Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης- Η λιτανεία-εκδόσεις Στοχαστής

«Εκείνο που πρέπει να κάνουμε οι Αρτινοί, σκέφτηκε ο παπά-Βαγγέλης, είναι να αγωνιστούμε για την ελευθερία μας από τους ντόπιους αφεντάδες οι οποίοι συνεχίζουν να εκμεταλλεύονται και να καταδυναστεύουν το λαό όπως και επί Τουρκοκρατίας» (σελ. 29).

Μετά το τελευταίο βιβλίο της τριλογίας της Άρτας, «Οι σημειώσεις του φαροφύλακα» που είχε ως τόπο το λιμάνι της Κόπραινας, ήρθε η σειρά του δεύτερου «Η λιτανεία», για να διαπιστώσω ακόμη μια φορά πως ο συγγραφέας έχει αγαπήσει, περπατήσει το κάθε σοκάκι και μονοπάτι της περιοχής. Πολυγραφότατος ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, και άξιος χειριστής του λόγου και της πένας, μας γνωρίζει βήμα-βήμα την πόλη της Άρτας του παρελθόντος, του χθες και του σήμερα. Και χωρίς να έχει επισκεφτεί ο αναγνώστης την πόλη και την ευρύτερη περιοχή, νομίζω ότι δεν θα δυσκολευτεί να την περπατήσει έχοντας οδηγό αυτή την τριλογία. Είναι αξιοθαύμαστο το πώς κατάφερε μια τόσο μεγάλη ιστορία, με πλήθος ιστορικές και λαογραφικές πηγές, να τη χωρέσει σε εκατόν τρεις σελίδες. Παίρνοντας τις γνώσεις από τη πλούσια βιβλιογραφία που έχει μελετήσει και τα ιστορικά στοιχεία από το δικό του βιβλίο, «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και το κόμμα των Φιλελευθέρων στην Ήπειρο (Historical Quest, 2015), μας φέρνει μια νουβέλα δίδοντας με απλά λόγια, χωρίς πολυλογίες που κουράζουν τον αναγνώστη. Ο συγγραφέας εμπνεύστηκε τον τίτλο του βιβλίου «Η λιτανεία» από το γεγονός της λιτανείας που γίνεται κάθε χρόνο την ημέρα της γιορτής της πολιούχου Αγίας Θεοδώρας, η οποία ήταν πρώην βασίλισσα και μόνασε στην πόλη, συνδέοντας τ η ζωή της με τον τόπο. Η πόλη με τη σειρά της για να τη τιμήσει, την ανακήρυξε εκτός από Αγία και πολιούχο της. Ο αναγνώστης θα μάθει περισσότερα μέσα από την αφήγηση της ιστορίας. Δυο διαφορετικές ιστορίες, δύο διαφορετικές εποχές, δυο ζευγάρια που πρωταγωνιστούν. Κοινός παρανομαστής ο έρωτας και η επανάσταση ή ο ξεσηκωμός. Γεννιούνται οι περιπέτειες των ηρώων που θα ταξιδέψουν τον αναγνώστη.Αλλά και θα τον στενοχωρήσουν όταν φτάσει στο σύντομο τέλος του. Δεν το κρύβω, ήθελα περισσότερο ταξίδι στον τόπο.

