Βερολίνο 1937. Στη Σχολή για Υποψήφιες Νύφες μια γυναίκα δολοφονείται και στην υπόθεση αναμιγνύεται η Γκεστάπο. Το θύμα είναι προσωπική φίλη της Κλάρα Βάιν, η οποία βλέπει το παρελθόν από τα πρώτα της βήματα στη Γερμανία να επιστρέφει. Πώς θα συνδεθεί με την υπόθεση; Τι σχέση έχουν όλα αυτά με την ανερχόμενη δύναμη της γερμανικής αεροπορίας, τα πρώτα βήματα της αεροφωτογραφίας, την καταστροφή της Γκερνίκα και τον καινούργιο έρωτα στη ζωή της Κλάρα Βάιν;

Αφήνοντας στην άκρη τη γυναίκα και τον ρόλο της σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη κοινωνία, χωρίς όμως και να την παραμελεί, η Jane Thynne μάς χαρίζει ένα δυνατό, ανθρώπινο, σκληρό κατασκοπικό μυθιστόρημα με απανωτές ανατροπές, ρεαλιστικούς χαρακτήρες και έξυπνη μίξη πραγματικών προσώπων με πλασματικούς ήρωες. Είμαστε έναν χρόνο πιο κοντά στον πόλεμο, με τον ναζισμό να ανεβαίνει κατακόρυφα, την προπαγάνδα να κάνει πολύ καλή δουλειά και τον εξοπλισμό της Γερμανίας σε μαχητικά αεροπλάνα να εμπλουτίζεται αδιάκοπα. Η επίσκεψη του Δούκα του Ουίνδσορ, η καταστροφή της Γκερνίκα, τα θεμέλια πάνω στα οποία θα χτιστεί το όραμά του ο Χίτλερ είναι μερικά μόνο από τα κομμάτια του καλοδουλεμένου ιστορικού φόντου στο οποίο διαδραματίζεται το μυθιστόρημα. Ο τίτλος του βιβλίου προέρχεται εκ της αγγλικής μετάφρασης του βιβλίου «The winter garden», που κι αυτό είναι βασισμένο στο γνωστό καμπαρέ του Βερολίνου Wintergarten, όπου εργαζόταν η Άννα ως χορεύτρια. Η Άννα Χάνσεν λοιπόν ήταν μαθήτρια της Σχολής για Υποψήφιες Νύφες του Ράιχ στο Σβανενβέρντερ, όπου πάνε όσες πρόκειται να παντρευτούν αξιωματικούς των Ες Ες. Σύμφωνα με τον Αδόλφο Χίτλερ: «…οι γυναίκες που επρόκειτο να παντρευτούν την αφρόκρεμα των Γερμανών έπρεπε να είναι ξεχωριστές». Τα μαθήματα έγιναν υποχρεωτικά από το 1935 και το πιστοποιητικό υποβαλλόταν στην Υπηρεσία Φυλής και Εγκατάστασης των Ες Ες για να προχωρήσει ο γάμος. Παρά το όνομά της, πιο πολύ σα στρατιωτική ακαδημία έμοιαζε, με εξουθενωτικό πρόγραμμα. Το Προεδρείο Γυναικών, με επικεφαλής την Γκέρτρουντ Σολτς-Κλιν έχει αποστολή να προωθεί την ιδέα της ανωτερότητας του άντρα και να πείθει τις γυναίκες να δουλεύουν για το καλό του ναζιστικού καθεστώτος αλλά όλα αυτά αμαυρώνονται με το πτώμα της κοπέλας στον κήπο της Σχολής.

