«Ο έρωτας στα χρόνια του πολέμου « Κ.Γουργουλιάνης- Ν.Κυριαζής Εκδόσεις Ωκεανός 2017

Το βιβλίο αυτό ανήκει σε μια τριλογία του συγγραφέα Νίκου Κυριαζή. Τα δύο μέρη της οποίας τριλογίας συνέγραψε με τον γιατρό Κωνσταντίνο Γουργουλιάνη, «Άννα Σικελιανού : ο έρωτας και το όνειρο», στο οποίο με βάση ιστορικά ντοκουμέντα ασχολείται με τον έρωτα του Άγγελου Σικελιανού με την Άννα Καραμάνου και το «Έρωτας στα χρόνια του πολέμου». Η τριλογία ολοκληρώθηκε με τα «Χελιδόνια του χειμώνα», στο οποίο καταγράφεται η ιστορική περίοδος του Εμφυλίου.

Το «Έρωτας στα χρόνια του πολέμου» έχει ως ιστορικό φόντο τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.Η μυθοπλασία βασίζεται σε πραγματικά πρόσωπα, όπως ο γιατρός Γιώργος Καραμάνης,αλλά και σε φανταστικά πρόσωπα. Το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο διαδραματίζεται και που είναι ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος,είναι διανθισμένο με πολλές ιστορικές λεπτομέρειες. Παράδειγμα είναι η μάχη στο ύψωμα 731, η οποία έγινε τον Μάρτιο του 1941 στην Πίνδο. Η μάχη στο ύψωμα 731,που συμμετέχουν και οι κεντρικοί πρωταγωνιστές,ο Νίκος Δενδρινός και ο Λευτέρης Βορεάδης, περιγράφεται με μια εντυπωσιακή αναπαράσταση της μάχης, με πλήθος υποσημειώσεων και παραπομπών σε ιστορική βιβλιογραφία για τις δυνάμεις, τον εξοπλισμό και τους ηγέτες των αντιμαχόμενων πλευρών, σε σημείο που το βιβλίο ξεφεύγει από τη μυθιστορία και θυμίζει ιστορική μελέτη.

Ο « Έρωτας στα χρόνια του πολέμου» καταγράφει τον ελληνοιταλικό πόλεμο στα βουνά της Αλβανίας, την εισβολή των ναζί στην Ελλάδα, την ιταλική και γερμανική κατοχή, την διαφυγή πολλών στρατιωτών και αξιωματικών του Ελληνικού στρατού μέσω των νησιών του Αιγαίου, την Τουρκία και την Συρία στο Κάϊρο και την Αλεξάνδρεια, την δημιουργία στην Αίγυπτο του Ιερού Λόχου, την ανταρσία των ελληνικών στρατευμάτων στην Αίγυπτο, την μάχη στο Ρίμινι της Ιταλίας και τέλος την απελευθέρωση.

Ο « Έρωτας στα χρόνια του πολέμου» επιχειρεί μέσω των βασικών ηρώων του, Ελλήνων και ξένων, να αποτελέσει μία ευρεία τοιχογραφία του πολέμου και της Κατοχής, της μαχόμενης Ελλάδας, με τη μεγαλοσύνη αλλά και με τα μελανά της επεισόδια.

Η αρχή των δύο βιβλίων «Άννα Σικελιανού : ο έρωτας και το όνειρο» και «Έρωτας στα χρόνια του πολέμου» είναι όμοια και διαφορετική, στο πρώτο με την Άννα Καραμάνη-Σικελιανού να ανεβαίνει στο Πήλιο την άνοιξη, στο δεύτερο με την Αντιγόνη Γεωργίου να ανεβαίνει στο τέλος του Φθινοπώρου, μέσα σε μια μουντή ατμόσφαιρα,που προϊδεάζει για τα δύσκολα χρόνια που θα ακολουθήσουν.

