Frederic Gros Οι "Δαιμονισμένες" εκδόσεις Πόλις

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Η αλήθεια είναι πώς όταν πήρα το βιβλίο αυτό στα χέρια μου δεν ήμουν τόσο ενθουσιασμένη. Όσο όμως το προχωρούσα τόσο περισσότερο με κέρδιζε και δεν κατάλαβα πότε τελείωσε. Δεν περίμενα πώς μέσα από τις σελίδες του θα «ζούσα» σκηνές που ξεπερνούν και τη πιο διεστραμμένη φαντασία. Πώς θα διαβάσω για ασύλληπτα βασανιστήρια, για φανατισμούς, σκοταδισμό και δαιμονισμούς που αν και το μαρτυρά ο τίτλος περνά κάθε προηγούμενο. Ναι, μπορεί η ιστορία του Frederic Gros να διαδραματίζεται τον 17ο αιώνα αλλά δεν παύει να μιλά για θρησκεία. Και αυτό το καθιστά άκρως ενδιαφέρον. Πώς είναι δυνατόν μια θρησκεία που διδάσκει την αγάπη και τη συγχώρεση, που είναι το ΦΩΣ για τους πιστούς και οι επί της γης εκπρόσωποι της να οδηγούνται σε θρησκευτικούς πολέμους; Πώς μπορούν να τρέφουν το μίσος; Δυστυχώς οι λαοί το έχουν βιώσει στο διάβα της Ιστορίας. Οι μεγαλύτεροι πόλεμοι ξεκίνησαν από τις θρησκείες. Και όταν μιλούμε για τη Χριστιανική πίστη, τα πράγματα χειροτερεύουν.

Μου άρεσε η γραφή του συγγραφέα, που αν και είναι το πρώτο του βιβλίο, είναι συναρπαστικό. Το τρίτο πρόσωπο που χρησιμοποιεί, οι κοφτερές του μικρές προτάσεις του δίνουν ένα δυναμισμό. Οι σκηνές της φρίκης σου κόβουν την ανάσα. Υπάρχει ένας αδιάκοπος αγώνας της προόδου με τη συντήρηση, τον σκοταδισμό και το φως.

Οι πρωταγωνιστές του βιβλίου είναι ο ιερέας Γκραντιέ και η Ιωάννα των Αγγέλων, η νέα ηγουμένη των Ουρσουλινών της πόλης. Ο Γκραντιέ είναι μια χαρισματική προσωπικότητα, μπροστά από την εποχή του, νέος, όμορφος, από καλή οικογένεια, μορφωμένος και εξαιρετικός ρήτορας. Η Ιωάννα των Αγγέλων, ή αλλιώς Ζαν ντε Μπελσιέ, είναι κόρη ενός βαρόνου, που λόγω μιας δυσμορφίας της κλείνεται στο μοναστήρι. Αφοσιώνεται στο μοναχισμό και φτάνει μέχρι την αγιοποίηση της. Από την άλλη πλευρά γνωρίζουμε ένα Γκραντιέ που κοροϊδεύει τον μοναχισμό, την αγαμία των ιερέων, την ψεύτικη πενία, την υποκρισία, τον θρησκευτικό φανατισμό και τη μισαλλοδοξία. Όλη η ιστορία μπλέκεται όταν θα αφήσει έγκυο τη νεαρή κόρη ενός τοπικού άρχοντα και θα υπογράψει την καταδίκη του. Τι θα γίνει όμως όταν στη ψυχή των καλογριών του μοναστηριού θα μπει ο δαίμονας και θα κατηγορηθεί ο Γκραντιέ ότι τις μάγεψε; Όταν αποκαλυφθεί ότι καλόγριες θα τον αγαπήσουν;

Γύρω από τον Γκραντιέ υπάρχουν και δρουν ο αρχιεπίσκοπος του Μπορντό, ο φεουδάρχης, οι ανοιχτόμυαλοι και οι μετριοπαθείς. Και πίσω από την Ιωάννα των Αγγέλων, ο Ρισελιέ, ο τοπικός επίσκοπος και οι φθονεροί φανατικοί. Ο αναγνώστης θα γίνει μάρτυρας των παιχνιδιών εξουσίας, θα δει τις ίντριγκες, αλλά και τα εθνικά, τοπικά συμφέροντα. Κι όταν όλα αυτά γίνονται μέσα στους κόλπους της εξουσίας, το ενδιαφέρον οξύνεται. Μπορεί να είναι ένα μυθιστόρημα αλλά την εποχή εκείνη κάτι θα είχε γίνει που ο συγγραφέας «πιάστηκε» να στηθεί όλη η μυθοπλασία. Είναι σίγουρο ότι υπάρχουν ψήγματα αλήθειας. Κι όταν ευθέως γράφεται ένα μυθιστόρημα με κέντρο μια δυνατή χριστιανική πίστη όπως η καθολική, δεν μπορείς να γράφεις ψέματα.

