Εξαιρετικές περιγραφές της Θεσσαλονίκης και της καθημερινότητας των κατοίκων της Θεσσαλονίκης του 1917, την ώρα που την κατακαίει η μεγάλη φωτιά. Ζωντανές εικόνες και εξαιρετικοι διάλογοι από έναν εξαιρετικό συγγραφέα

Θωμάς Κοροβίνης «Ο θρύλος του Ασλάν Καπλάν» εκδόσεις Άγρα

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

«Ο Θρύλος του Ασλάν Καπλάν» είναι το νέο βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη από τις εκδόσεις Άγρα. Το να γράψω για την γλώσσα, τη ροή και το ύφος του συγγραφέα είναι πιστεύω περριτό. Οι τούρκικες λέξεις που υπάρχουν διάχυτες μέσα στο βιβλίο δεν κουράζουν. Τετρακόσια χρόνια μας είχαν κατοχή. Μήπως δεν τις έχουμε ενσωματώσει στο λεξιλόγιο μας; Όσοι είναι αναγνώστες των 35 βιβλίων του, των μεταφράσεων καθώς και των άρθρων του τόσα χρόνια σε αξιόλογα λογοτεχνικά περιοδικά γνωρίζουν πολύ καλά ότι είναι από τους αξιόλογους λογοτέχνες της Ελληνικής λογοτεχνίας. Και είναι οι φανατικοί αναγνώστες του. Άλλωστε, ότι τα βιβλία του εκδίδονται από τις εκδόσεις Άγρα είναι το διαβατήριο που τον καθιστά ξεχωριστό.

Ο Ασλάν Καπλάν ήταν ένας ασυναγώνιστος ερωτύλος. Τουρκαλβανός, παλικάρι, μάγκας με τα δεδομένα της εποχής αλλά και καρδιοκατακτητής. Του άρεσαν οι ωραίες γυναίκες. Παθιαζόταν μαζί τους. Ο έρωτας ήταν το δυνατότερο σημείο του αλλά η αχίλλειος πτέρνα του. Είχε αξίες που τις πίστευε βαθιά και δεν τις πρόδιδε ποτέ: μπέσα, τιμιότητα, φιλία, φιλοπατρία, δικαιοσύνη που γι αυτές θα μπορούσε να θυσιάσει ακόμη και τη ζωή του. Όχι όμως την υπόληψη του στην κοινωνία της πόλης. Η Ρόζα ήταν μια από τις γυναίκες που αγάπησε βαθιά, την ερωτεύτηκε, την προστάτεψε. Ισπανοεβραία στην καταγωγή, πεντάμορφη τραγουδίστρια του καφέ- αμάν, διωγμένη από τους κόλπους της σεφαραδίτικης κοινότητας γιατί παρεκτράπη. Ο τόπος που διαδραματίζεται το λαϊκό αυτό φλογερό και μοιραίο ρομάντζο όπως γράφει και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου είναι η Θεσσαλονίκη του 1917.

Αύγουστος ήταν όταν άναψε η φωτιά στην συνοικία Καμπέλ, ή στη Γιλμάν Μερμέρ, όπως έμαθα διαβάζοντας το βιβλίο. «Δυο γυναίκες τηγάνιζαν μελιτζάνες. Έφυγε μια σπίθα και άναψε ο διπλανός αχυρώνας. Η φωτιά έφυγε από τον αέρα κι έκαψε όλη την πόλη». Έτσι έγραψαν οι εφημερίδες της εποχής, έτσι διαδόθηκε στη πόλη. Άλλοι είπαν πώς το έκαναν επίτηδες οι Εβραίοι. Στη σελ. 272 γράφει «Άλλοι πήγαν να τα ρίξουν στους Εβραίους. Μα θα ήταν τόσοι ηλίθιοι τούτοι για να καταστρέψουν τη φιλόξενη πατρίδα που τους πήρε ορφανούς και τους ανέστησε; Πού την είπανε μάνα του Ισραήλ; Αυτοί είναι πιο Θεσσαλονικιοί απ’ όλους τους Θεσσαλονικιούς» Τριάντα δύο ώρες καιγόταν η Θεσσαλονίκη. Μέσα σ’ αυτές τις ώρες οι πρωταγωνιστές γνωρίζονται σε ένα Καφέ Αμάν και καίγονται τόσο πολύ από τον κεραυνοβόλο έρωτα. Όσο φλεγόταν η πόλη, τόσο φλεγόταν τα κορμιά τους, όπως γράφει χαρακτηριστικά για να μας περιπλανήσει στα σοκάκια της πόλης. Ο αναγνώστης το απολαμβάνει ως ταινία. Τον συνεπαίρνει ο έρωτας των δυο ηρώων. Οι δευτεραγωνιστές που έχτισε εξίσου ενδιαφέροντες, καθρεφτίζουν μια άλλη άγνωστη κοινωνία στους περισσότερους.

