου αιώνα μ. Χ.; Την Catherine Monvoisin που τον 18ο αιώνα ενεπλάκη στην περιβόητη Υπόθεση των Δηλητηρίων με 442 υπόπτους, 367 διαταγές σύλληψης και 36 εκτελέσεις; Την Hélène Jégado, την υπηρέτρια από τη Βρετάνη, της δολοφόνου με τα περισσότερα θύματα στη Γαλλία που έδρασε στα μέσα του 19ου αιώνα (23 θάνατοι μέσα σε 18 χρόνια!); Την Enriqueta Martí i Ripollés που ήταν προαγωγός παιδιών από τριών έως δεκατεσσάρων ετών, το πρωί ζητιάνα και το βράδυ κυρία της υψηλής κοινωνίας αλλά ακόμη χειρότερα δολοφονούσε παιδιά για να φτιάχνει από τα οστά τους τα «μαγικά» της φίλτρα; Την Belva Gaertner και την Beulah May Annan από το Σικάγο της δεκαετίας του 1920, που οι ιστορίες τους ενέπνευσαν το μιούζικαλ «Σικάγο» κι έδωσαν την ευκαιρία στην κυρία Νίνα Κουλετάκη να γράψει ένα από τα πιο ατμοσφαιρικά κεφάλαια της μελέτης της; Τη Leonarda Cianculli που τα θύματά της τα έκανε σαπούνια και αλεύρι για κέικ λίγες μέρες πριν μπει η Ιταλία στον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο; Την εντεκάχρονη Mary Flora Bell από το Νιούκαστλ που σκότωνε για να δει πώς είναι; Ή μήπως την ηγουμένη σε μονή της Κερατέας, Μαριάμ Σουλακιώτου, που από το 1930 ως το 1950 την είχε κάνει άντρο βασανιστηρίων, εκβιασμών, παιδικής κακοποίησης και όχι μόνο;

Η συγκλονιστική αυτή έρευνα μου έμαθε πολλά πράγματα και μου έδειξε πώς, μεταξύ άλλων παραγόντων, μπορεί να επηρεαστεί κάποιος από το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον του. Έλλειψη αγάπης και προσοχής από γονείς, φτωχές, εγκαταλειμμένες οικογένειες, δυνάστες πατεράδες, αδιάφορες μητέρες, αδιέξοδοι και άγραφοι κοινωνικοί νόμοι, εκφοβισμός και κακοποίηση είναι μερικές από τις συνθήκες ανατροφής και βιοτικού επιπέδου που όπλισαν το δολοφονικό χέρι όταν τα πράγματα έφτασαν στο μη περαιτέρω. Και δεν έχουμε στείρα παράθεση γεγονότων εγκυκλοπαιδικού χαρακτήρα αλλά καλογραμμένα κείμενα με διαρκή πρωθύστερα, διεισδυτικές παρατηρήσεις και βαθιά ενδοσκόπηση, στοιχεία που με μαγνήτισαν και στην κυριολεξία με ξενύχτησαν, μιας και ήθελα να διαβάσω άλλη μία περίπτωση, να μάθω για άλλη μία γυναίκα-φόνισσα. Η κυρία Κουλετάκη που πραγματοποίησε αυτόν τον άθλο δε διστάζει μάλιστα πολλές φορές να παρέμβει στα γραπτά της με προσωπικές της σκέψεις και κυρίως το επιμύθιο που αποκόμισε από την περιπέτεια της «γνωριμίας» της με κάποιες από τις δολοφόνους. Δεν παρασύρεται σε ατέλειωτες προσωπικές σκέψεις, απλώς σε κάποια σημεία νιώθει την ανάγκη να εκφράσει τη δική της άποψη, να εξωτερικέψει τα συναισθήματά της και για να προσδώσει μια πληρέστερη εικόνα του ανθρώπου που εξετάζεται.

Το «χειρότερο» ήταν πως, παρ’ όλο που η εικονογράφηση του Γιώργου Παπαθεοδώρου ήταν ρεαλιστικότατη, ήθελα να δω με τα μάτια μου φωτογραφίες των γυναικών αυτών (μα τι αγγελικής ομορφιάς η Irma Ida Ilse Grese, ο δράκος των στρατοπέδων Άουσβιτς και Μπέργκερ-Μπέλσεν!), οπότε σύντομα βυθιζόμουν σε ηλεκτρονικές σελίδες επί σελίδων που αφορούσαν κάθε μία από αυτές. Παραδέχομαι ότι δεν ήξερα πως κάποιες περιπτώσεις ενέπνευσαν σημαντικά διαχρονικά θεατρικά και κινηματογραφικά έργα («Η αυτοκρατορία των αισθήσεων» κ. ά.), κάτι που προσέθεσε πόντους στη συνολική αξία του βιβλίου. Η ενδελεχής αυτή μελέτη συμπληρώνεται με τεκμηριωμένη αναφορά στο κοινωνικό, πολιτικό και γεωγραφικό περιβάλλον των δολοφόνων καθώς και με καταγραφή των ζωγραφικών πινάκων, των ταινιών, των βιβλίων, των ντοκιμαντέρ και των τραγουδιών που οι δημιουργοί τους εμπνεύστηκαν από τις ειδεχθείς αυτές πράξεις.

Οι «Φόνισσες» είναι ένα σημαντικό βιβλίο για την Πολιτισμική Εγκληματολογία και ταυτόχρονα μια ανθολογία από συγκλονιστικές, τραγικές και ανατριχιαστικές στιγμές γυναικών που ξεπέρασαν τα όρια «μεταξύ θείας και ανθρωπίνης δικαιοσύνης», ελκυστικό για τον αναγνώστη «μέχρι θανάτου». Το πρωτότυπο εξώφυλλο είναι της Αλίνας Δαράβαλη και περιέχονται επίσης μια κατατοπιστική και απαραίτητη εισαγωγή από τον καθηγητή εγκληματολογίας Γιάννη Πανούση, καθώς και ενδεικτική βιβλιογραφία.