Ο Εθνικός Διχασμός (1915-1917) ήταν μια σειρά γεγονότων απότοκων της διένεξης μεταξύ του τότε πρωθυπουργού της Ελλάδος Ελευθερίου Βενιζέλου και του βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄ ως προς την είσοδο ή όχι της χώρας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Ο βασιλιάς επέμενε να ασκεί αυτός την εξωτερική πολιτική κατά παράβαση του Συντάγματος του 1911 που του αναγνώριζε περιορισμένες δικαιοδοσίες κι επιπλέον το ξέσπασμα του πολέμου τον έφερε σε δύσκολη θέση, μιας και ήταν γερμανοτραφής και παντρεμένος με την αδελφή του Κάιζερ, οπότε επεδίωκε την ουδετερότητα. Από την άλλη, ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήθελε να πολεμήσουν στο πλευρό της Αντάντ, διαβλέποντας στη Μεγάλη Ιδέα και την επανάκτηση εδαφών του αλύτρωτου ελληνισμού. Μια σειρά από γεγονότα οδήγησαν τον τελευταίο σε παραίτηση κι όταν ξέσπασε το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη (16 Αυγούστου 1916), ως ηθικός αυτουργός του, σχημάτισε στα Χανιά Επαναστατική Κυβέρνηση, μαζί με τους ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη και στρατηγό Παναγιώτη Δαγκλή. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους μετέβη στη Θεσσαλονίκη και η Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης κήρυξε τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία, Αυστοουγγαρία, Βουλγαρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία).

Αυτά τα γεγονότα καταγράφει ο κύριος Σωτήρης Ριζάς, διευθυντής του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών και δείχνει τα «απόνερα» των γεγονότων ως τις αρχές της δεκαετίας του 1980 και τα πολιτικά ρεύματα που απηχούσε η εκλογή του Ανδρέα Παπανδρέου ως πρωθυπουργού το 1981, καθώς και τη σημασία των γεγονότων της περιόδου 1915-1917 για την ελληνική ιστορία, συγκρίνοντάς τα με την περισσότερο φωτισμένη περίοδο του Εμφυλίου πολέμου (1946-1949). Κίνητρο για την εργασία αυτή αποτέλεσε το γεγονός πως «ο Εθνικός Διχασμός δεν είλκυσε την προσοχή των ιστορικών παρά σε πολύ περιορισμένη έκταση. Και στην περίπτωση αυτή η έρευνα ήταν ευάλωτη στην πολιτική μεροληψία» (σελ. 11). Κι όμως, οι συνέπειες του Διχασμού και η πορεία της εμφύλιας αυτής διαμάχης δε σταματούν με τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 αλλά παύουν οριστικά ως πολιτική διαίρεση της χώρας με τη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά το 1936 (η πορεία αυτή χωρίζεται σε δύο περιόδους: 1915-1922 και 1922-1936)!

Σκοπός αυτού του βιβλίου, όπως υποστηρίζει και ο συγγραφέας στον πρόλογό του, είναι να καταγράψει τις απαρχές του Εθνικού Διχασμού, να ανασυγκροτήσει το γενικό του πλαίσιο και να αναδείξει το πολιτικό και ιδεολογικό στίγμα των δύο παρατάξεων. «Οι κοινωνικές και περιφερειακές διαστάσεις του Εθνικού Διχασμού δεν ήταν προδιαγεγραμμένες, δεν οφείλονταν σε δομικούς περιορισμούς ταξικής, ή άλλης, φύσης αλλά στην πορεία και τη δυναμική των γεγονότων από το τέλος του 1915 έως και το 1918» (σελ. 19-20), εστιάζει δηλαδή στην πρώτη περίοδο που αναφέρθηκε προηγουμένως. Ο χωρισμός των κεφαλαίων είναι ευσύνοπτος και περιεκτικός: Ιστορικό πλαίσιο, Πολιτικό υπόβαθρο, Εξέλιξη των κομμάτων, Ένταση της διαφωνίας μεταξύ Κωνσταντίνου και Entente, Η κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης, Ο δημόσιος διάλογος και ο Τύπος και η Μικρασιατική εμπλοκή είναι σημεία στα οποία μπορεί να σταθεί ο αναγνώστης με τον τρόπο που θέλει και τον χρόνο που χρειάζεται.

Πώς επηρέασε το φαινόμενο του ευρωπαϊκού δικομματισμού την πολιτική σκηνή της εποχής; Ποιο το ιδεολογικό υπόβαθρο των Φιλελευθέρων; Τι ρόλο έπαιξε ο Εκπαιδευτικός Όμιλος που ιδρύθηκε το 1910 στα πολιτικά πράγματα; Ποιες ήταν οι σχέσεις των Φιλελευθέρων με την Εθνική Τράπεζα, το ισχυρότερο τραπεζικό ίδρυμα της χώρας; Πώς εξηγείται η ένταση και η διάρκεια του Εθνικού Διχασμού; Ποιο ήταν το πολιτειακό ζήτημα της περιόδου; Ποια ήταν η σημασία της κατάληψης του οχυρού του Ρούπελ για την πολιτική που ακολουθούσε ο Κωνσταντίνος; Τι ήταν τα Νοεμβριανά και γιατί προκάλεσαν την αντίδραση των Γάλλων; Ποια ήταν τα προβλήματα που θα δημιουργούσε μια μικρασιατική εκστρατεία; Αυτά και άλλα ερωτήματα βρίσκουν την απάντησή τους στο διαφωτιστικό βιβλίο του κυρίου Ριζά, το οποίο μάλιστα συμπληρώνεται από εκτενή βιβλιογραφία.