Ελένη Στασινού και οι «Μαινάδες του Κηφισού» από τις εκδόσεις Γκοβόστη

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου- Σαμοθράκη

Μετά τα «Βρωμοθήλυκα της Ιστορίας», η συγγραφέας Ελένη Στασινού έρχεται, πάλι από τις εκδόσεις Γκοβόστη με τις «Μαινάδες του «Κηφισού» να μας ταξιδέψει αναγνωστικά σε άλλα άγνωστα μονοπάτια της ιστορίας. Με χαροποιεί ιδιαίτερα που ο εκδότης Κώστας Γκοβόστης, κληρονόμος μιας μεγάλης εκδοτικής ιστορίας, συνεχίζει να εκδίδει βιβλία υψηλής ποιότητας και δεν υπέκυψε στα σημεία των καιρών.

Στη γραφή της συγγραφέως μα και στη θεματολογία των προηγούμενων βιβλίων, ο αναγνώστης διακρίνει πώς, της αρέσει να σκαλίζει τα άγνωστα κομμάτια ιστορίας αλλά και να γράφει δύσκολα και απαιτητικά. Να γράφει ποιητικά αφού οι σελίδες του είναι γεμάτες από εικόνες και Ποίηση αφού η ίδια έχει διαβεί τα σκαλοπάτια της. Μου άρεσε πολύ, σημάδεψα πολλές σελίδες να αναφέρω, μα πραγματικά τι να πρωτογράψεις για ένα τέτοιο βιβλίο; Νομίζω ότι δεν τολμώ να αποδώσω όλη την συγγραφική αξία προς εσάς. Γιατί απλά είναι ένα βιβλίο-αριστούργημα, απαιτητικό, γεμάτο λέξεις, εικόνες, με σωστή γλώσσα και συντακτικό που μπορεί να γίνει ένα εργαλείο για τους νέους ή επίδοξους συγγραφείς. Όχι φυσικά να την μιμηθεί μα να προσπαθεί να τη πλησιάσει. Να κουράζει τη λέξη, μια προς μία και να μη παρασύρεται από την ετήσια παραγωγή των τίτλων. Ζήλεψα τη γραφή της, είναι αλήθεια πώς και το θέμα της έξυσε άγνωστες πληγές. Μπροστά στους χιλιάδες ελληνικούς τίτλους που περιμένουν τους αναγνώστες, οι «Μαινάδες του Κηφισού» πιστεύω πώς ξεχωρίζουν με διαφορά.

Με τράβηξε η θεματολογία του. Η αρχέγονη δύναμη του Αλατιού. Ιστορίες από νερό και αλάτι, ο υπότιτλος. Θα απορήσει ο αναγνώστης πώς αυτές οι ιστορίες έγιναν η έμπνευση της συγγραφέως. Το ερώτημα που έθεσε όπως από πού έλκει τελικά τη δύναμή του το Αλάτι, ώστε να τιμωρείται όποιος πάει να του τη κλέψει, μ’ έβαλε σε μεγαλύτερη αναζήτηση. Πώς μπορεί να σεβαστεί και να υπολογίσει την αξία του αλατιού ένας απλός άνθρωπος; Μας μιλά για τον σεβασμό που πρέπει να έχουμε απέναντι του, για τη θέση του στην αλυσίδα της ζωής μας και της ζωής πέραν της ζωής. Μας μιλά ακόμη για τον θάνατο, τον φόβο, την προδοσία, τον έρωτα, μας διηγείται παραμύθια του αλατιού τις νύχτες της ξεκούρασης, μας θυμίζει το παιδικό τραγούδι «Αλάτι χοντρό, αλάτι ψιλό» που τότε δεν γνωρίζαμε το νόημα του αλλά μετά την ανάγνωση αυτού του βιβλίου τη καταλάβαμε.