Η συγγραφέας μελέτησε καλά και σωστά την εποχή, την πόλη και τον τρόπο σκέψης των κατοίκων μιας χώρας που ετοιμάζεται να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο και πάλι στην ευρωπαϊκή κονίστρα. Υπάρχουν πάρα πολλές λεπτομέρειες από την καθημερινότητα ενός Βερολινέζου ειδικότερα και Γερμανού γενικότερα: τίτλοι εφημερίδων, προϊόντα ομορφιάς, κινηματογραφικές ταινίες, ξενοδοχεία, καμπαρέ και ζαχαροπλαστεία, μνημεία και τοπόσημα, οδοί και δημόσια κτήρια. Είναι όλα όμως τόσο αρμονικά εντεταγμένα στη ροή της πλοκής και περιγράφονται τόσο όμορφα και στρωτά, χωρίς υπερβολές και μακρηγορίες, που δε με κούρασαν ούτε στιγμή. Αντιθέτως, μου χάρισαν εκείνη ακριβώς τη ζωντάνια που απαιτεί ένα καλό μυθιστόρημα του είδους για να ζωντανέψω στο μυαλό μου το πώς ήταν τα πράγματα εκεί τότε και να βρεθώ στο πλάι των πρωταγωνιστών και των δεύτερων ρόλων που τους πλαισίωναν. Μάλιστα, αναφορές σε τοποθεσίες που μέχρι και σήμερα βρίσκονται εκεί, παρά τις χιλιάδες αλλαγές και καταστροφές που υπέστησαν με το πέρασμα της Ιστορίας, και τα οποία είχα επισκεφθεί σε πρόσφατο ταξίδι μου στην πόλη, όπως ο Ζωολογικός Κήπος, η Ούντερ ντεν Λίντεν, το Νησί των Μουσείων, το KaDeWe κ. ά. προσθέτανε ειδικό βάρος στη δική μου απόλαυση.

Η Μάγκντα Γκέμπελς, σύζυγος του δεξιού χεριού του Αδόλφου Χίτλερ, γνωστή ως Πρώτη Κυρία του Ράιχ, καλεί την Κλάρα Βάιν στην έπαυλή της στο Σβανενβέρντερ και της ζητάει να εμφανιστεί στο πάρτι του άντρα της για να συνομιλήσει με τις αδελφές Μίτφορντ, Νταϊάνα και Γιούνιτι, Αγγλίδες καλεσμένες που δε γνωρίζουν καλά γερμανικά, οπότε ίσως η Κλάρα, με Άγγλο πατέρα, θα τις βοηθήσει να περάσουν όμορφα. Οι Μίτφορντ είναι υπέρ του φασισμού, δε διστάζουν να προκαλέσουν σκάνδαλα, αγαπούν τα εξεζητημένα πάρτι, είναι φίλες της αδελφής της Κλάρα, Άντζελα, με την οποία μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά στις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Μετά από τόσα χρόνια και τόσα μυστικά, η Μάγκντα παραμένει απρόσιτη, ψυχρή και τυπική απέναντι στην ηθοποιό, ακριβώς δηλαδή όπως τη γνωρίσαμε στο πρώτο βιβλίο.

Από τη Μάγκντα μαθαίνει η Κλάρα για τη δολοφονία της Άννα Χάνσεν, μιας κοπέλας που όταν τη γνώρισε πόζαρε γυμνή για τον Μπρούνο Βάις, έναν καλό της φίλο. Η Κλάρα συμμετέχει σε μια ρομαντική κομεντί των στούντιο Ufa κι έχει συνηθίσει πια σε μια ζωή εξαπάτησης. Η πρόσκληση της φαίνεται απλή και αναλογίζεται τα όσα έζησε όταν πρωτοέφτασε στο Βερολίνο, γεγονότα που μαθαίνουμε και άνθρωποι που συναντάμε στο πρώτο βιβλίο, τα «Μαύρα Ρόδα», με τον Λίο Κουίν όμως να έχει εγκαταλείψει τη χώρα. Ο Λίο της λείπει απίστευτα κι ας έχουν χωρίσει ειρηνικά, έχει ανάγκη από ένα ζεστό σώμα πλάι της ενώ ταυτόχρονα συνεχίζει να ενισχύει οικονομικά τον δεκατετράχρονο πλέον Έριχ Σμιτ, ένα σοβαρό και έξυπνο παιδί, μέλος της Χιτλερικής Νεολαίας («Η ιδέα ήταν ότι τα αγόρια δεν έπρεπε να μένουν ήρεμα και ήσυχα. Να μην έχουν χρόνο να ξεφύγουν από την προπαγάνδα και να σκεφτούν», σελ. 169), γιο της φίλης της που έχασε τη ζωή της στο προηγούμενο βιβλίο. Αναπτύσσει έντονα αισθήματα μητρότητας όλα αυτά τα χρόνια που τον βλέπει να μεγαλώνει με τη γιαγιά και τον αδελφό του και τον αγαπά σα να ήταν πραγματικό της παιδί. Τα οικογενειακά λάθη του πατέρα και της αδελφής της και ο φόβος της για την πραγματική ταυτότητα της γιαγιάς της, εξακολουθούν να την ταλανίζουν: «Όταν εργάζομαι ως ηθοποιός είναι η μόνη ώρα που δεν υποκρίνομαι» (σελ. 46).

