Ο Νατ κοντεύει τα πενήντα, είναι πρωταθλητής μιας τοπικής λέσχης μπάντμιντον και αναμένει τη συνταξιοδότησή του από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες. Όταν έρχεται η στιγμή που θα του ανακοινώσουν μία από τις δελεαστικές θέσεις εργασίας που κρατάνε για όσους παροπλίζονται, μαθαίνει πως του αναθέτουν την αναδιοργάνωση ενός παροπλισμένου σταθμού για μετεγκατεστημένους αποστάτες μηδενικής αξίας και αποτυχημένους πληροφοριοδότες πέμπτης κατηγορίας. Πόσο συμβατή είναι αυτή η κίνηση με τα φιλόδοξα σχέδια του προϊσταμένου του; Πώς θα αντιμετωπίσει αυτήν την αλλαγή η Πρου; Πώς γίνεται αυτή η πρόταση, μέσα από αναπάντεχες εκπλήξεις, να οδηγήσει τον Νατ στα ίχνη μιας αντιευρωπαϊκής κίνησης;

Ο John Le Carré υπήρξε σημαντικός συγγραφέας ιστοριών κατασκοπείας και όχι μόνο. Η πρόσφατη απώλειά του με οδήγησε να βυθιστώ επιτέλους στη συλλογή των μυθιστορημάτων που με περιμένουν με υπομονή στο ράφι κι έτσι ξεκίνησα… από το τέλος της βιβλιογραφίας του! Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 2019 και εν συνόλω αφορά τις διπλωματικές, κατασκοπικές και υπηρεσιακές κινήσεις Ρώσων, Αμερικανών και Άγγλων στην εποχή μας, όταν η Βρετανία αντιμετωπίζει το Brexit, οι Ηνωμένες Πολιτείες τον Ντόναλντ Τραμπ και η Ρωσία τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Είναι άραγε αυτό το μυθιστόρημα αντιπροσωπευτικό της φήμης του; Ομολογώ πως είμαι διχασμένος αλλά τείνω στο «φίλα προσκείμενος», νιώθοντας πως τα πρώτα του μυθιστορήματα πρέπει να είναι κατά τι καλύτερα ή ίσως οι εποχές που περιγράφει (Ψυχρός Πόλεμος κυρίως) να προσφέρονται για περισσότερη αγωνία, ανατροπές και αγώνα ενάντια στους αντιπάλους.

Ο Νατ λοιπόν, που είναι παντρεμένος με την Πρου Στόουνγουεϊ, εργαζόμενη σε ιδιωτική εταιρεία στο Σίτι, στην οποία χειρίζεται αφιλοκερδείς υποθέσεις κι έχουν την έφηβη τώρα Στέφανι, στρατολογεί και κατευθύνει μυστικούς πράκτορες κάθε είδους. «Κατάσκοπος με διπλωματική κάλυψη», αυτός είναι ο ευφημισμός του. Μετά από είκοσι και πάνω χρόνια, με παρακολουθήσεις και αντιπαρακολουθήσεις, διαβιβάσεις ασφαλείας και διαχείριση κρυψώνων ανταλλαγής πληροφοριών κυρίως στη Μόσχα, κάποτε είχε έρθει η ώρα να αποσυρθούν. Η όλη συναρπαστική αρχικά κατάσταση απομυθοποιήθηκε με την έλευση της Στέφανι, μιας και κυρίως η Πρου δε θέλησε να τη μεγαλώσει σέρνοντάς την από χώρα σε χώρα κι από σχολείο σε σχολείο κι έτσι παρέμεινε στην Αγγλία, αφήνοντας όμως τον Νατ να εργάζεται για το καλό του Στέμματος. Η νέα πρόταση όμως που γίνεται τώρα αλλάζει τα δεδομένα κι ιδίως για την Πρου που πίστεψε πως ο απών σύζυγός της επέστρεψε στις ζωές τους.

