Η Κάρλα Λεμαρσάν επισκέπτεται τον Ηρακλή Πουαρό και του αναθέτει να διερευνήσει τη δολοφονία του πατέρα της, ένα θλιβερό γεγονός για το οποίο κατηγορήθηκε η μητέρα της που πέθανε στη φυλακή. Δεκαέξι χρόνια μετά, η Κάρλα πιστεύει ακράδαντα στην αθωότητα της Κάρολαϊν Κρέιλ και πείθει τον διάσημο Βέλγο ντετέκτιβ ν’ ασχοληθεί με μια δύσκολη υπόθεση που εμπλέκει μονάχα πέντε υπόπτους, «πέντε μικρά γουρουνάκια»! Πόσο εύκολο λοιπόν είναι να αποκαλυφθεί η αλήθεια τόσα χρόνια μετά; Ήταν η μητέρα της Κάρλα όντως αθώα; Αν όχι, ποιος κρύβεται πίσω από το στυγερό αυτό έγκλημα και γιατί;

Για άλλη μια φορά, η Agatha Christie πρωτοπορεί και βάζει τον αναγνώστη να εξιχνιάσει ένα έγκλημα που διαπράχτηκε στο μακρινό παρελθόν και περιορίζεται σε μονάχα πέντε υπόπτους. Είναι μια ιστορία εντελώς «κεκλεισμένων των θυρών» και ταυτόχρονα μια δύσκολη άσκηση για απαιτητικούς λύτες. Είναι απίστευτη η ποικιλία των οπτικών γωνιών μέσα από τις οποίες ξετυλίγεται η υπόθεση και πόσο συναρπαστικά δίνονται άφθονα, διαφορετικά και αντικρουόμενα γεγονότα και απόψεις. Ειλικρινά, πιστεύω πως αυτή η ιδέα μπορεί εύκολα να εξελιχθεί σε ένα μονότονο, επαναλαμβανόμενο κείμενο, χωρίς κανένα ενδιαφέρον, όχι όμως αν έχει αναλάβει να το γράψει και να το ολοκληρώσει ένας άριστος γνώστης της ανθρώπινης ψυχολογίας και ταυτόχρονα διορατικός παρατηρητής όπως η Μεγάλη Κυρία του εγκλήματος. Εξίσου συναρπαστική είναι και η δομή του μυθιστορήματος, με τον Πουαρό, μετά την κουβέντα με την Κάρλα Λεμαρσάν, να συζητά πρώτα με τους επίσημους φορείς της δίκης (τον συνήγορο υπεράσπισης, τον δημόσιο κατήγορο και τον αστυνομικό διευθυντή), στη συνέχεια να γνωρίζει έναν προς έναν τους υπόπτους, πάντα με κάποια δικαιολογία που δε θα κινήσει υποψίες και στη συνέχεια να παρατίθενται οι αφηγήσεις της μοιραίας ημέρας και από τους πέντε! Φυσικά, το τέλος του βιβλίου είναι όπως πάντα ανατρεπτικό, μη αναμενόμενο και στηρίζεται σ’ εκείνες τις μικρές λεπτομέρειες που σου ξεφεύγουν κατά την ανάγνωση.

