Ιωσήφ Α. Μεβοράχ-Οι Εβραίοι στη Μέκκα του Καπνού-Εκδόσεις Γαβριηλίδης

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Τον συγγραφέα Ιωσήφ Μεβοράχ τον άκουσα και τον γνώρισα στην φετινή Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης όπου παρουσίασε το νέο και το πρώτο του βιβλίο που σας μιλώ. Τον προλόγισε ο Λέων Ναρ ο οποίος και με προδιέθεσε να διαβάσω τούτο το βιβλίο.

Οι αναμνήσεις του από τη πόλη, η αγάπη του για το διάβασμα και το γράψιμο αλλά και η άγνωστη ιστορία των Εβραίων της Καβάλας που αποτέλεσαν την μεγαλύτερη κοινότητα στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη τον οδήγησαν να γράψει αυτό το πολύ αξιόλογο βιβλίο από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη. Το αφιερώνει στην μνήμη των έξι εκατομμυρίων Εβραίων που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα και χωριστά στα τριάντα έξι μέλη της οικογένειας του που δεν γνώρισε ποτέ γιατί κάποιοι το επιδίωξαν. Παρακαταθήκη λοιπόν γνώσης και παράδοσης στα παιδιά του, στις επόμενες γενιές. Για να γνωρίζουν την ιστορία τους. Γιατί αν δεν υπάρχει η μνήμη και όλα τα σκεπάζει η λήθη, το τέρας του φασισμού και του ναζισμού θα απλώσει πιο επικίνδυνα τα πλοκάμια του. Για το ότι έχουμε σήμερα σε όλη την Ευρώπη τα ακροδεξιά κινήματα σε υψηλό ποσοστό, φταίει μονάχα η έλλειψη μνήμης της παλιάς γενιάς αλλά και η σιωπή που κράτησαν μετά την επιστροφή και τη διάσωση τους.

Αν λοιπόν δεν γραφούν πώς θα τα διδαχτούμε; Πώς θα αλλάξουμε απόψεις; Πώς θα τα επεξεργαστούμε; Σίγουρα ως παρατηρητές αυτό το βιβλίο θα μας προσφέρει γνώσεις που ποτέ δεν αποκτήσαμε. Έχοντας παρωπίδες για ένα λαό συνοδευόμενες από ένα δριμύ κατηγορώ, δεν μπορούμε να δούμε καθαρά τις σελίδες της ιστορίας.

Είναι από τους πιο παλιούς λαούς στην Μακεδονία. Από το 513 πχ. Το βιβλίο μιλά για τους Εβραίους της Καβάλας αλλά με αναφορές και σε άλλες πόλεις που οι Εβραίοι έδωσαν το παρόν στην ιστορία. Από την Ρωμαϊκή, Βυζαντινή και Οθωμανική περίοδο, περνά στην ανάπτυξη της Εβραϊκής κοινότητας στη Καβάλα, στον μπασμά που θεωρούνταν ο χρυσός της πόλης, στους Εβραίους επιχειρηματίες που επενδύουν στην πόλη, για τον συνδικαλισμό των καπνεργατών, για τους βαλκανικούς, παγκόσμιους, τη βουλγαρική κατοχή, τη μικρασιατική καταστροφή και τις οδυνηρές συνέπειες του εβραϊκού λαού, το Ολοκαύτωμα, την αρχή του τέλους για τους Καβαλιώτες Εβραίους με συγκλονιστικές εικόνες και μαρτυρίες, για τα μεταπολεμικά χρόνια, την απώλεια των περιουσιών και τον Επίλογο βάζοντας τα ερωτηματικά που δικαιούται ως απόγονος αυτού του λαού που τόσο δοκιμάστηκε. Που εξευτελίστηκε ακόμη και από τους συνδημότες τους, που…… Όμως βγήκε από τις στάχτες και ορθοπόδησε. Μιλώ για τους Έλληνες Εβραίους που ήταν μεσοαστοί, εργάτες αλλά και επιχειρηματίες που έδωσαν δουλειές σε Έλληνες. Που έσωσαν πολλές ψυχές.

Ερωτήματα όπως τι μάθαμε από την πρόσφατη ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου; Τι άλλαξε στην πολιτισμική και πολιτιστική κατάσταση της Ευρώπης; Ποιοι και πώς ξεκίνησαν τον Β’ Παγκόσμιο; Ποιοι συνεργάστηκαν και ποιοι παρακολουθούσαν απαθείς το μεγαλύτερο έγκλημα της ιστορίας; Ακόμη θα μάθετε πώς η τότε κυβέρνηση ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή έφερε στην Βουλή νομοσχέδιο περί αναστολής διώξεων των Γερμανών εγκληματιών πολέμου, όπως του Μέρτεν. Σχεδόν αμέσως με την προφυλάκιση του Μέρτεν, ξεκίνησε μια σειρά πολυάριθμων παραστάσεων και διαβημάτων του Γερμανού πρέσβη στην Αθήνα προς το Υπουργείο Εξωτερικών και δικαιοσύνης που ζητούσε την άμεση αποφυλάκιση του. Η τότε Ελληνική κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή άρχισε να υποχωρεί στις πιέσεις καθώς αναμενόταν η σύναψη δανείου της Ελλάδας με τόκο 6% 200.000.000 μάρκων». Φυσικά ο Καραμανλής υποσχέθηκε μυστικά στον Γερμανό Καγκελάριο ότι η Ελλάδα θα ανέστειλε όλες τις διώξεις και θα παρέδιδε τον Μέρτεν στην Γερμανία.

Ο αναγνώστης θα μάθει πολλά ακόμη συγκλονιστικά στοιχεία, γεγονότα που έχει κρύψει η ιστορία και θα τα δει με πιο κριτική ματιά. Ο κάθε λαός έχει τους καλούς και τους κακούς. Τους αγωνιστές και τους δοσίλογους. Ας μην τα εξισώνουμε όλα. Στο τέλος του βιβλίου θα δει πλούσιο φωτογραφικό υλικό καθώς και τη λίστα με τα 1135 ονόματα από τους 1484 Καβαλιώτες εβραίους που θανατώθηκαν στο Ολοκαύτωμα.

Καλοτάξιδο να είναι και ευχή μου να μην ξαναζήσουν οι λαοί της Ευρώπης αυτά που έζησαν οι Έλληνες Εβραίοι της Καβάλας στο διάβα της Ιστορίας.