Ταυτόχρονα, ξεκινάνε δύο άλλες ιστορίες: ένας επίμονος παίχτης στην αθλητική λέσχη και μια επιχείρηση εναντίον ενός Ουκρανού ολιγάρχη. Ποιος είναι ο συμπαίχτης του Νατ στο μπάντμιντον και γιατί τον γεμίζει με όλες τις δογματικές του αντιλήψεις γύρω από τον ναζιστικά κινούμενο Τραμπ και τη μετανοημένη για το παρελθόν της Γερμανία; Τι είναι η Πτώση που αναφέρει στην πρωτοπρόσωπη αφήγησή του ο Νατ, πότε ξεκίνησε και πώς τον επηρέασε; Από την άλλη, στην επιχείρηση Ροδανθός, η ομάδα που έχει τώρα αναλάβει ο πράκτορας παρακολουθεί έναν Ουκρανό ολιγάρχη με την κωδική ονομασία Όρσον, καλά δικτυωμένο με το Κέντρο Μόσχας και με υποστηρικτές του Πούτιν μέσα στην ουκρανική κυβέρνηση. Την όλη διαδικασία επωμίστηκε η Φλόρενς που έστησε από την αρχή κάθε σχέδιο της επιχείρησης. Ταυτόχρονα, ένας Ρώσος κατάσκοπος που αυτομόλησε στη βρετανική πλευρά μετά από ένα χρόνο επιτέλους παίρνει εντολές απ’ τη Ρωσία για να βγει από την αδράνεια κι αυτό κινητοποιεί τον Νατ. Τι παιχνίδι παίζουν ο πράκτορας και η Ρωσία; Γιατί ο Νατ ζητάει τη βοήθεια ενός αναξιόπιστου, αποδεδειγμένα διπρόσωπου και βαλτού Ρώσου πρώην μέλους της Κα-Γκε-Μπε;

Είμαστε στη μετα-Brexit εποχή, όπου οι Ρώσοι έχουν κατακλύσει τη χώρα με παράνομους κατασκόπους και οι ειδικές σχέσεις της Αγγλίας με τις μυστικές υπηρεσίες του Ντόναλντ Τραμπ κινδυνεύουν. Ο Νατ πρεσβεύει πως πλέον η Αγγλία δεν υφίσταται («τουλάχιστον για μας») ως μητέρα όλων των δημοκρατιών: «Μια Συντηρητική κυβέρνηση μειοψηφίας με παντελώς άχρηστα στελέχη. Ένας εξοργιστικά αδαής Υπουργός Εξωτερικών [Μπόρις Τζόνσον] τον οποίο υποτίθεται ότι υπηρετώ. Οι Εργατικοί δεν είναι καλύτεροι. Και μόνο η απόλυτη παράνοια του Brexit…» (σελ. 52). Ως προς τη «Ρωσική Αρκούδα»: «Ο Πούτιν ήταν ανέκαθεν ένας κατάσκοπος πέμπτης κατηγορίας. Τώρα ήταν ένας κατάσκοπος που είχε μεταβληθεί σε τύραννο… Εξαιτίας του Πούτιν και των αμετανόητων σταλινιστών που τον περιέβαλλαν, η Ρωσία δεν πήγαινε μπροστά προς ένα λαμπρό μέλλον αλλά πίσω στο σκοτεινό, αρρωστημένο παρελθόν της» (σελ. 168). Επίσης, «γέλασα» ολίγον με τον φανατικό Εντ που, παρακολουθώντας την περιβόητη κοινή συνέντευξη Τύπου Πούτιν και Τραμπ από το Ελσίνκι στις 16 Ιουλίου 2018, τους παρομοίωσε με Μόλοτοφ και Ρίμπεντροπ!

Το μυθιστόρημα έχει επομένως κάποια καλά θετικά χαρακτηριστικά, ωραίες ανατροπές και ένα ικανοποιητικό τέλος που ανταποκρίνεται πλήρως στην ελληνική μετάφραση του τίτλου (για τον αυθεντικό «Agent running in the field» υπάρχουν πολλές απόψεις, προσωπικά κλίνω προς το «τρέχει να σώσει ό,τι προλάβει», κρατώντας ακόμη τις ικανότητές του). Ξεκίνησα όπως πάντα κρατώντας σημειώσεις, τις οποίες όμως εγκατέλειψα γιατί η πλοκή πήγαινε αλλού και μετά αλλού και μετά ξανά αλλού κι ευτυχώς κάποια στιγμή κάπου όλα αυτά άρχισαν να συνδέονται, ήταν όμως πια «αργά» για μένα. Παραδέχομαι λοιπόν πως δεν κατάφερα να παρακολουθήσω σωστά την ιστορία: κατασκοπικά παιχνίδια, κωδικοποιημένα μηνύματα, πράκτορες διπλοί και «μονοί», τα σχόλια του συγγραφέα για την πολιτική κατάσταση στις τρεις σημερινές Μεγάλες Δυνάμεις, οι αναμνήσεις του Νατ που με αφορμή μια σκηνή ξεδιπλώνονταν αναλυτικότερα αναφερόμενες σε κατασκοπικές επιτυχίες που δεν έχουν σχέση με την τρέχουσα ροή γεγονότων, με έφεραν ως το τέλος με σουφρωμένο μέτωπο και αμέριστη προσοχή ώστε να καταλάβω τα επιμέρους κομμάτια του παζλ.

Η τεχνική του συγγραφέα όμως να παρουσιάζει ενδιαφέρουσες προσωπικότητες με λεπτομερές οικογενειακό και / ή πρακτορικό υπόβαθρο είναι κάτι που δε θα αμφισβητήσω ποτέ κι ήταν το πιο θετικό από τα γνωρίσματα του κειμένου. Δεν κατάλαβα γιατί έγιναν κάποια πράγματα αλλά κατάλαβα πολύ καλά γιατί τα έκαναν! Κι αυτό δεν είναι εύκολο, μιας και τα ψυχογραφήματα μπορούν να γίνουν είτε βαρετά είτε περιττώς μακροσκελή, εδώ όμως όλοι οι ήρωες έχουν ολοκληρωμένες προσωπικότητες και αλλάζουν γνώμη ή στάση ανάλογα με τις εμπειρίες τους. Έτσι κατανόησα τι σημαίνει προδοσία της πατρίδας και πόσοι παράγοντες υπάρχουν για να φτάσεις εκεί, είδα πως ο Νατ δεν είναι ένα μαμούθ που απλώς θέλει να πάει για ύπνο αλλά ένας ελέφαντας που ακόμη πατά γερά στα πόδια του και εξισορροπεί ιδανικά και συναρπαστικά ανάμεσα σε κάποιους λεπτούς χειρισμούς και ένιωσα πόσο άσχημο, δύσκολο και επικίνδυνο είναι να ζεις με οικογένεια κάτω από αυτές τις συνθήκες (ακόμη και να στήνεις ολόκληρες κουβέντες που κάποιοι θέλουν ν’ ακούσουν κι όχι να μιλάς με ειλικρίνεια στον άνθρωπό σου παρά μόνο σε χώρους με φασαρία).

Το «Ένας έντιμος άνθρωπος» είναι ένα καλό κατασκοπικό θρίλερ που διαδραματίζεται στη σημερινή εποχή, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για την ατμόσφαιρα και τις καταστάσεις που περιγράφει, κι ένα αξιοπρεπές, αν και μπερδεμένο, αποχαιρετιστήριο δώρο στους αναγνώστες του John Le Carré. Η γραφή του μου κίνησε το ενδιαφέρον ώστε να στραφώ και στα άλλα του έργα και θα το κάνω σύντομα.