Συμπάθησα τη προφήτισσα γιαγιά του Ασλάν Καπλάν, τη Σέλμα που πολλά από τα λόγια της με προβλημάτισαν, λυπήθηκα την παθιασμένη ετεροθαλή αδελφή του Ασλάν, τον ερωτοπαθή αδελφό της Ρόζας, τον Ελάιζερ αλλά δεν συμπάθησα καθόλου τον Τάκη, που έγινε αργότερα καλόγερος αλλά ικανοποιώντας τα ερωτικά του γούστα εκβιάζοντας, τους πάντες και τα πάντα. Υπήρξε και η Αθηναία αλλά και ο Αβραμίκος που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη ροή της υπόθεσης. Όλοι οι χαρακτήρες του, ζωντανοί και άμεσοι, έδωσαν το στίγμα τους και έδωσαν στον συγγραφέα τα πατήματα ώστε η πλοκή να γίνει πιο συναρπαστική. Η ένταση, το ενδιαφέρον και η περιέργεια δεν με άφηναν να βάλω ένα τέλος μέχρι να φτάσω στο τέλος του. Τα συναισθήματα έντονα και η ένταση συνεχόμενη. Δεν είναι σαν τα ρομάντζα που διάβαζαν οι μανάδες μας. Αφού τα πολιτικά, κοινωνικά γεγονότα και άγνωστες πτυχές της Θεσσαλονίκης φανερώνονται μπροστά μας και μας αφήνουν έκπληκτους. Μας μιλά για τις σχέσεις των Χριστιανών με τις άλλες φυλές που ανάσαιναν κάτω από τον ίδιο ουρανό, για τους πλούσιους Εβραίους όπως τον Αλλαντίνι και τον Μοντιάνο, για τη Φιντερασιόν και τον Μπερναρόσα, για τα βιβλιοπωλεία και τους διανοούμενους της Θεσσαλονίκης, για τα αρώματα της. Την αγαπά τη Θεσσαλονίκη ο συγγραφέας και το δείχνει με κάθε τρόπο. Όμως σκάβει βαθιά την ψυχή της και φιλοσοφεί. Για τον άνθρωπο, το θάνατο, τη μοίρα, την ομορφιά και πολλά άλλα. Ακόμη και για την προσφυγιά. «Η προσφυγιά αγόρι μου γεννήθηκε με τη δημιουργία του κόσμου. Αν πιστέψουμε τις γραφές, ο πρώτος άνθρωπος ο Αδάμ διώχτηκε από τη πατρίδα του τον Παράδεισο και πέρασε στην εξορία, στη γη. Ήταν ο πρώτος μετανάστης, ο πρώτος πρόσφυγας, ο πρώτος μέτοικος. Από κει και πέρα όλη η ιστορία του κόσμου είναι μια αλυσίδα προσφυγιάς και εξοριών. Ο ένας διώχνει τον άλλο, για να καταλάβει παραπανίσιο χώρο. Δες τώρα τη Θεσσαλονίκη, δεν θα σταματήσει τούτη η προσφυγιά. Ο κόσμος δεν θα ησυχάσει ποτέ από το χτικιό της προσφυγιάς.»

Θα ρωτούσα τον συγγραφέα κλείνοντας το βιβλίο. Γιατί αυτή η πόλη που δέχτηκε στην αγκαλιά της τον κάθε πρόσφυγα, το κάθε πολιτισμό, έγινε τόσο ξενοφοβική; Γιατί η εκκλησία πήρε αρνητική στάση απέναντι τους;

«Άσε τη μοίρα να μιλήσει μόνη της, μη τη προκαλείς. Τα βάσανα διαλέγουν και χτυπούν τον άνθρωπο. Δεν διαλέγουμε εμείς ούτε τι ώρα θα μας ρίξει το χαστούκι της η μοίρα ούτε πόσο δυνατό»

«Ο άνθρωπος αξίζει να ζει για να κάνει τα κέφια του, μόνο γι αυτό, για τίποτε άλλο. Αλλιώς ταξιδεύει για τον άλλο κόσμο μ’ ένα τορμπά παράπονα και σεκλέτια…… Δίκαιος άνθρωπος να είσαι, να μη βλάψεις τον φτωχό, να μη ρίξεις τον παρακατιανό σου, αυτά είναι αμαρτίες που παίρνεις στη ψυχή σου»

«Όλοι οι λαοί της γης χωράνε στην αγκάλη της. Η Θεσσαλονίκη δεν έγινε ποτέ ούτε Τουρκιά ούτε Φραγκιά. Μπάσταρδη είναι αλλά τι ωραία μπασταδοσύνη που έχει. Και τι φωτιά είναι τούτη. Όταν βγάλει το άχτι της, θα χάσει τα μεγαλεία της, θα είναι μια άλλη πόλη, θα είναι αγνώριστη

«Ξέρεις τι είναι να σε αποδιώχνουν από το τόπο σου, να σου κόβουνε τη ρίζα; Μεγάλο ντέρτι, το πιο βαρύ»

«Ξένος κώλος, ξένος πόνος. Μην περιμένεις να σωθείς από κανένα ξένο αγόρι μου. Πρέπει να χεις νύχια να ξυθείς»

«Όλοι εμείς οι φουκαράδες λαοί δεν έχουμε δύναμη. Δεν θα μας αφήσουν να προκόψουμε… Ο εχθρός του λαού είναι ο πλούτος»

Το ταξίδι θα το συνεχίσετε μόνοι σας. Μια βουτιά στην άγνωστη Ιστορία της πόλης, μέσα από τον έρωτα του Ασλάν Καπλάν και της Ρόζας…