Γιάννης Πλιώτας-Ουγγρικά ψάρια-εκδόσεις Διόπτρα

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Και να εκεί που οι εκδόσεις Διόπτρα μας έχει συνηθίσει με άλλου είδους βιβλία, τουλάχιστον των δικών μου επιλογών, εμφανίζονται τα «Ουγγρικά ψάρια» ενός νέου συγγραφέα να κάνει την ανατροπή. Ένα αυτοκίνητο Lada, στο εξώφυλλο, συχνή μάρκα αυτοκινήτων που τη βλέπουμε χρόνια τώρα από τους τουρίστες που καταφθάνουν στις ακτές της Μακεδονίας από τις χώρες της Βαλκανικής Χερσονήσου μου προκάλεσε το ενδιαφέρον να το διαβάσω. Ακόμη και αυτό που διάβασα στο οπισθόφυλλο του βιβλίου που είχε πει ένας Ρώσος φιλόσοφος «Μερικές φορές δεν έχει σημασία πόσο δυνατά μπορείς να χτυπήσεις αλλά πόσο δυνατά μπορεί να σε χτυπήσουν και να συνεχίσεις να προχωράς»

Από ένα συγγραφέα γεννημένο το 1981, δεν θα μπορούσα να περιμένω κάτι διαφορετικό χωρίς να πω ότι δεν μου άρεσε. Πρωταγωνιστής ο ίδιος ο συγγραφέας χρησιμοποίησε μάλλον πραγματικά πρόσωπα και καταστάσεις, γράφοντας στο α’ ενικό πρόσωπο που το έκανε πιο ζωντανό. Γράφοντας για το σήμερα, χρησιμοποιώντας την σημερινή τεχνολογία όπως i phone, internet αλλά και για ήρωα του ένα Χάκερ, μας έφερε μια ξεκαρδιστική ιστορία που μας χαλαρώνει αλλά χτυπά έμμεσα και τη σημερινή πολιτική κατάσταση προβληματίζοντας μας. Θίγει τον νόμο για τα την απαγόρευση τσιγάρων σε δημόσιους χώρους, μας μιλά για τον ΦΠΑ, μας δίνει μηνύματα οικολογικά όπως τα Ουγγρικά ψάρια, θα καταλάβετε όταν το διαβάσετε, και μας θυμίζει τα χρόνια του υπερκαταναλωτισμού, που δυστυχώς τα ζει η γενιά του συγγραφέα με το δικό του όμως χιούμορ. Τα καυτηριάζει μέσα από τη σάτιρα για να πάρουμε το μήνυμα εμείς οι μεγαλύτεροι. Της ευθύνης που φτάσαμε τα πράγματα σ’ αυτά τα χάλια. Και ξαφνικά, εκεί που γελάς με την απαγωγή, ξεπηδούν ιστορικά γεγονότα όπως η Σμύρνη, ο τορπιλισμός της Έλλης, οι εκτελέσεις των Ναζί, ο πόλεμος στον Γράμμο, η δολοφονία του Λαμπράκη και το Πολυτεχνείο. Φυσικά δεν λείπει ο Λουντέμης και το «Έγκλημα και τιμωρία» αλλά ούτε ο Τσίπρας, ο Παπανδρέου, ο Κουτσόγιωργας, ο Άκης και άλλοι που χωρίς αυτούς η Ελλαδίτσα μας δεν θα στεκόταν στα πόδια της. Πάντα με μεγάλη δόση φυσικά του χιούμορ. Πώς τα ταίριαξε; Τι σχέση έχει ο τίτλος με αυτά τα γεγονότα; Πώς μπορεί μια απαγωγή να δημιουργήσει όλες αυτές τις ανατροπές και πώς συνδέονται μεταξύ τους; Πώς μπλέκει στην ιστορία τον παραγνωρισμένο ποιητή; Εγώ ξέρω ότι το διάβασα σε μια μέρα γιατί ναι μεν με παρέσερναν οι ανατροπές αλλά ήθελα να δω πού θα φτάσει το ταλέντο του νέου συγγραφέα που βλέπει αλλιώς τη σημερινή Ελλάδα μέσα από τις 293 σελίδες του. Και οφείλουμε να δούμε και τη δική τους εναγώνια ματιά στο αμφισβητούμενο μέλλον. Ένα άλλο είδος γραφής, μια σύγχρονη γλώσσα που μπορεί να ταιριάζει περισσότερο στους νέους αναγνώστες πιάνοντας τον σφυγμό τους. Αλλά δεν αποκλείει όλους τους παλιότερους η σάτιρα του γιατί είναι σίγουρο ότι μας χρειάζεται όλους. Για να γελάσουμε, να αυτοσαρκαστούμε, να προβληματιστούμε. Ο Μάγος, ο Χάκερ όλα τα δεύτερα πρόσωπα που εμπλέκονται αλλά και ο ίδιος ο συγγραφέας θα μας κάνουν το αναγνωστικό μας ταξίδι σίγουρα διαφορετικό από τα άλλα.