Ξεκινώ από το παρελθόν της πόλης για να υπάρχει μια συνέχεια.Βρισκόμαστε στις αρχές του εικοστού αιώνα με ήρωες τον παπά-Βαγγέλη και το παράνομο ζευγάρι του Πάνου και της Λένας, που το φλογισμένο πάθος τους θα έχει τραγικό τέλος.Τον αγάπησα τον παπά-Βαγγέλη για τον άμεμπτο χαρακτήρα του και την προσφορά του.Η Τουρκοκρατία έχει τελειώσει και στην Ελλάδα,ο Ελευθέριος Βενιζέλος αγαπιέται από τον λαό. Ενώ στην Άρτα κουμάντο στις ψυχές αλλά και το βιος του αδικημένου και περιφρονημένου λαού κάνει ο Κωνσταντίνος Καραπάνος, πολιτικάντης αλλά και τσιφλικάς ο οποίος ελέγχει την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή του τόπου μέσω μπράβων, χωροφυλάκων και υποτακτικών. Γράφει στη σελίδα 80: «Η Καραπονοκρατία συνεχίζει να βασιλεύει. Κι εμείς δεν έχουμε στον ήλιο μοίρα» Κάτι παρόμοιο με το σήμερα, σκέφτεται ο κάθε αναγνώστης. Για να σας μεταφέρω το κλίμα της εποχής θα διαβάσουμε στη σελίδα 50:Ο λαός της Άρτας έλεγε ότι «ο Τούρκος έφυγε αλλά ο Καραπάνος έμεινε».Μέχρι που τα πράγματα αλλάζουν και οι περιφρονημένοι, φοβισμένοι Αρτινοί, που η ζωή τους κρέμονταν στις διαθέσεις του Καραπάνου, ξεσηκώθηκαν μετά από τη σημαντική γι αυτούς επίσκεψη του Ελευθερίου Βενιζέλου. Οι βουλευτές του τόπου Γαρουφαλιάς και Σίμος, τους ενέπνευσαν και οι κάτοικοι ετοίμασαν διάφορες εκδηλώσεις,στηριγμένες στις αναρχικές και τις σοσιαλιστικές για την εποχή ιδέες. Αποφασισμένοι να πάψουν να θεωρούνται δούλοι οργάνωσαν την επίθεση τη μέρα της λιτανείας. Ο τσαγκάρης Κώστας Κίτσης, ο ράφτης Βρασίδας ήταν οι αρχηγοί της εξέγερσης. Αλλά πνίγηκε στο αίμα από τη χωροφυλακή, αφού είχαν δικό τους άνθρωπο μέσα στον πυρήνα. Χθες, σήμερα, αύριο. Πάντα υπήρξαν και θα υπάρχουν οι άλλοι που θέλουν να συνεχίζουν τον κάθε τσιφλικά στους ώμους τους. Κάθε εποχή έχει τον δικό του τσιφλικά. Τη συνέχεια της καθηλωτικής ιστορίας θα τη διαβάσουν οι αναγνώστες παίρνοντας τα μηνύματα της.Μέσα στη νουβέλα γνωρίζουμε πληροφορίες που οι περισσότεροι που δεν καταγόμαστε από την Άρτα, τις αγνοούσαμε. Όπως ότι ο Άραχθος ήταν το σύνορο μεταξύ Ελλάδας και τουρκοκρατούμενης περιοχής κι ότι τα πράγματα στο τουρκικό έδαφος ήταν πάμφθηνα.Οι Αρτινοί έμπαιναν στον πειρασμό, ακόμη και με κίνδυνο της ζωής τους, έκαναν λαθρεμπόριο, τα περνούσαν παράνομα στο ελληνικό και τα μοσχοπουλούσαν.Πληροφορούμαστε ακόμη την ενδιαφέρουσα ιστορία του Αρτινού καρναβαλιού, την καταγωγή του, για τις άξιες Αρτινές γυναίκες πως δηλαδή η φτώχια τις έκανε να διαχειριστούν έξυπνα την καθημερινότητα τους. Περιγράφει με γλαφυρό τρόπο και αρκετές λεπτομέρειες τον Αρτινό γάμο αλλά και περιστατικά με τον χωροφύλακα και τη μεγάλη εξουσία που του έδινε ο νόμος:«Ένας άλλος πάλι χωροφύλακας χαστούκισε δυο περαστικούς επειδή δεν φορούσαν καπέλο» (σελ. 30).