Στο μυθιστόρημα γνωρίζουμε ακόμη περισσότερο την Κλάρα, η οποία αναπτύσσει συναισθηματικούς δεσμούς που δε θα έπρεπε με άντρες που νιώθει ότι τους εξαπατά κι αυτό αρχίζει να τη δυσαρεστεί και να το νιώθει πιο πρόστυχο από το να τους έγδυνε, χάνοντας έτσι τη συναισθηματική πειθαρχία που απαιτείται. Θα τα παρατήσει άραγε αν τελειώσει αυτή η περιπέτεια; Τα πράγματα γίνονται χειρότερα όταν μαθαίνει ότι το όνομά της άρχισε να συζητιέται στην Γκεστάπο χάρη σ’ έναν πληροφοριοδότη, προκαλώντας υποψίες στη βρετανική αντικατασκοπεία. Ποιος έστρεψε την προσοχή της Γκεστάπο πάνω της και γιατί; Γιατί ανησυχεί το βρετανικό δίκτυο κατασκοπείας; Υπάρχει περίπτωση να έχει ανάμιξη ο Εβραίος και κομμουνιστής Μπρούνο Βάις, με τους έκφυλους για το Ράιχ πίνακές του, που η Κλάρα έχει χάσει τα ίχνη του και ίσως ζει στους δρόμους ή, ακόμη χειρότερα, έχει φυλακιστεί κι είναι ο μόνος που ξέρει για την πραγματική της ταυτότητα; Αρχίζει να μπαίνει σε δεύτερες σκέψεις για την όλη πορεία που ακολουθεί: «Τι ζωή ήταν αυτή, να συναναστρέφεται ανθρώπους που σιχαινόταν τις απόψεις τους, να σχετίζεται με ένα καθεστώς που αντιπροσώπευε όλα όσα μισούσε: εκφοβισμό, βία, κτηνωδία. Να γίνεται φίλη με ανθρώπους που εκπροσωπούν μια εκδοχή της Αγγλίας που δεν αναγνωρίζει» (σελ. 91). Μέσα στη δίνη όλων αυτών των γεγονότων μπλέκεται και με τη δολοφονία της Άννα, γεγονός που τη φέρνει ενώπιον της Γκεστάπο, παρά τις οδηγίες να παραμένει αθέατη και να μην τραβάει την προσοχή ώστε να φέρνει σε πέρας την αποστολή της.

Ο Άρτσι Ντάσιον, ακόλουθος της Βρετανικής Πρεσβείας και πράκτορας της Βρετανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, ο Άλμπερτ Λίντεμαν, διευθυντής παραγωγής, ό,τι πιο κοντινό είχε σε φίλο η Κλάρα στο Βερολίνο, του οποίου η καριέρα άκμασε μετά την αριοποίηση των πάντων και προσπαθεί να εξισορροπεί τη δίψα του για κουτσομπολιό με τη διακριτικότητα που απαιτεί η πολιτική, ο Έρνστ Ούντετ, διάσημος ηθοποιός του Χόλιγουντ, γοητευτικός και περιζήτητος, πλέον σημαντικός για τη Λουφτβάφε λόγω των δεξιοτήτων του στην αεροπλοΐα, επικεφαλής του Τεχνικού της Τμήματος, κάτι που ο πρώην ηθοποιός μισεί, ο Ραλφ Σόμερς, Άγγλος σμηναγός, κοσμοπολίτης, γοητευμένος από το νέο καθεστώς της Γερμανίας, αποφασισμένος να γίνει φίλος του Χίτλερ, που έχει σκοπό να κάνει την Αγγλία σύμμαχο της Γερμανίας και άλλοι ενδιαφέροντες χαρακτήρες είναι προσεκτικά επιλεγμένοι στη στελέχωση της συναρπαστικής αυτής ιστορίας. Επίσης, συναντάμε ξανά τη δημοσιογράφο Μέρι Χάρκερ, που δεν άντεξε μακριά από τη δημοσιογραφία και την Ευρώπη κι έτσι κατέγραψε από κοντά τα δεινά του ισπανικού εμφυλίου και, χάρη σ’ ένα γύρισμα της τύχης, βρήκε δουλειά ξανά σε γερμανική εφημερίδα. Η δολοφονία της Άννα Χάνσεν είναι λαβράκι για κείνη! Μέσω της Χάρκερ μαθαίνουμε για τα σημαντικότερα γεγονότα του ισπανικού εμφυλίου και περιδιαβαίνουμε την κατεστραμμένη Γκερνίκα («Αυτό που είχε δει η Μέρι ήταν ένας βομβαρδισμός τρομοκράτησης, ένα σφυροκόπημα από αέρος εναντίον ανθρώπων που δεν μπορούσαν να αμυνθούν, με σκοπό να φοβίσει και να τρομοκρατήσει… Ο πραγματικός στόχος στην Γκερνίκα ήταν το ηθικό των ανθρώπων» (σελ. 403) ενώ η συνέχεια είναι άκρως απρόβλεπτη! Όλοι έχουν ένα παρελθόν, το οποίο αποκαλύπτεται τμηματικά ή σε κρίσιμο σημείο, οπότε και χαρίζει μια γερή ανατροπή στην ιστορία, και όλοι αλλάζουν ύστερα από κάποια γεγονότα που ζουν, απότοκα του κοινωνικοπολιτικού και οικονομικού κλίματος που βιώνουν.