Καλοτάξιδο να είναι Γιάννη Πλιώτα!

Στα «Ουγγρικά ψάρια» ξετυλίγεται η πιο ξεκαρδιστική απαγωγή που έχω διαβάσει ποτέ, όπου όλα πάνε στραβά και ο αφηγητής της ιστορίας μαζί με τον ένα φίλο του, τον αποκαλούμενο Μάγο, ψάχνει να βρει τον άλλο φίλο του, Χάκερ, που κατάφερε να τρυπώσει σε απαγορευμένα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα, να δει κάτι που δεν έπρεπε και τώρα απήχθη. Θα τον εντοπίσουν; Ποιοι τον βούτηξαν μέρα μεσημέρι από τον δρόμο και γιατί; Ποια είναι τα ντοκουμέντα και τα μυστικά που βρήκε ο Χάκερ κατά λάθος; Σε τι θα βοηθήσουν ένας παροπλισμένος διαιτητής και μια ατάλαντη και άφωνη καταξιωμένη τραγουδίστρια; Μια συναρπαστική περιπέτεια γεμάτη γέλιο, ανατροπές, κακομοιριασμένους χαρακτήρες και λογοτεχνικά τσιτάτα!

Το χιούμορ είναι ευρηματικό. Το γέλιο ξεπηδάει σε κάθε παράγραφο αβίαστα σχεδόν, είτε με τις κωμικοτραγικές καταστάσεις που περιγράφονται είτε με τις ατάκες μεταξύ των πρωταγωνιστών είτε με την πορεία της πλοκής και τις απίθανες συμπτώσεις που μπορεί να συμβούν σε ανθρώπους που δε συναντάς και κάθε μέρα, αλλιώς θα τους είχες πνίξει είτε λόγω της νωθρότητάς τους είτε λόγω της εμμονής τους να φλερτάρουν με άκυρο τρόπο ή να υποκλίνονται στο (παρωχημένο πλέον) θαύμα της αυτοκινητοβιομηχανίας που λέγεται Lada. Γέλασα πάρα πολλές φορές κι αυτό είναι κάτι που σπάνια βρίσκεις σε ένα βιβλίο. Το χιούμορ είναι πολύ δύσκολη επιλογή για κείμενο και θέλει ικανοποιητική γνώση της διαφοράς ανάμεσα σε χιούμορ, σάτιρα και γελοιοποίηση. Οι καρικατούρες λοιπόν που μας συστήνονται στα «Ουγγρικά ψάρια» είναι άμοιρα ανθρωπάκια που έρχονται ξαφνικά αντιμέτωπα με κάτι που ξεπερνά τις (νοητικές) τους δυνατότητες και καλούνται να βρουν μια λύση στον γρίφο.

Το κείμενο δεν είναι απλά κάτι με το οποίο θα περάσεις καλά, γιατί καταφέρνει να περάσει μέσα από τις αράδες πολλά μηνύματα και να δώσει αφορμές για σκέψη. Οικολογική συνείδηση (το παράδειγμα με τον δήμαρχο και τα ουγγρικά ψάρια ακόμη μου φέρνει γέλιο!), η λαχτάρα κάποιου (ειδικά στη σημερινή εποχή) να γράψει κάτι που θα μείνει στην ιστορία και οι συνέπειές της, η σύγχρονη οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας που μόνο για γέλια δεν είναι, ο υπερκαταναλωτισμός και πάρα πολλά άλλα θέματα παρελαύνουν μέσα από τις σελίδες δημιουργώντας ένα μοντέρνο ψηφιδωτό που μόνο ένα εξασκημένο μάτι μπορεί να εντοπίσει και να καταγράψει στον εγκέφαλό του.