Οι πέντε Μαινάδες, φίλες, είναι οι ηρωίδες μας. Η Διδώ, η Βιργινία, η Μιχαήλα, η Κάτια και η Ιωάννα, τα πέντε κορίτσια που η κάθε μια κρύβει στο σεντούκι του σπιτιού της ανείπωτα μυστικά. Από την πρώτη κιόλας σελίδα που μας τις συστήνει η συγγραφέας, ομοιάζουν με «ένα περιβόλι μυρωδιές», παρομοιάζοντας τη νιότη τους με ευωδιές. Οι άλλοι ήρωες, πρωταγωνιστές ή δευτεραγωνιστές, θέλω να συστηθούν σε σας, ο καθένας ξεχωριστά ώστε να μη σας κλέψω τη μαγεία, καθώς η αλμύρα που κυλά στην ζωή τους το καθιστούν ένα έργο ξεχωριστό.

Γύρω από αυτό το αλάτι λοιπόν «κτίστηκε» όλο το μυθιστόρημα. Έδρασαν οι ήρωες και η ηρωίδες που πλέχτηκαν σε μια ιστορία παράνομου φορτίου αλατιού. Τότε που ήταν μονοπώλιο, τότε που οι Αλυκές ήταν ολόκληρη η ζωή τους. Δύσκολη και βασανιστική μα άντεξαν.. Έγιναν φοβερά πράγματα στις όχθες του Κηφισού. Πόσοι αναγνώστες γνωρίζουν αλήθεια τη ζωή των ποταμιών της Αττικής που έδιναν ζωή στους κατοίκους; Πριν τα μπαζώσουν και να κάνουν σπίτια για τους χιλιάδες που ήρθαν στη πρωτεύουσα για μια καλύτερη τύχη; Μα το ποτάμι, έχει τη φυσική ροή του. Και κάτω από χιλιάδες τόνους τσιμέντου, θα χαράξει τον δρόμο που του έδωσε η φύση. Ποτάμια και ρέματα που η φύση τιμωρεί και εκδικείται για την παρέμβαση και το πόνο που της προσφέραμε. Που δεν την υπολογίσαμε. Αυτό το ποτάμι λοιπόν ήθελε να μας γνωρίσει η συγγραφέας σε όλους εμάς. Το βιβλίο αποτελείται από τρία μέρη ενώ η πλοκή τους τοποθετείται σε τρεις χρονικές περιόδους. Η πρώτη είναι η κατοχική και η μετακατοχική. Μας συστήνει τέσσερις φίλους που αγαπούν την ίδια γυναίκα. Θα τους την κλέψει κυριολεκτικά κάτω από τα μάτια τους ο ένας που φέρνει μαζί του το ιδανικό μιας νέας κοινωνίας. Οι άλλοι τρεις είναι τα λαμόγια, που θα πλουτίσουν με διάφορες παρανομίες. Ο ένας από τους τρεις ρίχτηκε στη μοιρασιά. Οι άλλοι δυο έγιναν μεγάλοι και τρανοί, ενώ ο ριγμένος έγινε απλός ταβερνιάρης. Ο γιος της όμορφης και του αριστερού θα ερωτευθεί την Βιργινία, την κόρη ενός από τα λαμόγια. Και η ζωή τους συνέχισε με όλες τις εκπλήξεις που ήθελε να μας γνωρίσει η Ελένη Στασινού.