Και πάλι η Jane Thynne στο πυκνογραμμένο, πολυεπίιπεδο μυθιστόρημά της καταφέρνει να συνδυάσει αριστοτεχνικά τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα με τις ζωές των χαρακτήρων. Εκτός από την Γκερνίκα, μαθαίνουμε για τα διπλωματικά παρασκήνια μεταξύ Γερμανίας και Αγγλίας, σε ανεπίσημο τουλάχιστον επίπεδο, μιας και μεγάλη αναστάτωση προκάλεσε η άφιξη του φιλογερμανού πρώην Άγγλου βασιλιά Εδουάρδου του 8ου που παραιτήθηκε από τον θρόνο για να παντρευτεί τη χωρισμένη Αμερικανίδα Γουόλις Σίμπσον. Το ταξίδι τους αντιστοιχεί σε μεγάλη επιτυχία για το Ράιχ, μιας και θα είναι μεγάλη προπαγάνδα και ντροπή για τη Βρετανία η κίνηση αυτή. Πόσο δύσκολο θα είναι όμως να πάνε όλα καλά όταν η σύζυγος του μέλλοντος Υπουργού Εξωτερικών Γιοάχιμ φον Ρίμπεντροπ, Ανελίς, έχει ακούσει τις φήμες πως ο άντρας της υπήρξε εραστής της Σίμπσον; Πώς θα εξελίσσονταν τα πράγματα αν υπερίσχυαν οι φιλοχιτλερικές φωνές και η Αγγλία συμμαχούσε με τη Γερμανία; Ποιος δουλεύει εντατικά γι’ αυτήν την επίτευξη και με ποιους τρόπους; Ας μην ξεχνάμε πως είμαστε έναν χρόνο μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου, η Γερμανία έχει προελάσει στη Ρηνανία και η υποστήριξή της στην παράταξη του Ισπανού δικτάτορα Φράνκο έχει δείξει τις προθέσεις του καθεστώτος, η διεθνής κατάσταση γίνεται όλο και δυσκολότερη, ο πόλεμος είναι πια πανταχού παρών στην ατμόσφαιρα του Βερολίνου, με όλων των ειδών τις πομπές ανά καιρούς να σταματούν την κυκλοφορία στον δρόμο: «Η Κλάρα αναρωτήθηκε πού μπορεί να πήγαιναν αυτοί οι στρατιώτες. Αυτήν την εποχή όλοι σκέφτονταν το ίδιο» (σελ. 32).