Ο παραλληλισμός με το παιδικό τραγούδι «This little piggy» είναι αναπόφευκτος για τον πασίγνωστο ντετέκτιβ (αν και παραδέχεται πως του έχει γίνει εμμονή στις τελευταίες υποθέσεις να τις σχετίζει με τέτοια στιχάκια) κι έτσι, όταν οι ύποπτοι παρελαύνουν ο καθένας με τη σειρά του, η περιγραφή τους είναι απόλυτα ταιριαστή. Ο Φίλιπ Μπλέικ, παιδικός φίλος του θύματος, «θύμιζε πολύ χορτασμένο γουρούνι. Αυτό το γουρουνάκι πήγε στην αγορά… Εύπορος, ευχαριστημένος από τη ζωή του… ένα καλοταϊσμένο γουρουνάκι, που είχε πάει στην αγορά και είχε πιάσει πολύ καλή τιμή» (σελ. 82). Ο Μέρεντιθ Μπλέικ, αδελφός του προηγούμενου, ήταν κλεισμένος πλέον στον εαυτό του και ο Πουαρό μπόρεσε να «διεισδύσει στο οχυρό του» μόνο χάρη σε επιστολές επιφανών μελών της κοινωνίας («Αυτό το γουρουνάκι στο σπίτι κλείστηκε καλά»). Η τότε ερωμένη Έλσα Γκριρ, νυν λαίδη Ντίτισαμ, παίρνει αυτό που θέλει και είναι έτοιμη να πληρώσει το τίμημα («Αυτό το γουρουνάκι έφαγε ψητό»). Η γκουβερνάντα Σεσίλια Ουίλιαμς «…μετά βίας τα έφερνε βόλτα. Εδώ δεν υπήρχε ψητό ούτε για δείγμα. Αυτό το γουρουνάκι δεν έφαγε μπουκιά» (σελ. 144). Η ετεροθαλής αδελφή της Κάρολαϊν Κρέιλ, Άντζελα Γουόρεν που «… δεν υπήρχε το παραμικρό πάνω της που να παρέπεμπε στο γουρουνάκι που φώναζε δυνατά» (σελ. 161). Πέντε άνθρωποι, πέντε ύποπτοι, πέντε λεπτοδουλεμένοι χαρακτήρες.

Σε αυτό το μυθιστόρημα, χάρη στην γκουβερνάντα, η Agatha Christie καταγράφει με τη γνωστή οξυδέρκειά της και με σωστές ψυχολογικές επισημάνσεις διαχρονικά παραδείγματα ανατροφής παιδιών: «Πολλά παιδιά, τα περισσότερα θα έλεγα, υποφέρουν από την υπερβολική προσοχή με την οποία τα περιβάλλουν οι γονείς τους… Και το παιδί, με τη σειρά του, αισθάνεται άβολα με αυτήν την κατάσταση, επιχειρεί να απεμπλακεί, να ξεφύγει, να παραμείνει απαρατήρητο… Το αποτέλεσμα που έχει αυτή η κατάσταση στο γάμο συχνά είναι ατυχές… Το καλύτερο για ένα παιδί, είμαι πεπεισμένη, είναι να αντιμετωπίζει αυτό που θα περιέγραφα ως μια υγιή παραμέληση, εκ μέρους και των δύο γονιών του. Αυτό φυσικά προκύπτει στην περίπτωση μιας οικογένειας με πολλά παιδιά και πολύ λίγα χρήματα» (σελ. 147). Επίσης, το χιούμορ της συγγραφέως είναι εξαιρετικό: «Όπως ένας γαιοκτήμονας λέει μπολσεβίκοι, όπως ένας ένθερμος κομμουνιστής λέει καπιταλιστές, όπως μια καλή νοικοκυρά λέει κατσαρίδες, έτσι και η δεσποινίς Ουίλιαμς είπε άνδρες!» (σελ. 148). Τέλος, ποιος είναι πραγματικά ο Ηρακλής Πουαρό και σε τι διαφέρει από τους άλλους ντετέκτιβ; «Δεν εξαρτάται κανείς αποκλειστικά, ξέρετε, από τη χρήση των μυών. Δεν έχω ανάγκη να σκύψω και να μετρήσω τα αποτυπώματα των υποδημάτων, να μαζέψω τις γόπες των τσιγάρων και να εξετάσω τα τσακισμένα αγριόχορτα. Μου αρκεί να καθίσω στην καρέκλα μου και να σκεφτώ» (σελ. 18).

Το λεπτοκεντημένο αυτό μυθιστόρημα της Agatha Christie είναι η εικοστή πέμπτη περιπέτεια του Ηρακλή Πουαρό και κυκλοφόρησε στην Αγγλία το 1942 και στην Αμερική το 1943 (με τον τίτλο «Murder in retrospect»). Στα ελληνικά υπήρξαν πολλές εκδόσεις ώσπου κυκλοφόρησε από το Λυχνάρι με τον ίδιο τίτλο και σήμερα (2018) επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός σε μεγαλύτερο σχήμα, με προλογικό σημείωμα και με νέα μετάφραση (του Χρήστου Καψάλη). Ως προς το εξώφυλλο ακολουθούν την έκδοση Harper Collins ενώ έχουν ανακοινώσει πως στόχος τους είναι να κυκλοφορήσουν στα ελληνικά όλα τα αστυνομικά έργα της Agatha Christie.