ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ

Ο δρόμος της Τέχνης είναι μονοπάτι μοναχικό, δύσβατο και τον περισσότερο καιρό, τις πιο πολλές φορές, σκοτεινό. Οι ανησυχίες, οι αγωνίες, οι ανεξίτηλες προσωπικές μνήμες, οι εμπειρίες που έχουν βάλει τη σφραγίδα τους, τα αγκάθια της ζωής που ματώνουν, οι εκρήξεις συναισθημάτων στο εργαστήρι πειραμάτων της ψυχής, οι λιγοστές στιγμές χαράς, οι σταγόνες ευτυχίας, οι εικόνες από τον ζωτικό χώρο των άλλων, οι μνήμες που κινούνται σε τροχιά παράλληλη με το παρόν, ενώ ταυτόχρονα βάζουν σιωπηλή παρακαταθήκη για το μέλλον, η αδυσώπητη κλεψύδρα που μετρά αντίστροφα τον χρόνο – όλα αυτά τα αδηφάγα θηρία παραμονεύουν στο σκοτάδι της διαδρομής, ζητούν προτεραιότητα και σφόδρα επιθυμούν να έρθουν στο φως, να δηλώσουν την παρουσία τους, να μονοπωλήσουν το ενδιαφέρον, να κατακλύσουν το προσκήνιο.

Ανάμεσά τους ζει και κινείται ο καλλιτέχνης. Ανάμεσα στις Ερινύες της ζωής που παραμονεύουν σε κάθε σημείο σκοτεινό∙ με την ψυχή του τις ταΐζει, τις θεριεύει, τις χαϊδεύει, τις εξημερώνει, τις προσφέρει βορά στο κοινό του που από τα ίδια ανομολόγητα φαντάσματα κατατρέχεται. Ονοματίζει ο καλλιτέχνης τους δαίμονες με ευγένεια για να τους εξευμενίσει, να τους παραδώσει καθαρούς, διάφανους στις καρδιές των ανθρώπων, να μπορούν να μπαίνουν στα όνειρά τους δίχως να γεννούν εφιάλτες.

Βάρκα η ψυχή μας γεμάτη πραμάτεια. Μήτε πυξίδα μήτε χάρτης μήτε παλαμάρια μήτε άγκυρα. Τιμόνι η καρδιά, κουπιά τα χέρια και φύγαμε. Ταξιδιάρα η ψυχή μας με ό,τι καιρό - το πιο πολύ με κόντρα στον καιρό – όρτσα τα πανιά και βίρα μάινα να κουμαντάρει το σκαρί της μεσοπέλαγα. Όλο να ταξιδεύει κι όλο να ματώνει σε ξέρες, σε τόπους άξενους, να μάχεται τους πειρατές, να ξεφεύγει από τη Σκύλλα, να σώζεται από τη Χάρυβδη και πάλι να παίρνει μπρος, να μπαίνει σε νέες περιπέτειες. Από λιμάνι σε λιμάνι να οργώνει τις θάλασσες, όχι για ν’ αράξει στην απανεμιά, μα για να πάρει ανάσα, να βγάλει πέρα το ταξίδι ως το τέλος – αν ποτέ έχει τέλος ένα τέτοιο ταξίδι.

Στεκόμαστε αντάμα γερμένοι στην κουπαστή, ταξιδεύουμε πάνω στο θεριό, τη θάλασσα της ζωής, που ενώ ξέρουμε πως μπορεί να μας κάνει μια χαψιά, μας επιτρέπει να βαδίζουμε με θράσος στη ράχη της, να απολαμβάνουμε το ταξίδι ως το επόμενο λιμάνι. Κι ανάμεσα, να στρίβουμε και να καπνίζουμε αμέτρητα νοτισμένα τσιγάρα, να ξεφυσάμε το ντουμάνι του καπνού τους μαζί με τον άλλο, τον από μέσα σου, όσο ν’ αδειάσουν τα πνευμόνια μας και το κορμί μας σύγκαιρα.

Και όσο το ταξίδι διαρκεί έχουμε το προνόμιο να κάνουμε όνειρα, να ζούμε με ανεκπλήρωτα όνειρα και να προσδοκούμε όχι τόσο την εκπλήρωσή τους όσο τη διατήρηση του δικαιώματος στο όνειρο.

Τα όνειρα μοιάζουν με αστραπές σε ουρανό μπουρινιασμένο. Έχουν πάντα λάμψη εκτυφλωτική, διάρκεια ελάχιστη και απόσταση τεράστια από την πραγματικότητα. Και τότε, ίσως κάποιος αναρωτηθεί, γιατί δεν σταματάμε να ονειρευόμαστε ; Γιατί ο μικρός θεός που όλοι κρύβουμε μέσα μας πιστεύει πως έχει τη δύναμη να πιάσει το άπιαστο. Κι αν κάποτε το πιάσει ; Τι γίνεται τότε ; Τότε τα όνειρα μεταμορφώνονται σε κεραυνούς και τον καίνε. Τότε είναι που ζει παντοτινά με τα αποκαΐδια τους. Τα παίρνει μαζί του και τα καταχωνιάζει στα πιο βαθιά υπόγεια της ψυχής του. Και δεν ξαναβγαίνουν ποτέ από κει; Ξαναβγαίνουν… Όταν πια του έχουν ροκανίσει ολόκληρη την ψυχή.

Κι όσοι ασταμάτητα ονειρευόμαστε, ζούμε σ’ ένα πεδίο μάχης, καθένας με τα δικά του θεριά, για να ξεπεράσουμε τον μόνιμο φόβο μήπως δεν ξανακάνουμε όνειρα…

Μα απ’ τα θεριά όλα ένα είναι το πιο ύπουλο, το πιο επικίνδυνο, που φθονεί το ταξίδι μας∙ ο ίδιος μας ο εαυτός, ο ανθρώπινος απάνθρωπος εγωισμός μας που τρέφεται καταβροχθίζοντας πρώτα τους ανθρώπους που αγαπάμε. Μετά ανοίγει το στομάχι του και χάνει την αίσθηση του κορεσμού. Μέχρι να γίνει αθεράπευτα υπερτροφικός και να απομονωθεί στο βασίλειο της μοναξιάς του. Μέχρι να οδηγήσει την ψυχή μας σε ασιτία όταν πια δεν θα έχει μείνει κανείς και τίποτε να καταπιεί και να την οδηγήσει στον αφανισμό.

Κάθε φορά που κατορθώνουμε να φτάσουμε στην ποθητή συνεύρεση, να συνυπάρξουμε μέσα από τη διαφορετικότητά μας, έχουμε μια ακόμη ευκαιρία να διατηρήσουμε την ισορροπία μας πάνω στο τεντωμένο σκοινί, να βάψουμε με τα χρώματα της ψυχής μας τον κοινό καμβά του λόγου μέχρι να ζωγραφίσουμε ένα ουράνιο τόξο που θα φέρει τη νηνεμία – έστω και προσωρινά – μέχρι την επόμενη θύελλα που θα γεννήσει την ανάγκη να πάρουμε πάλι την παλέτα των χρωμάτων κι ένα νέο ουράνιο τόξο να φανεί ξανά.

Ας ανοίξουμε άφοβα τα πανιά μας για τα βαθιά, ως την άκρη του ορίζοντα κι ακόμη πιο μακριά, τα χρώματά ψυχής ν’ ανταμώσουν και ν’ αναμειχθούν αξεδιάλυτα, τόσο που να γίνουν όλα ένα και να στείλουν παντού γύρω τους το ζείδωρο λευκό του ήλιου.

Καλό ταξίδι!

Δημήτρης Φιλελές