Το χιούμορ είναι ανεξάντλητο και τα πάντα περνάνε από κρησάρα: ο αφηγητής ονομάζεται Γιάννης Πλιώτας, όπως ο συγγραφέας, η εικόνα του Lada του παρελαύνει μεταξύ των κεφαλαίων κάθε φορά και σε άλλη θέση, το καμάκι στις γυναίκες είναι κάθε φορά και χειρότερο, ο καβγάς του αφηγητή με αυτό το παμπάλαιο και ιστορικής πλέον αξίας αμάξι ήταν επική, κατά την πορεία της ανάγνωσης πετάγονται τσιτάτα από λογοτέχνες της παγκόσμιας κλασικής λογοτεχνίας (χωρίς να αναφέρονται ονομαστικά, οπότε δίνεται στον αναγνώστη η ευκαιρία για παιχνίδι, για παράδειγμα όταν διάβασα τη φράση «Ο άνεμος φυσούσε σα γύφτος», είπα «μα τι ωραία έκφραση!», κάτι με τυραννούσε όμως και τυχαία ανακάλυψα πως αυτή είναι η αρχική φράση από το «Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα»!), σατιρίζονται οι πολεμικές ταινίες, η καθημερινότητα στην Ελλάδα, η ζωή στον στρατό με ορολογία κατανοητή μόνο στους άρρενες κ. π. ά. Μάλιστα, ο αφηγητής δε διστάζει να αναφέρει πάμπολλους σολοικισμούς, δίνοντας μια νέα διάσταση στην ελληνική γλώσσα!

Ας παραθέσω ένα μικρο δείγμα: δεν μπορείς να μη γελάσεις με τον απλοϊκό τρόπο που ο Χάκερ και ο ιστορών αναρωτιούνται πώς να βρουν αυτούς που απήγαγαν τον Χάκερ με εφαλτήριο ένα κουτί ζαχαροπλαστείου με τούρτα που βρήκαν στο ψυγείο του:

«-Μια φορά μας είχε κεράσει κάτι μπακλαβάδες. Νομίζω, ήταν σίγουρα μιας θείας του…-Γνωρίζουμε ονόματα και διευθύνσεις απ’ όλες τις θείες του; -…ίσως αν διασταυρώσουμε ονοματεπώνυμα με τον τηλεφωνικό κατάλογο και φωτογραφίες από κορνίζες στο σαλόνι του… -Κάπου θα υπάρχουν και αρχεία με ακτινογραφίες οδοντοστοιχιών. -Θα μπορούσα ίσως να βρω μια άκρη για να ελέγξω τη λίστα με τους γάμους στη Μητρόπολη τις τελευταίες δεκαετίες. Οι θείες κατά κανόνα είναι παντρεμένες» (σελ. 89).

Αγαπημένη μου σάτιρα όλων όμως είναι αυτή που αφορά τη θεματολογία των περισσότερων βιβλίων της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας:

«Παντού όπου και να πήγαινε ο ήρωας έβρισκε μια κοπέλα των ονείρων του και την αγαπούσε τρελά και τον αγαπούσε κι εκείνη. Όμως μετά από λίγο καιρό κάποιο κοσμοϊστορικό γεγονός τους στερούσε την ευτυχία. Η Άννα κάηκε στην καταστροφή της Σμύρνης, η Μαριάννα ανατινάχθηκε στον τορπιλισμό της Έλλης, τη Χριστιάνα την εκτέλεσαν οι Ναζί, η Βαλεριάνα έφαγε στη μάπα μια ναπάλμ στο Γράμμο, η Αντριάνα σκοτώθηκε μαζί με τον Λαμπράκη και τη δεύτερη Άννα την πάτησε "εντελώς τυχαία" το leopard ενώ έκανε αναστροφή για να εισέλθει στο Πολυτεχνείο. Ήταν άτυχος ο Ιωσήφ Διογένης, πρωταρχικά γιατί την ιστορία του την είχε αναλάβει ο συγκεκριμένος συγγραφέας» (σελ. 164).

Τα «Ουγγρικά ψάρια», σε νέα καλοσχεδιασμένη έκδοση από τη Διόπτρα, είναι ένα σατιρικό μυθιστόρημα με υποδόριο χιούμορ που δεν αφήνει τίποτα όρθιο ενώ ταυτόχρονα οι χαρακτήρες που διαλέγει ο συγγραφέας να περιγράψει είναι ένας κι ένας, αποδίδονται ρεαλιστικότατα και όλοι μαζί δημιουργούν ένα εξαιρετικό κείμενο σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας, γεμάτο εκπλήξεις και ανατροπές.