Η Έιμι Λέδεραν είναι μια επαγγελματίας και καταξιωμένη νοσοκόμα που δέχεται την επαγγελματική πρόταση να φροντίζει τη σύζυγο ενός διάσημου αρχαιολόγου κατά τη διάρκεια ανασκαφών στο Ιράκ. Προς έκπληξή της, η ατμόσφαιρα φαίνεται ηλεκτρισμένη και το κακό ξεσπάει όταν η ασθενής της βρίσκεται δολοφονημένη σ’ ένα δωμάτιο όπου δεν μπήκε κανείς, σ’ ένα κτήριο από όπου όποιος βγει κάποιος θα τον δει! Αυτή είναι μια από τις πιο δύσκολες υποθέσεις του διάσημου Βέλγου ντετέκτιβ Ηρακλή Πουαρό.

Η Agatha Christie μετά το 1910, χάρη στην οικογένειά της, που ανήκε στην ανώτερη μεσαία τάξη, ταξίδευε συχνά και ιδίως στη Μέση Ανατολή (Αίγυπτο, Παλαιστίνη, νότια Ευρώπη), όπου ενημερωνόταν ασταμάτητα για τον πολιτισμό και την ιστορία των χωρών που επισκεπτόταν. Το ουσιαστικό της ενδιαφέρον όμως για την αρχαιολογία εμφανίστηκε το 1930, οπότε και συνάντησε τον μετέπειτα σύζυγό της και επικεφαλής των ανασκαφών Max Mallowan σ’ ένα ταξίδι στο Ιράκ. Ήταν η εποχή που αυτό, το υπό αγγλική κατοχή τότε, κράτος δεχόταν τις πρώτες σκαπάνες που θα φέρουν στο φως την Ιστορία του (μόλις το 1925), με έμφαση στη νεκρόπολη της Ουρ, που αποτελεί και το σκηνικό του μυθιστορήματος. Η συνεχής και εμβριθής επαφή της συγγραφέως με την ατμόσφαιρα και τον πολιτισμό της Μέσης Ανατολής, η γνωριμία της με τον δεύτερο σύζυγό της και τα μυθιστορήματα που θα γράψει από κει και πέρα θα την οδηγήσουν σε μια νέα άνθηση της καριέρας και της ζωής της. Παρ’ όλ’ αυτά, με το γνωστό υποδόριο χιούμορ της, ξεκαθαρίζει από την αρχή πως τα πράγματα στη Μέση Ανατολή ούτε τόσο ρομαντικά είναι ούτε τόσο «εξωτικά», το αντίθετο μάλιστα: καρόδρομοι, αποστάσεις, ζέστη και υπέρ το δέον γραφικά μαγαζάκια που βρωμάνε περιμένουν τον επισκέπτη.

Ο «Φόνος στη Μεσοποταμία» διαδραματίζεται σ’ έναν ουσιαστικά περίκλειστο χώρο, χωρίς άλλες σκηνές δράσης. Το έγκλημα λαμβάνει χώρα στους κόλπους της αρχαιολογικής αποστολής στην Τελ Γιαριμτζά που διαβιεί σ’ ένα κτίσμα, του οποίου τα δωμάτια «βλέπουν» στην κοινόχρηστη αυλή (παρατίθεται και το σχεδιάγραμμά του). Την αφήγηση έχει αναλάβει σε πρώτο πρόσωπο η νοσοκόμα Έιμι Λέδεραν που προσελήφθη για να προσέχει τη Λουίζ, σύζυγο του αρχαιολόγου Έρικ Λάιντνερ, επικεφαλής των ανασκαφών στην περιοχή, γιατί υπέστη νευρικό κλονισμό. Μια νοσοκόμα λοιπόν, ο επικεφαλής των ανασκαφών και η σύζυγός του, ένας γοητευτικός αρχιτέκτονας, ένας γιατρός με την κόρη του, ένας αρχαιολόγος με τη σύζυγό του, ένας μοναχός και τέσσερα μέλη της αποστολής είναι ο στενός κύκλος των υπόπτων. «-Μια ανασκαφική αποστολή είναι πιθανότατα μικρογραφία της ζωής μας εδώ… Υπάρχουν κλίκες, αντιπαλότητες και ζήλιες» (σελ. 36).

Κρυφοί έρωτες, πλαστογραφίες, αρχαιοκαπηλεία και ένα απρόσμενο ερωτικό τρίγωνο είναι μερικές μόνο από τις ψηφίδες ενός παζλ που θα δυσκολέψει πολύ τον Ηρακλή Πουαρό. Ο ντετέκτιβ βρίσκεται στη Συρία «για να ξεδιαλύνει κάποιο σκάνδαλο στις τάξεις του στρατού» κι έτσι ο λοχαγός Μέιτλαντ, επικεφαλής της τοπικής αστυνομίας, με την προτροπή του γιατρού Τζάιλς Ράιλι, τον καλεί να λύσει το μυστήριο. Οι εντυπώσεις της αφηγήτριας είναι σοκαριστικές: «Θύμιζε κομμωτή σε κάποια κωμωδία»! (σελ. 116). Μάλιστα, όταν τελειώνει η περιπέτειά του αυτή, επιστρέφει στη Συρία και μια εβδομάδα μετά ταξιδεύει με το Οριάν Εξπρές, όπου πάλι εμπλέκεται σε μια δολοφονία (το βιβλίο κυκλοφόρησε δύο χρόνια πριν, το 1934)!

Πρόκειται για μια αρκετά περίπλοκη υπόθεση που ξετυλίγεται με τον γνωστό συναρπαστικό τρόπο της Agatha Christie και ζωντανεύει ενδιαφέρουσες προσωπικότητες χάρη στις διαφορετικές και προκλητικές ψυχαναλύσεις τους. Παράλληλες ιστορίες, άρρηκτα δεμένες με τους πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος, μπλέκουν τη βασική ιδέα και οδηγούν τις εξελίξεις σε πολλαπλές κατευθύνσεις, το κίνητρο, η ευκαιρία και τα άλλοθι είναι πολλά και μπορούν να ερμηνευθούν ποικιλοτρόπως. Ποιος σκότωσε λοιπόν τη γυναίκα και γιατί; Είναι αλήθεια πως έπαιζε με τους άντρες της αποστολής; Και αν ναι, γιατί, εφόσον έδειχνε τόσο ευτυχισμένη με τον σύζυγο; Γιατί εξαφανίζονται τα αποθέματα πλαστελίνης; Πώς μπορεί να μπει κανείς σε μια περίκλειστη αυλή χωρίς να τον δει κανείς; Τι συνέβη στο παρελθόν των χαρακτήρων και τι αντίκτυπο θα έχει αυτό στο παρόν;

Το μυθιστόρημα είναι η δέκατη τέταρτη περιπέτεια του Ηρακλή Πουαρό και κυκλοφόρησε σε Αγγλία και Αμερική το 1936. Στα ελληνικά υπήρξαν πολλές εκδόσεις ώσπου κυκλοφόρησε από το Λυχνάρι με τον τίτλο «Μια κραυγή αγωνίας» και σήμερα (2019) επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός σε μεγαλύτερο σχήμα, με προλογικό σημείωμα του Νίκου Βατόπουλου και με νέα μετάφραση (του Χρήστου Καψάλη). Ως προς το εξώφυλλο ακολουθούν την έκδοση Harper Collins (1998) ενώ έχουν ανακοινώσει πως στόχος τους είναι να κυκλοφορήσουν στα ελληνικά όλα τα αστυνομικά έργα της Agatha Christie.