Η δύναμη της προπαγάνδας και πώς κατάφερε να μεγαλουργήσει μ’ αυτήν ο Γιόζεφ Γκέμπελς δίνεται σε όλες τις διαστάσεις της: «Αυτή την εποχή στο Ράιχ υπήρχε πάντα ένας φακός έτοιμος να συλλάβει μια φευγαλέα εικόνα. Για να μαλακώσει τη σκληρή πραγματικότητα, είχε θολή εστίαση και μονόχρωμη λάμψη. Να ανακατασκευάσουν ολόκληρη τη Γερμανία με την αίγλη της λάμψης του υδραργύρου σαν να είναι μια ηθοποιός του σινεμά» (σελ. 67). Όλη αυτή η πολεμική μηχανή βασιζόταν σε αξιώματα όπως: «Προς στιγμή όλα είχαν να κάνουν με τους ύπουλους μπολσεβίκους και την ανάγκη της Γερμανίας να εξοπλιστεί για να προστατεύσει τον κόσμο από τον κομμουνισμό» (σελ. 149). Η άνοδος της Λουφτβάφε και η έμφαση της γερμανικής πολεμικής μηχανής στην αεροπορία και στις επιδρομές από αέρος δίνονται εξίσου παραστατικά και συναρπαστικά, χωρίς να κουράζουν τον αναγνώστη. Ο νέος τρόπος κατασκοπείας θα φέρει μεγάλη διαφορά στον τρόπο διεξαγωγής ενός πολέμου, κάτι που μπορεί να αλλάξει δραστικά την έκβαση οποιασδήποτε μελλοντικής σύγκρουσης. Τι είναι αυτό, ποιος το ανακάλυψε, ποιος το εκμεταλλεύεται και πώς θα το μάθει το αντίπαλο δέος; Πώς είναι δυνατό να μη βλέπει κανείς τι επιφυλάσσει ο Χίτλερ για τον κόσμο;

Παρά το ιστορικό υπόβαθρο, τις μελετημένες διπλωματικές, προσωπικές και κοινωνικές ισορροπίες, τη φρίκη του επερχόμενου πολέμου, στο κείμενο παρεισφρέουν αξιόλογες λογοτεχνικές πινελιές, πρωτότυπες παρομοιώσεις και μεταφορές («μια καλόκαρδη επαρχιωτοπούλα με στήθος που έμοιαζε με ράφι και πρόσωπο καθαρό σαν τραπέζι από ξύλο πεύκου», σελ. 15, «Το πρόσωπό της, με τα σηκωμένα, βγαλμένα φρύδια, ήταν σαν μια άδεια πισίνα, μέσα στην οποία λαχταρούσες να πετάξεις ένα βότσαλο», σελ. 77) αλλά και χιούμορ: «Υπήρχε ένα ανέκδοτο που έλεγε ότι αν ο σύζυγος ήταν στα Τάγματα Εφόδου, η σύζυγος στο Κίνημα Εθνικοσοσιαλιστριών Γυναικών, ο γιος στη Χιτλερική Νεολαία και η κόρη στον Σύνδεσμο Νεαρών Γερμανίδων, τότε το μόνο μέρος όπου μπορούσε να συναντηθεί η οικογένεια ήταν η παρέλαση της Νυρεμβέργης» (σελ. 169).

Τα «Άνθη του χειμώνα» είναι ένα δυνατό, ανατρεπτικό, ρομαντικό αλλά και σκληρό κατασκοπικό μυθιστόρημα που αναπαριστά με αρτιότητα και ενδελεχή μελέτη την ατμόσφαιρα του προπολεμικού Βερολίνου και τις εύθραυστες διεθνείς σχέσεις των ευρωπαϊκών χωρών με τον Αδόλφο Χίτλερ στην εξουσία να προσπαθεί να πραγματοποιήσει το όραμά του, παρασύροντας τον κόσμο σε στιγμές χάους, πόνου και απώλειας. Μια γυναίκα με διπλό ρόλο προσπαθεί μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα να βρει τα προσωπικά της πατήματα, να καταλάβει τι θέλει από τη ζωή της, διχάζεται ανάμεσα στην αγάπη και το καθήκον κι όλα αυτά ενώ μια έρευνα για δολοφονία φέρνει στο φως μυστικά που θα καταστρέψουν τη φήμη και το ιδεολογικό υπόβαθρο του ναζισμού γενικότερα και του Χίτλερ ειδικότερα. Αγωνία και συγκίνηση, ρεαλισμός και τρυφερότητα, έρωτας και καθήκον, διπλές ταυτότητες, απανωτές εκπλήξεις είναι μερικά μόνο από τα θετικά χαρακτηριστικά του μυθιστορήματος. Εύχομαι ολόψυχα να μεταφραστούν και τα υπόλοιπα, μιας και η γυναικεία ματιά της Jane Thynne συμπληρώνει ό,τι ξεκίνησε ο σύζυγός της, Philip Kerr, γύρω από την προπολεμική και όχι μόνο Γερμανία, χωρίς όμως να υπολείπεται σε αρτιότητα.