Οι Ελληνορθόδοξες Κοινότητες κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία είχαν, επιπλέον της τοπικής κοινοτικής αυτοδιοίκησης, της φορολογίας και μέριμνας για την Παιδεία, την υποχρέωση να φροντίζουν για την υγεία και πρόνοια των μελών τους, με την ίδρυση νοσοκομείων και άλλων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων (ορφανοτροφείων, γηροκομείων, κ.ά.), τον διορισμό κοινοτικών ιατρών, μαιών, τη λειτουργία φαρμακείων, κ.ά., δραστηριότητες και ανάγκες, που δεν κάλυπτε η οθωμανική διοίκηση.
Η Εκκλησία είχε σημαντικό ρόλο στη μέριμνα αυτή, σε συνεργασία με τις Δημογεροντίες, τις επαγγελματικές συντεχνίες, τους ευεργέτες ή τα εύπορα μέλη των κοινοτήτων. Οι δραστηριότητες στον χώρο της υγείας και της πρόνοιας ήταν ανάλογες των τοπικών συνθηκών, της κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης, της σχέσης της Εκκλησίας με άλλους σημαντικούς παράγοντες των κοινοτήτων, κ.ά. Η οργάνωση και οι δραστηριότητες των Ελληνορθόδοξων κοινοτήτων, με τις μεταρρυθμίσεις και αλλαγές της οθωμανικής διοίκησης, στο πλαίσιο προσπαθειών για εκσυγχρονισμό της Αυτοκρατορίας στα μέσα του 19ου αιώνα, κάλυψαν σε σημαντικό βαθμό τις ανάγκες του Ελληνορθόδοξου πληθυσμού, που ήταν γενικά σε καλύτερη κατάσταση από πλευράς παιδείας και υγείας από τις άλλες κοινότητες, συμπεριλαμβανομένης και της μουσουλμανικής.
Στο βιβλίο παρουσιάζεται η μέριμνα των Ελληνορθόδοξων κοινοτήτων στην Κωνσταντινούπολη, Μ. Ασία, Αίγυπτο, Παραδουνάβιες και περιοχές του δυτικού Εύξεινου Πόντου, στις περιοχές του ελλαδικού χώρου (Θράκη, Μακεδονία, Ήπειρο, Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο, νησιά του Αιγαίου, Δωδεκάνησα, Κρήτη) και Κύπρο.
Γίνεται προσπάθεια συγκριτικής ανάλυσης των παραγόντων, που διαμόρφωσαν τόσο τις ενδοκοινοτικές σχέσεις μεταξύ Εκκλησίας και λαϊκών μελών των κοινοτήτων στο πλαίσιο της εκκοσμίκευσης, όσο και την οργάνωση και λειτουργία των νοσοκομείων και των άλλων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων.