Τάσος Κανταράς- Ανυπότακτοι δύσκολων καιρών-εκδόσεις Τόπος

Γράφει η Μάγδα-Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Γυρίσανε πολλοί σημαδεμένοι

απ’ του καιρού την άγρια πληρωμή

στο μεσοστράτι τέσσερις ανέμοι

τους πήραν για σεργιάνι μια στιγμή

και βρήκανε τη φλόγα που δεν τρέμει

και το μαράζι δίχως αφορμή

Μάνος Ελευθερίου

Στη παραπάνω στροφή ο ποιητής αναφέρεται στους διωγμούς των αντιφρονούντων, κυρίως των Κομμουνιστών. Δεν ήταν τυχαία λοιπόν η επιλογή αυτών των στίχων από τον συγγραφέα για να προλογίσει το δεύτερο βιβλίο του. Μετά το «Διαρκές φύλλο Πορείας», έρχεται με το δεύτερο βιβλίο του, “Ανυπότακτοι δύσκολων καιρών» Να θυμίσω τους αναγνώστες, πώς στο «Διαρκές Φύλλο Πορείας» ο συγγραφέας άρχισε από την περίοδο του αποτυχημένου για την Ελλάδα πολέμου του 1897, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπου η ιδιαίτερη πατρίδα του ζει τις συνέπειες της ήττας, έχοντας συμμετάσχει κι αυτή στον αγώνα για την απολύτρωση από τον οθωμανικό ζυγό. Μας συστήνει τον κεντρικό του ήρωα, τον Τάσο, ένα παιδί που διαμόρφωσε την προσωπικότητα του μέσα σε μια οικογένεια αγωνιστών, που τα μέλη της ζούσαν μεταξύ νομιμότητας, ημιπαρανομίας και παρανομίας.

Σε κοινωνικό και πολιτικό το μυθιστόρημα κατατάσσεται και το δεύτερο βιβλίο του Τάσου Κανταρά, που προτείνω ανεπιφύλακτα. Για μένα, ως αναγνώστρια είναι πέρα για πέρα αληθινό αφού μεγάλωσα μ' αυτές τις ιστορίες.Χωρά αλήθεια στα βάσανα και το κυνηγητό αυτού του λαού ο μύθος; Ξετυλίγονται οι ζωές ηρώων του μέσα από τη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ο συγγραφέας μας παίρνει το χέρι, μπαίνουμε στη μηχανή του χρόνου και πάμε πίσω, στο 1949, στο τέλος του εμφυλίου και καταλήγουμε σ το 1967. Έτσι, μέσα από τους ήρωες του μας γνωρίζει ακόμη τα γεγονότα του 55 και του 63 στην Κωνσταντινούπολη, που οδήγησαν σε βιαιοπραγίες και διώξεις εναντίον της ελληνικής μειονότητας. Το Κυπριακό και τις ευθύνες της ελληνικής κυβέρνησης της ΕΡΕ, την μετανάστευση του αγροτικού κόσμου στο Βέλγιο και την Γερμανία και τις άθλιες συνθήκες ζωής του, τις εκλογές βίας και νοθείας, την άνοδο της ΕΔΑ και τα λάθη της, την επιβολή της Δικτατορίας και τις διώξεις των αριστερών.

Το βιβλίο γράφεται με μια προοδευτική ματιά, από τη πλευρά της Αριστεράς. Τα βιώματα του συγγραφέα αυτά είναι. Γραμμένα τόσο συγκλονιστικά και συναρπαστικά που σε κερδίζουν οι αφηγήσεις του. Το πώς βίωσαν δηλαδή τα πέτρινα εκείνα χρόνια οι «ηττημένοι» και πόσο σκληρά και φασιστικά συμπεριφερόταν οι «νικητές». Οι νικητές με τις «υγιείς πεποιθήσεις» που άφησαν τα μιάσματα, τους αριστερούς μόνο το οξυγόνο να αναπνεύσουν κι αυτό με δόσεις.

Ο αναγνώστης που θα το διαβάσει θα δει την ιστορία όπως έγινε. Γιατί δεν είναι αποκύημα της φαντασίας. Χωρίς να φορά παρωπίδες για να το απολαύσει ως λογοτεχνικό έργο. Η μετανάστευση, η ξενοφοβία, η καταπίεση, ο φεμινισμός, το φακέλωμα, τα μεταλλεία, ο φόβος και η τρομοκρατία, οι εξορίες, είναι κάποια από τα κεφάλαια που θα θυμηθεί ή θα μάθει ο αναγνώστης. Τα σχολικά βιβλία τα έκρυβαν επιμελώς πολλά χρόνια όλα αυτά τα γεγονότα αφού για χρόνια οι ιστορικοί ήταν από τη μεριά των νικητών και όχι των ηττημένων.