Η Αντιγόνη Γεωργίου ανεβαίνει από την Αθήνα,στο σανατόριο του γιατρού Γιώργου Καραμάνη, πάνω από τη Δράκεια του Πηλίου. Εκεί που πάει θα αναλάβει ως βοηθός του γιατρού Καραμάνη, στην γραμματειακή υποστήριξη, έργο που είχε η γυναίκα του η Άννα Καραμάνη, η οποία είχε χωρίσει τον γιατρό και είχε φύγει με τον ποιητή Άγγελο Σικελιανό. Η Αντιγόνη Γεωργίου δεν φοβάται να δουλέψει στο σανατόριο με τους φυματικούς, και στο Πρεβεντόριο,που πριν φιλοξενούσε ασθενικά παιδιά από την Αθήνα και τώρα με τον πόλεμο έχει μετατραπεί σε αναρρωτήριο για τους τραυματίες Έλληνες και Γερμανούς. Η Αντιγόνη θα εργαστεί στο σανατόριο του αγίου-γιατρού του βουνού, Γιώργου Καραμάνη,στην διάρκεια του Πολέμου και την Κατοχή. Ο γιατρός, αυτός ο υπέροχος άνθρωπος, γλυκός και δυνατός, φροντίζει όλους τους ασθενείς και το προσωπικό, τονώνει το ηθικό τους. Αγωνία, απελπισία, φόβος, ανελευθερία, δυσκολίες, πείνα,φυματίωση και ελπίδα.

Η Αντιγόνη,όταν παίρνει μια άδεια για να δει τους δικούς της στην Αθήνα,θα γνωρίσει για λίγο τον Νίκο Δενδρινό. Ήταν ένας κεραυνοβόλος έρωτας,ένας έρωτας με την πρώτη ματιά. Γρήγορα η Αντιγόνη θα επιστρέψει στο σανατόριο του Πηλίου και ο Νίκος Δενδρινός σαν έφεδρος ανθυπολοχαγός, θα πάει να πολεμήσει τους Ιταλούς στα Αλβανικά σύνορα.

Η ζωή στο σανατόριο, στο μαγεμένο βουνό του Πηλίου, συνεχίζεται, μονότονη και παράξενη, με τον αγώνα της επιβίωσης τόσων ανθρώπων, με τον αγώνα του ανεφοδιασμού από τον έξω κόσμο με φάρμακα,υλικά και τρόφιμα, χωρίς να έρχονται σε επαφή με τον έξω κόσμο που πολεμάει με τους Ιταλούς και Γερμανούς και πεθαίνει από πείνα στην Κατοχή. Οι Χειμώνες στο σανατόριο περνούσαν με την ομίχλη, με τις βροχές, με την αντάρα, με τα χιόνια στα Χάνια, περιμένοντας πότε η πατρίδα θα απελευθερωθεί. Η Αντιγόνη επικοινωνεί με γράμματα και τηλεγραφήματα με τον Νίκο, που βρίσκεται στο μέτωπο.

Τελικά τι σήμαινε ο Δενδρινός για εκείνην ; Μερικές ευχάριστες ώρες, μια εφήμερη γνωριμία, κάτι που θα πέρναγε και θα ξεχνιόταν ή κάτι πιο σημαντικό, μια αρχή μιας ερωτικής σχέσης ; Ο χρόνος θα το δείξει. Αλλά οι καιροί είναι πολύ δύσκολοι, διότι ο Νίκος αφού βγει ζωντανός από την κόλαση στο ύψωμα 731 της Αλβανίας,θα την επισκεφτεί για λίγο την Αντιγόνη στο σανατόριο και μετά θα διαφύγει για το Κάϊρο, όπου βρίσκεται η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση. Εκεί ο Νίκος θα συμμετέχει στον Ιερό Λόχο του Τσιγάντε και στη SAS,επίλεκτη ειδική δύναμη του Βρετανικού Στρατού, θα λάβει μέρος σε πολλά σαμποτάζ και πολλές μάχες στη Βόρειο Αφρική εναντίον των Γερμανών και στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου και τελικά θα πολεμήσει και στο Ρίμινι, στο μέτωπο της Ιταλίας,όταν οι Ιταλοί θα έχουν πλέον αποχωρήσουν από τον πόλεμο.

Ο Νίκος Δενδρινός με τη φλόγα της ψυχής του, την ανάγκη του να

Νίκος Κυριαζής-Τα χελιδόνια του χειμώνα-Εκδόσεις Ωκεανός

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Είναι το εικοστό πρώτο μυθιστόρημα του συγγραφέα ενώ έχει συμμετοχή σε άλλα 14 συλλογικά βιβλία. Το μυθιστόρημα αυτό, τα «Χελιδόνια του χειμώνα», είναι αυτοτελές αλλά είναι συνέχεια του «Ο έρωτας στα χρόνια του πολέμου» με τους ίδιους βασικούς ήρωες που η ζωή τους συνεχίζεται την περίοδο 1944-1949 όπως διάβασα στο διαδίκτυο. Είναι το πρώτο βιβλίο του που διάβασα και το βρήκα αρκετά ενδιαφέρον. Γιατί μου αρέσει η ιστορία και θέλω να τη γνωρίζω. Γιατί αν δεν γνωρίζω το χθες δεν μπορώ να πορευτώ στο παρόν και δεν μπορώ να αλλάξω το μέλλον όσο η ευθύνη είναι στο χέρι μου. Δεν ξέρω αλήθεια πόσους και ποιους αναγνώστες ενδιαφέρουν σήμερα οι μάχες που έγιναν τότε. Θα μπορούσα να το προτείνω στο αντρικό αναγνωστικό κοινό αφού οι αφηγήσεις έχουν σχέση με τις μάχες μεταξύ κυβερνητικών και ανταρτών. Αλλά η ιστορία εκείνης περιόδου ενδιαφέρει όλους. Δεν κοιτά, δεν ξεχωρίζει φύλα αν θέλουμε πραγματικά να είμαστε γνώστες της και να μη γινόμαστε έρμαια της κάθε μη τεκμηριωμένης πληροφόρησης.

Η πλοκή του έργου ξεκινά τον Δεκέμβριο του 1944, όταν οι Γερμανοί έφυγαν από την Ελλάδα και ξέσπασε στην Ελλάδα ένας εμφύλιος που μας σημάδεψε βαθιά μέχρι και σήμερα. Είναι πιο κοντά μας αυτά τα γεγονότα του εμφυλίου, τα έχουμε ακούσει από τους οικείους μας μα δεν είμαστε σίγουροι αν οι αφηγήσεις τους ήταν αντικειμενικές ή υποκειμενικές σύμφωνα με τα πολιτικά στρατόπεδα που ανήκε ο καθένας. Γι αυτό έρχονται τα ιστορικά βιβλία. Να μας βγάλουν από το τούνελ της αμφισβήτησης και της αμφιβολίας ή να μας οξύνουν τη κριτική μας ματιά. Ο συγγραφέας δεν βασίστηκε μόνο στις αφηγήσεις του πατέρα του για να το γράψει αλλά και στη πλούσια βιβλιογραφία ώστε να είναι αντικειμενικός. Μάλιστα σε πολλά σημεία, ο αναγνώστης διακρίνει μια πίκρα, μια ειρωνεία για πρόσωπα και γεγονότα «καλώντας» τον αναγνώστη να προβληματιστεί και να σχηματίσει τη δική του άποψη. Να δικαιώσει ή να ρίξει το φταίξιμο στους υπεύθυνους του σκοτεινού εκείνου πολέμου. Μπορώ να πω ότι κατάφερε να δώσει την αντικειμενική εικόνα των πεπραγμένων της εποχής.

Στην ιστορία πλέκονται αληθινοί χαρακτήρες όπως ο στρατηγός Τσακαλώτος, ο Παπάγος, Βελουχιώτης, Βαφειάδης, Ζαχαριάδης και Μπελογιάννης, ο Τσώρτσιλ και ο πρόεδρος Τρούμαν, ο υπουργός Εξωτερικών Μάρσαλ και οι στρατάρχες Τίτο και Στάλιν. Ακόμη ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός καθώς και ο πατέρας του συγγραφέα, Κώστας Κυριαζής, πολεμικός ανταποκριτής και συνιδιοκτήτης της εφημερίδας ΕΘΝΟΣ. Παράλληλα παρακολουθούμε τις ζωές των μυθιστορηματικών ηρώων, όπως τον Νίκο Δενδρινό, την Αντιγόνη, τον καπετάν Τραμουντάνα και της μαχήτριας του ΔΣΕ Κατερίνας ή Κατίγκως. Οι αξίες, τα ιδανικά, το καθήκον απέναντι στην πατρίδα, αλλά και ο έρωτας είναι κοινά και στους τέσσερις ήρωες. Και οι τέσσερις μυθιστορηματικοί ήρωες ζουν την αληθινή αγάπη περιμένοντας να τελειώσει ο πόλεμος και να ζήσουν ειρηνικά. Ενδιαφέροντες χαρακτήρες που ο σημερινός αναγνώστης θα παρακολουθήσει τη δράση τους με πολύ ενδιαφέρον.