Μου άφησε χώρο για προβληματισμό, για το δικό μου σενάριο μα στην στροφή άλλαζε και την ακολουθούσα. Δεν μου έδωσε «μασημένη τροφή» ώστε να με αφήσει αδιάφορη. Γεμάτο ερωτήματα είναι οι σελίδες της που αν και θα περίμενε κανείς να κουραστεί, η λυρική της πέννα, νιώθεις πώς σου παίρνει το βάρος και σε ξεκουράζει όπου απαιτείται χωρίς να δημιουργεί κενά και ασυνέχεια. Τόσο, όσο, να σε πλημμυρίσει από εικόνες. «Θάλασσα και ουρανός ένα. Λες και σκουραίνει το ένα αφομοιώνοντας το άλλο. Το φεγγάρι βγαίνει αργά κι αυτή ανοίγει τα χέρια της να αναπνεύσει την ελευθερία της.» σελ 283. Δεν είναι ένα απλό μυθιστόρημα που θα ξεκουράσει τον αναγνώστη από τα προβλήματα της ημέρας, που θα τον χαλαρώσει. Τον ταξιδεύει πίσω στη δεκαετία του ’50 και του ’60. Τότε που όλη η ζωή εξαρτιόταν από τα κοινωνικά φρονήματα. Αν ήσουν αριστερός, ούτε για νεκροθάφτης δεν σε έπαιρναν για δουλειά. «Είμαστε ένα καθαρό και νομιμόφρον κράτος κι εμείς οι πιστοί υπηρέτες του» ή «Αν θέλεις να μη ζεις στο φόβο και να τύχεις σεβασμού να μπεις στην υπηρεσία της πατρίδας». Αυτοί είχαν τότε την τύχη να επιβιώνουν. Γράφει ακόμη για τον θυμό που ήταν φυτεμένος μέσα τους εκείνα τα πέτρινα χρόνια «Εσύ ξέρεις καλύτερα πώς ο θυμός δεν θάβεται» Και για τον φόβο; «Τι χρώμα έχει ο φόβος; Φόβος για την αποτυχία, για την ατίμωση, για τη ζωή, για τον φόβο». Πολλοί χαρακτήρες, πολλά έντονα συναισθήματα, πάθη, έρωτες, μυστικά ανείπωτα στις όχθες του Κηφισού. Κι όμως «Πάντα υπήρχε και θα υπάρχει το κρυφό ρέμα που έθαβε και θάβει τα υπόλοιπα από τα σκουπίδια».

Η Ελένη Στασινού μέσα από τους ήρωες της, μας γνωρίζει την παράνοια των μετεμφυλιακών χρόνων και τις προσπάθειες της χώρας νὰ γίνει μια Ελλάδα που ονειρευόντουσαν Όμως κανείς δεν είχε διάθεση να αλλάξει ούτε τον εαυτό του μα ούτε την Ελλάδα όσο φώλιαζε μέσα του το μίσος. Δεν έφευγαν εύκολα οι μνήμες και οι σκοτωμοί κι από τις δυο πλευρές. Πώς θα κτιζόταν η νέα Ελλάδα αφού η μισή ήταν ακόμη κυνηγημένη στο βουνό και τις εξορίες;

Δεν θέλω να προχωρήσω στην υπόθεση παρά μόνο θα καταθέσω κάποιες προτάσεις που μου άρεσαν:

Σελ 224 «Κάθε άνθρωπος είναι κυριευμένος από ένα πράγμα. Άλλος κατέχεται από αγάπη, άλλος από μίσος, από ζήλια, από καλοσύνη η από φόβο, Άμα μάθεις από ποια δύναμη κατέχεται ο άνδρας, θα μπορέσεις να ζήσεις καλά μαζί του και να ευτυχήσεις. Άμα δεν την ανακαλύψεις, θα δυστυχήσετε και οι δυο»

Σελ 225 «Κι είχε το κορμί της μεταβληθεί σε μια μεγάλη λεκάνη που δεχόταν τη θάλασσα ολόκληρη, γι αυτό και ένιωθε πώς ρεύματα κυλούσαν από πάνω προς τα κάτω και πάλι αντίστροφα, αφήνοντας τη μια ζέστα, λες και πατούσε σε καυτή άμμο, που όμως μετακινιόταν και πάλι, και πάλι από τα κύματα αυτά που τη πλημμύριζαν»

Σελ.229 «Είμαι σίγουρος γιατί κι εγώ προσπάθησα να γίνω υπηρέτης μιας ιδέας. Η ιδέα και η πίστη σ’ αυτή, σε κάνει να βλέπεις τη μια πλευρά των πραγμάτων»

Καλοτάξιδο να είναι Ελένη Στασινού…