Βασικός του ήρωας είναι ο Διαμαντής, ο πατέρας του συγγραφέα ενώ ο τόπος,ένα χωριό της Χαλκιδικής. Ενδιαφέρουσα πλοκή, ο λόγος ρέει κι ο αναγνώστης ζει τα γεγονότα σαν να είναι παρών. Δεν καταλαβαίνει πότε περνούν οι σελίδες, και όταν φτάσει στη τελεία θα έχει φορτιστεί ψυχολογικά, θα έχει γίνει κομμάτι της οικογένειας, θα κλάψει, θα χαρεί, θα θυμώσει, θα βγει νικητής. Θα λυτρωθεί ή θα απογοητευτεί. Ο κάθε αναγνώστης θα δώσει το δικό του μήνυμα στο τέλος τούτης της ιστορίας ανάλογα τα βιώματα που έχει ο ίδιος στη δική του προσωπική πορεία.

Ο Διαμαντής, κληρωτός του τακτικού στρατού κατά τον Εμφύλιο, κυνηγώντας αντάρτες, προσπαθεί να σώσει με κίνδυνο της ζωής του τραυματίες από ναρκοπέδιο, χωρίς να κάνει διακρίσεις μεταξύ των αντιπάλων. Και είναι καθοριστική η παρέμβαση της αγέρωχης μητέρας του Φωτεινής, που κοιτά με δυσπιστία τα “παράσημά” του, μέχρι ο ανυποψίαστος γιος να της διηγηθεί την ιστορία τους.

Ο αναγνώστης ακολουθεί τα βήματα του ήρωα, που συνειδητοποιείται, βάζοντας τη τιμή, τον άνθρωπο και την αξιοπρέπεια, όπως και την υπόλοιπη οικογένειά του πάνω απ’ όλα. Παράλληλα όμως το μυθιστόρημα σφύζει από ζωή. Μας τοποθετεί μέσα στην καθημερινότητα των χωριανών, δίνοντας εικόνες από τις αγροτικές ασχολίες,το θερισμό, το αλώνισμα, τις ρυζοκαλλιέργειες, την κοπιαστική δουλειά στα μεταλλεία τονίζοντας την εκμετάλλευση αλλά και τους αγώνες τους. Ο αναγνώστης συμμετέχει σε γλέντια, σε γάμους, στις παρέες στο καφενείο, στους έρωτες που γεννιούνται εκείνα τα πέτρινα χρόνια. Συμμετέχει στις αγωνίες, τις χαρές και τις λύπες από την απόκτηση των παιδιών.

Έρχεται μπροστά του η εικόνα που η αστυνομία σαπίζει στο ξύλο τον Ξενοφώντα τον λαουτιέρη επειδή, γυρίζοντας νύχτα από το μεροκάματο, δεν πρόλαβε να πάει να ψηφίσει στο δημοψήφισμα. Βλέπει τον Αργύρη το μαναβάκι να γυρίζει με τον γάιδαρο και να πουλά τα ζαρζαβατικά του τυλίγοντας τα μέσα στη «παράνομη» εφημερίδα Αυγή για να μην τον πάρει μυρουδιά ο χαφιές που πάντα ακολουθούσε από μακριά.

Θα βιώσει το σχέδιο Μάρσελ, θα δει πώς οι νικητές θα πλουτίσουν με τα σισίτια και τα ρούχα της Ούνρα, πώς η εκκλησία δεν δεχόταν κομμουνιστές στην αγκαλιά του Θεού, θα ζήσει τους εκβιασμούς για τις δηλώσεις μετάνοιας, θα γνωρίσει τα ξερονήσια, θα ταχτεί με τον Ζαχαριάδη ή τον Μάρκο Βαφειάδη…. και πολλά-πολλά άλλα που ξετυλίγονται στις σελίδες του βιβλίου.

«Την Αριστερά δεν την ήξερα. Τη συνάντησα στον δρόμο μου. Την ένιωσα ως συμπεριφορά και στάση ζωής πρωτίστως. Τι δεν έκανε και τι μπορούσε να κάνει η Αριστερά για να μη φτάσουν εδώ τα πράγματα;»

Αυτό το ερώτημα ταλανίζει τους ήρωες του βιβλίου. Προβληματισμός; Αλήθειες; Πικρίες; Πιστεύω ότι και οι αναγνώστες όπως κι εγώ θα νιώσουν ανυπότακτοι διαβάζοντας το. Δυο άλλωστε είναι τα πεζοδρόμια που πρέπει να διαλέξεις αγαπητέ αναγνώστη. Ή της αξιοπρέπειας με ψηλά το κεφάλι ή του προσκυνήματος με λυγισμένη τη μέση κοιτώντας το πάτωμα.

Υποταγή ή ανυπακοή; Καλοτάξιδο να είναι Τάσο Κανταρά. Δεν ξέρω αν θα υπάρχει συνέχεια. Αλλά νιώθω την ανυπακοή του Διαμαντή και τη ζηλεύω. Αλήθεια θα μπορούσαμε σήμερα να είμαστε κι εμείς ανυπάκουοι;

Η ανυπακοή, στα μάτια όποιου έχει διαβάσει ιστορία, είναι η προπατορική αρετή του ανθρώπου. Από την ανυπακοή γεννήθηκε η πρόοδος, από την ανυπακοή και η επανάσταση.

Όσκαρ Ουάιλντ