Το 1632, στη μικρή πόλη Λουντέν της Δυτικής Γαλλίας, η Ιωάννα των Αγγέλων, ηγουμένη της μονής των ουρσουλινών, ξαφνικά παρουσιάζει συμπτώματα "δαιμονισμού", σπασμούς και παραισθήσεις. Σύντομα, τα ίδια συμπτώματα εκδηλώνουν και άλλες καλόγριες της μονής. Εξορκιστές αναγκάζουν τους δαίμονες να αποκαλύψουν τον κύριό τους: είναι ο Υρμπαίν Γκραντιέ, ο εφημέριος της πόλης. Ο Γκραντιέ, αφοσιωμένος ιερέας, μορφωμένος, όμορφος, λάτρης των γυναικών, λαμπρός ρήτορας, χαρισματική προσωπικότητα, ανεκτικός προς τους προτεστάντες, προκαλεί τη λατρεία αλλά και το μίσος, τον φθόνο και την αντιπαλότητα. Απέναντί του θα βρεθεί "η κλίκα των ισοπεδωτών των τειχών, οι αντι-Γκραντιέ, οι φανατικοί αντι-ουγενότοι, οι γεμάτοι μίσος οπαδοί του Ρισελιέ, που αυτοαποκαλούνται νομοταγείς. Οι πραγματικοί χριστιανοί, οι καλοί καθολικοί που αγαπούσαν τη Γαλλία, πρωτότοκη κόρη της Εκκλησίας, που λάτρευαν την οικογένεια και τα κυριακάτικα πρωινά, θεωρούσαν ότι καλώς είχε η ευημερία των επιφανών, η μιζέρια των ασήμαντων ανθρώπων, και η δυστυχία όσων δεν σκέφτονταν σαν αυτούς".Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τον μύθο για να μας γνωρίσει το φαινόμενο της ψυχολογίας του όχλου. Που ενώ το πρωί ζητά την καταδίκη του ιερέα, το βράδυ τον ανακηρύσσει μάρτυρα. Τον όχλο που είναι έτοιμος να πιστέψει οποιονδήποτε δημαγωγό που διαστρεβλώνει τα γεγονότα σύμφωνα με τον συμφέρον του. Αυτά δεν συμβαίνουν άλλωστε και σήμερα; Όχι μόνο στο χώρο της Εκκλησίας αλλά και της πολιτικής.

Η πρόοδος και η συντήρηση «περνά» μέσα από τους προβληματισμούς που θέτει ο συγγραφέας. Μας αφηγείται τα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τη ταραγμένη εκείνη εποχή. Διαβάζοντας το μπορούμε να σκαλίσουμε τη μνήμη μας με πιο πρόσφατα γεγονότα και να διαπιστώσουμε πως κάποια συνεχίζονται χωρίς φυσικά τα βασανιστήρια εκείνης της εποχής. Όσοι τουλάχιστον αναγνώστες δεν φορούν παρωπίδες και δεν νιώθουν τον εαυτό τους ποίμνιο θα το δουν ξεκάθαρα. Μόνο τότε μπορούμε να δούμε καθαρά το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της πίστης αλλά και της Εκκλησίας και να διορθώσουμε τα δικά μας λάθη. Το πόσο θα παλέψει ο καθένας μας απέναντι στον σκοταδισμό και τον πουριτανισμό εξαρτιέται από τον ίδιο και είναι η ευθύνη του. Το κατά πόσο θέλει να είναι κομμάτι του όχλου που θα παρασύρεται από το λόγο του εκπροσώπου της κάθε θρησκείας ή ένα σκεπτόμενο άτομο που θα μπορεί να ξεχωρίσει την ιδέα από τον φανατισμό χωρίς σκέψη πάλι είναι δική του ευθύνη. Και ο συγγραφέας μέσα από το μυθιστόρημα του το απέδωσε ξεκάθαρα.

«Αντέχει κανείς καλύτερα όταν μισεί, παρά όταν αγαπά. Το μίσος τρέφεται από το χρόνο που περνά, η αγάπη φθείρεται».