Ίδια και μεγαλύτερη αμείλικτη εξουσία είχαν ο πολιτικός και ο παπάς. Αλλά και η ιστορία του σήμερα δεν στερείται ούτε από έρωτα, ούτε από μηνύματα εξέγερσης του Αρτινού λαού. Εδώ ο ήρωας μας είναι ο Δημήτρης, ένας μάχιμος δημοσιογράφος από την Αθήνα για να κάνει ρεπορτάζ σχετικά με την καταστροφική πλημμύρα. Κι ενώ οι κάτοικοι έχουν ξεσηκωθεί εναντίον των αρχών που δεν έκαναν κάτι για να εμποδίσουν τη συμφορά, αφού η βασική αιτία της καταστροφής είναι το φράγμα του ποταμού Αράχθου της ΔΕΗ στην περιοχή. Εκεί συνάντησε μια νεαρή γυναίκα, την Ανθή, και ανάμεσά τους φούντωσε ένας δυνατός έρωτας.Σ’ αυτή τη δεύτερη ιστορία, βλέπουμε τον βιασμό της φύσης και την αδιαφορία που έχουν σαν αποτέλεσμα, μετά από μια δυνατή καταιγίδα που κράτησε ώρες να πλημμυρίσει ο τόπος. Μήπως μας είναι άγνωστο θέμα σήμερα;

Εκείνο που μου άρεσε, ήταν τα λόγια του πατέρα της Ανθής που ρίχνει την προσωπική ευθύνη στους πολίτες. Δηλαδή «Όλοι φταίμε. Η ΔΕΗ, οι κυβερνήσεις, οι πολιτικοί, παλιοί και νέοι, αλλά κι εμείς οι ίδιοι οι κάτοικοι. Ας προσέχαμε! Σε αυτή τη χώρα κανείς ποτέ δεν φταίει ο ίδιος. Πάντα ο διπλανός. Κανείς δεν αναλαμβάνει την ευθύνη, φερόμαστε ανώριμα, σαν παιδιά.»Η ιστορία επαναλαμβάνεται απ’ όλες τις πλευρές της. Οι φυσικές καταστροφές όταν το κράτος δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει, ο έρωτας, η επανάσταση των αδικημένων και καταφρονεμένων Αρτινών αλλά και όλου του ελληνικού λαού. Τα αίτια;. Ο συγγραφέας τα γράφει ολοκάθαρα. Χώνει το μαχαίρι στην πληγή για να την ελευθερώσει από το σάπιο αίμα. Οι ήρωες, φανταστικοί και πραγματικοί, όπως τους έχτισε ο συγγραφέας, μας καθηλώνουν, τους θαυμάζουμε και θέλουμε να μιμηθούμε αυτούς που αποφάσισαν για τη λευτεριά τους. Που δεν ήθελαν άλλο τον ζυγό κανενός Καραπάνου, κανενός τσιφλικά, κανενός παλαιοκομματικού που όριζε τη ζωή τους. Η γλώσσα λιτή, ρέει και σε καθηλώνει. Γιατί πολύ απλά γι’ αυτά τα μηνύματα που περνά ο συγγραφέας μέσα από το βιβλίο δεν χρειάζονται πλουμίδια για να μπουν στον νου και την ψυχή.Ο παπά-Βαγγέλης άφησε τις σημειώσεις του πριν πεθάνει αποκαλύπτοντας πράγματα στους κληρονόμους. Ποιος ήταν ο συνδετικός κρίκος των δυο ζευγαριών; Θα τα διαβάσετε σ’ αυτή την υπέροχη νουβέλα που ομολογώ ότι μ’ ενθουσίασε. Ίσως ήταν ο έρωτας και η επανάσταση. Ίσως η ελπίδα και οι λύσεις που προσφέρει ο συγγραφέας στους αναγνώστες. Αν και εκδόθηκε το 2016, από τις εκδόσεις Στοχαστής, ποτέ δεν παύει να είναι επίκαιρο. Ποτέ δεν παύει να υπάρχουν λαοί αδικημένοι και καταφρονεμένοι που θέλουν από κάπου να πιαστούν. Καλοτάξιδο και πάλι κ. Ελπιδοφόρε Ιντζέμπελη!