Συγκλονιστικές εικόνες ακόμη θα δει και θα ζήσει αναγνώστης αλλά και πολλά ερωτηματικά που θα προκύψουν ή θα γεννηθούν ξεφυλλίζοντας τις 475 σελίδες του. Τι μας οδήγησε στον εμφύλιο; Ποια ήταν τα βασικά λάθη των δυο πλευρών; Ποια η εμπλοκή των ξένων δυνάμεων, Μ. Βρετανίας, ΗΠΑ, Σοβιετικής Ένωσης, Γιουγκοσλαβίας; Γιατί ως λαός πέσαμε στη παγίδα των Μεγάλων δυνάμεων για να τους βοηθήσουμε αθέλητα στην μοιρασιά του κόσμου; Γιατί χάθηκε άδικα τόσος απλός κόσμος είτε από πείνα είτε από δολοφονίες; Γιατί οδηγήθηκαν στις εξορίες, γιατί χωρίστηκαν σε μπλε και κόκκινους; Δεν έχουν τελειωμό τα γιατί σε ένα πόλεμο που ισοπεδώνει μια χώρα και την οδηγεί σε μαρασμό. Ακόμη και το Μακεδονικό ζήτημα που υπάρχει από το 1949 αναλύεται μέσα στο βιβλίο. Ένα ζήτημα που «έκαιγε» τόσα χρόνια και κανείς δεν αναλάμβανε να λύσει γιατί υπήρχε πολιτικό κόστος. Που ίσως πολλοί δεν γνωρίζουμε από πότε υπάρχει, ποιοι αδιαφόρησαν για τη λύση του και ποια παιχνίδια παίχτηκαν στις πλάτες του ελληνικού λαού.

Μέσα από τις μάχες όμως βλέπουμε τη φαγωμάρα που υπάρχει μεταξύ του Ζαχαριάδη και του Άρη Βελουχιώτη, τα λάθη της ηγεσίας του ΕΛΑΣ που πίστευαν πώς μόνο με τη ψυχή θα κερδίσουν τις μάχες. Αλλά και τη προδοσία που ένιωσαν από τους συντρόφους τους, τους Ρώσους και τους Γιουγκοσλάβους. Ανταμώνουμε συχνά τη λέξη καθήκον και αξίες, ιδανικά και στα δυο στρατόπεδα. Αλήθεια υπάρχει αυτή η λέξη με τέτοιο πάθος στη σημερινή εποχή; Βλέπουμε τη συμφωνία της Βάρκιζας, τα δικαστήρια των Ελασιτών αλλά όχι των δοσίλογων που υποστήριξαν τους Γερμανούς.

Μεταξύ των θετικών που βρήκα κατά την ανάγνωση είναι οι έντονες περιγραφές, οι μικρές προτάσεις που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας που το καθιστά αυτόματα άμεσο και ζωντανό. Έτσι ο αναγνώστης βιώνει τις μάχες στην Πίνδο, στο Βίτσι, στον Γράμμο αλλά και μέσα στην Αθήνα, στη Καισαριανή. Ακόμη ένα θετικό που βρήκα είναι που οι επεξηγήσεις βρίσκονται στο τέλος της κάθε σελίδας για να είναι πιο εύκολη η ανάγνωση.

Σε όποιο πολιτικό στρατόπεδο ανήκει ο καθένας, μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου θα μπορέσει να σχηματίσει και μια άλλη άποψη. Γιατί τα ιστορικά μυθιστορήματα λένε πολλά περισσότερα από τα σχολικά εγχειρίδια. Ανοίγουν τους ορίζοντες και βάζουν τον αναγνώστη μπροστά στην ατομική του ευθύνη. Πιστεύω πώς ο συγγραφέας το κατάφερε. Τελικά πόσα σύνορα είναι ικανός ο καθένας μας να παραβιάσει για την αγάπη; Καλοτάξιδο και καλή ανάγνωση!