Λέων Ναρ- Ξανά στη Σαλονίκη-εκδόσεις Πόλις

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμμοθράκη

Το συγγραφέα Λέοντα Ναρ τον γνώρισα συγγραφικά στο θεατρικό του έργο «Δεν σε ξέχασα ποτέ» εκδόσεις Ευρασία, με αφορμή την μουσικοθεατρική παράσταση. Από τότε συχνά ακούω το cd με τα τραγούδια που περιείχε αυτό το όμορφο βιβλίο. Μέσα Νοέμβρη κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις το νέο του βιβλίο-μελέτη «Ξανά στη Σαλονίκη», με υπότιτλο «Η μετέωρη επιστροφή των Ελλήνων Εβραίων στον γενέθλιο τόπο (1945-1946)». Στο εξώφυλλο ο αναγνώστης θα δει εξώφυλλο της εφημερίδας «Ισραηλιτικόν Βήμα» με τίτλο «Ο Αντισημιτισμός είναι η διεθνής γλώσσα Φασισμού». Μια μελέτη, μια ιστορία για την επώδυνη επιστροφή στον γενέθλιο τόπο, τη Θεσσαλονίκη και την ανασυγκρότηση της Ισραηλίτικης κοινότητας. Αλλιώς, το ατελείωτο κυνηγητό αυτού του ταλαιπωρημένου λαού για να μπορέσουν να κερδίσουν ξανά αυτά που κατείχαν πριν μπουν στα τρένα του θανάτου. Περιγράφοντας και καταγράφοντας τα εμπόδια που συνάντησαν για την επανένταξη τους στη κοινότητα της συμπρωτεύουσας.

Έχουμε διαβάσει αρκετά λογοτεχνικά βιβλία για τον εκτοπισμό, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, έχουμε ακόμη δει αρκετές ταινίες και ντοκουμέντα που μας έχουν συγκλονίσει. Η Θεσσαλονίκη, η πόλη που υποδέχτηκε χιλιάδες Εβραίους κυνηγημένους από το 1492 από την Ισαβέλλα της Ισπανίας λόγω θρησκεύματος καταλάγιασαν στην πόλη των αρωμάτων, των πολλών λαών και πολιτισμών. Στέριωσαν, πρόκοψαν, έκαναν οικογένειες. Και έρχεται ο φασισμός του Χίτλερ που τους αποτέλειωσε στέλνοντας τους στο Άουσβιτς και σε άλλα στρατόπεδα ανά την Ευρώπη μαζί με όλους τους άλλους που θεωρούσε ότι θα μόλυνε το ανθρώπινο αίμα.

Ο Λέων Ναρ, γεννημένος 30 χρόνια μετά την επιστροφή όσων διασώθηκαν από τα κρεματόρια, έρχεται να σκαλίσει τις πληγές αυτού του λαού που γύρισαν στην πατρίδα να καταλαγιάσουν πάλι και να στήσουν ξανά το σπιτικό τους. Σε ένα βιβλίο 173 σελίδων, ο Λέων Ναρ καταγράφει συγκλονιστικά και σοκαριστικά στοιχεία που δεν γνωρίζουμε. Ήταν αναγκαίο να γίνει αυτή η μελέτη; Ναι. Ήταν επιτακτική η ανάγκη να μάθουμε όλοι εμείς που δεν φορούμε παρωπίδες, πώς δεν είναι όλοι ίδιοι. Να μάθουμε πώς ανάμεσα τους υπήρχαν νοικοκυραίοι, μεροκαματιάρηδες, αχθοφόροι, βιοτέχνες και διανοούμενοι που όταν επέστρεψαν στο γενέθλιο τόπο βρέθηκαν σε μια εξαθλιωμένη κατάσταση. Να μάθουμε πώς δεν πρέπει να τους βάζουμε όλους στο ίδιο τσουβάλι, όπως και κανένα άλλο λαό δεν μπορούμε να εξισώνουμε. Ήταν απαραίτητο να σκαλίσει ξανά τις στάχτες για να μη ξαναφουντώσει η φωτιά ενάντια του φασισμού. Γιατί αν δεν ξέρουμε την ιστορία, αν δεν υπάρχει η μνήμη, η λήθη εύκολα, υπόγεια εξυπηρετεί αυτούς που προκαλούν τους πολέμους και το μίσος.

Στο πρόλογο του βιβλίου, ο ιστορικός συγγραφέας Στράτος Δαρδανάς με τίτλο «Ζωή από το μηδέν» μας το συστήνει λέγοντας πώς είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσει το υπόβαθρο για την ιστοριογραφική στροφή στην μεταπολεμική ιστορία και θα δώσει το απαραίτητο ερευνητικό έναυσμα για τη συστηματικότερη αξιοποίηση του αρχείου της Κοινότητας….»

