Ο Εφιάλτης, ο γιος του Ευρυδήμου, ήταν σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ο άνθρωπος που υπέδειξε στους Πέρσες το στενό πέρασμα από το οποίο επιτέθηκαν πισώπλατα στους αμυνόμενους 300 Σπαρτιάτες και Πλαταιείς του Λεωνίδα το 480 π. Χ., με αποτέλεσμα την ηρωική αντίσταση των Θερμοπυλών. Ήταν το πρόσωπο που μέχρι και σήμερα θεωρείται ταυτόσημο της προδοσίας και της αρνησιπατρίας. Είναι όμως τα πράγματα έτσι ή υπάρχει κάποια μνησικακία ή παραπληροφόρηση από μεριάς του Ηροδότου; Ο συγγραφέας Νίκος Φαρούπος βάζει τα πράγματα στη θέση τους.

Το μυθιστόρημα είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο και αποτελείται από μικρά και μεστά κεφάλαια, μέσα από τα οποία ξεπηδάνε η εποχή και οι συνθήκες πριν και μετά τους Περσικούς πολέμους. Εν είδει επιστολών του Εφιάλτη προς τον Σπαρτιάτη Αριστοκλή, το κείμενο αναφέρεται σε πάρα πολλά γεγονότα, συνήθειες και γενικότερα στη στάση ζωής των Αθηναίων και των Σπαρτιατών και παρουσιάζει πολυδιάστατα τη ζωή του Εφιάλτη: πού γεννήθηκε και μεγάλωσε, ποια παντρεύτηκε, γιατί παρουσιάστηκε στον Ξέρξη, ποια ήταν τα πραγματικά του σχέδια και γιατί δεν ευοδώθηκαν, πώς περνάει τη ζωή του τώρα κυνηγημένος και επικηρυγμένος, πώς και ταυτίστηκε με την έννοια της προδοσίας κλπ. Με συνεχή πρωθύστερα και με στιβαρή γραφή, που δε χάνει τον δρόμο της ούτε κουράζει τον αναγνώστη που είναι εξοικειωμένος με την ιστορία των Περσικών πολέμων, το κείμενο ξεδιπλώνεται και αγκαλιάζει κάθε λεπτομέρεια του τρόπου ζωής και αντίληψης των ανθρώπων του 5ου αιώνα π. Χ., ταξιδεύει νοερά στα γεωγραφικά διαμερίσματα μιας Ελλάδας που η μισή ήταν κάτω από τον περσικό ζυγό και αναπαριστά με γλαφυρότητα τις μάχες, τις κοινωνικές τάξεις, τον μικρόκοσμο ενός άντρα και στρατιώτη που πολεμάει στη Σπάρτη ή φιλοσοφεί στην Αθήνα.

Παρομοιώσεις και μεταφορές, ρεαλισμός και ένας έξυπνος χειρισμός της κλητικής προσφώνησης για να αποφεύγεται η συνεχόμενη σκέτη χρήση του ονόματος «Αριστοκλή» (μα πόσοι διαφορετικοί επιθετικοί προσδιορισμοί μπορούν να ταιριάξουν με ένα όνομα!) είναι κάποια από τα θετικά χαρακτηριστικά που απόλαυσα διαβάζοντας αυτό το πρωτότυπο και τεκμηριωμένο μυθιστόρημα. Επίσης μου άρεσε πολύ που δεν παρατίθενται μόνο τα γεγονότα της ιστορίας που προηγήθηκαν ή έπονταν αλλά δίνεται πρόσφορο έδαφος και για μια αντιθετική παράταξη των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων των αντίπαλων κοινωνιών της Αθήνας και της Σπάρτης, μέσα στο πλαίσιο των οποίων επεξηγούνται οι πράξεις και οι αντιλήψεις του Εφιάλτη και του παραλήπτη της επιστολής του, Αριστοκλή, καθώς και μια συναρπαστική περιγραφή των Ολυμπιακών αγώνων. Μάλιστα, στο πλαίσιο αυτών των αγώνων ο Εφιάλτης συναναστράφηκε με τον Θουκυδίδη και τον Ηρόδοτο ως συμποσιαστές κι εκεί βρίσκεται η ουσία της ιστορίας που αφηγείται ο κύριος Φαρούπος.

Το μυθιστόρημα συμπληρώνεται με υποσέλιδες σημειώσεις, βιβλιογραφία, Υπόμνημα αλλά και Παράρτημα, που βρίθουν ιστορικών πληροφοριών και προσδίδουν στο κείμενο την αληθοφάνεια που απαιτείται, γιατί όπως παραδέχεται και ο συγγραφέας «είναι ουσιαστικά προϊόν μυθοπλασίας και όχι ένα ιστορικό πόνημα» (σελ. 229). Η πιθανή «Απολογία» του Εφιάλτη είναι ένα συναρπαστικό κείμενο που ψάχνει τις αλήθειες βαθύτερα και δε στέκεται στη φράση «Το έγραψε ο Ηρόδοτος». Γλαφυρό, μελετημένο, συναρπαστικό και συγκινητικό, με ταξίδεψε ως τις Θερμοπύλες και την Ολυμπία, μου έσκισε ένα προς ένα τα πέπλα της ημιμάθειας και μου έδειξε πόσο αρμονικά μπορούν να ταιριάξουν η ιστορική έρευνα με τη μυθοπλασία.