Όσο διάβαζα τις σελίδες τόσο σοκαριζόμουν περισσότερο από τις ιστορίες που αφηγείται ο συγγραφέας. Τόσο θύμωνα και ντρεπόμουν για το ανθρώπινο είδος. Εκτός από τα συγκλονιστικά στοιχεία που φέρνει στο φως για τις προσπάθειες της Ισραηλίτικης κοινότητας να επιστραφούν οι περιουσίες στους ανθρώπους που κατείχαν πριν τον πόλεμο και την αντιπαράθεση με τους μεσεγγυούχους, είχαν να αγωνιστούν για τον ρουχισμό, τη στέγη, την περίθαλψη και τον χαμό αγαπημένων τους συγγενικών προσώπων, τη κατάργηση αντισημιτικών νόμων, τη μεταπολεμική λεηλασία του κατεστραμμένου νεκροταφείου της κοινότητας, την επιστροφή των επιτύμβιων πλακών των νεκρών τους καθώς και με ποιο τρόπο έδρασε η Υπηρεσία Διαχείρισης Ισραηλιτικών Περιουσιών.Στο βιβλίο περιέχονται αντίγραφα αποφάσεων και διαβημάτων στις αρχές του τόπου για να επιστραφούν κτίρια που ανήκαν στην Κοινότητα καθώς και συγκλονιστικές διηγήσεις στην ενότητα «Επανασυστήνοντας τον Εβραϊκό συλλογικό βίο».

Η εικόνα του γκέτο του στρατοπέδου Χιρς, το άτακτο φευγιό με τα τρένα του θανάτου και συγχρόνως η λεηλασία της περιουσίας από τα αρπακτικά νύχια των «κακών Ελλήνων», που ήταν συνεργάτες των Γερμανών, δεν μπορούσε να φύγει από το νου μου. Φυσικά υπήρχαν και οι Εβραίοι δοσίλογοι όπως ο Βιτάλ Χασόν, ο Αλμπάλα, με περιγραφές που δεν τις χωρά υγιής ανθρώπινος νους. Πού, κανείς δεν περίμενε να συναγωνιστούν οι ομόθρησκοι των κυνηγημένων, στο μίσος ούτε τους Γερμανούς αλλά ούτε τους Έλληνες δοσίλογους Παπαναούμ, Παπαστρατηγάκη, αδελφούς Ωρολογά, Κοσμίδη, Γούλα και πολλούς άλλους που θησαύρισαν. Ο συγγραφέας δεν τους χαρίστηκε και είπε την ωμή αλήθεια. Δεν έκρυψε γεγονότα για να καλύψει καταστάσεις. Ο αναγνώστης θα διαβάσει για την υποστήριξη μέρους της Ελληνικής Εκκλησίας στον Ελληνικό Εβραϊκό πληθυσμό της Θεσσαλονίκης. Γιατί δεν είναι όλοι ίδιοι.

Στο τέλος του βιβλίου θα διαβάσει ο αναγνώστης τα αρχεία που ξεψάχνισε ο συγγραφέας προκειμένου να έρθει στα χέρια μας ολοκληρωμένη, τεκμηριωμένη και σοκαριστική. Η ιδιότητα του φιλολόγου, με μεταπτυχιακές σπουδές στην Νεοελληνική φιλολογία, Βιβλιολογία και στη Διδακτική της Λογοτεχνίας και η αναγόρευση του σε Διδάκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας, το καθιστά αξιόλογο λογοτεχνικό κείμενο.

Δεν θέλω να γράψω περισσότερα. Αφήνω σε σας να βγάλετε τα συμπεράσματα σας. Από τη μεριά μου ήθελα να σκαλίσω κι εγώ τη μνήμη προτείνοντας να διαβάσετε το βιβλίο. Γιατί δεν πρέπει να επιτρέψουμε το φασισμό να εδραιωθεί ξανά στη χώρα μας. Αν αλήθεια βάλουμε τους εαυτούς μας στη θέση τους πώς θα αντιδρούσαμε αν επιστρέφοντας στον γενέθλιο τόπο θα προσπαθούσαμε να μαζέψουμε τα κομμάτια μας; Πώς θα φερόμασταν στους «κακούς Έλληνες» που συνεργάστηκαν με τον εχθρό για να αποκτήσουν λεηλατώντας το μόχθο μας; Μόνο έτσι μπορούμε να καταλάβουμε αυτούς τους ανθρώπους.

Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ είχε πει πώς«Μη χαίρεστε που σκοτώσατε το κτήνος. H σκύλα που το γέννησε ζει καιείναι πάλι σε οργασμό.» Κι αυτό είναι το μόνο που τρέμω. Ας μη ζήσουν τα παιδιά μας τη φρίκη του ναζισμού. Ας γίνει το βιβλίο αυτό, αφορμή να«ξυπνήσουμε» και να μην αφήσουμε το αυγό του φιδιού να εκκολαφθεί. Γιατί αν το επιτρέψουμε, θα φταίμε μόνο εμείς.

Καλοτάξιδο να είναι το βιβλίο Λέων Ναρ!