«Τα ανάλεκτα της παλιάς Αθήνας» αποτελούν το κλείσιμο της άτυπης τριλογίας για μια πόλη και μια εποχή περασμένες αλλά όχι ξεχασμένες.Στο πρώτο βιβλίο «Η παλιά Αθήνα ζει, γλεντά, γεύεται» δίνεται έμφαση στη γαστρονομία και τη διασκέδαση ενώ στο δεύτερο «Πόθοι και πάθη στην παλιά Αθήνα» φωτογραφίζονται και καταγράφονται τα ερωτικά πάθη και οι σχέσεις μεταξύ των κατοίκων. Στο παρόν βιβλίο, ο ακαταπόνητος και ακάματος κύριος Σιταράς παρουσιάζει τις όψεις μιας Αθήνας που ήταν γεμάτη με χαρακτηριστικές φιγούρες, κέντρα διασκέδασης, ταβέρνες, γυναίκες ναζιάρες και άντρες σοβαρούς, με σημαντικές και ιστορικές περιοχές, με ήθη και έθιμα διαφορετικά.

1920-1940 κυρίως λοιπόν και ο αναγνώστης σουλατσάρει σε γειτονιές, πλακόστρωτα δρομάκια, συνοικίες, παρακολουθεί τις συμπεριφορές και τα χαρακτηριστικά των πιο γνωστών αθηναϊκών τύπων ενώ ευωχείται και διασκεδάζει σε «τόπους κοινωνικής συνάθροισης». Κι όλα αυτά πάντα με το χιούμορ και τη διεισδυτικότητα του συγγραφέα. Κείμενα και κειμενάκια αποθησαυρισμένα από εφημερίδες και περιοδικά του Μεσοπολέμου και όχι μόνο, σατιρικά, χιουμοριστικά, σπιρτόζικα, σκαμπρόζικα, συνοδευμένα από γελοιογραφίες, σκίτσα και φωτογραφίες που τεκμηριώνουν το ιστορικό και πραγματολογικό περιβάλλον. Και ο κύριος Σιταράς δεν παραθέτει νέτα σκέτα τα χωρία, αντιθέτως, κάπου κάπου παρεμβαίνει με διεισδυτικά, καίρια και σαρκαστικά σχόλια, δίνοντας μια συνολική θεώρηση του περιστατικού που έχει ξετρυπώσει. Λάτρεψα τα πλαίσια μέσα στα οποία επεξηγούνταν φράσεις που έμειναν μέχρι και σήμερα στην καθομιλουμένη, όπως «Έφαγε χυλόπιτα» ή «Σιγά τον πολυέλαιο»! Αμ το άλλο; «Μέγκλα» σημαίνει made in England, άρα εξαιρετικής ποιότητας!

Στο κεφάλαιο με τίτλο «Αττικές μέρες» καταγράφονται μικρές ανθρώπινες ιστορίες από την καθημερινή ζωή της πόλης, μέσα από τις οποίες δίνεται ανάγλυφα η ψυχοσύνθεση των κατοίκων της παλιάς εποχής, όπου η ευθυμία και η ανεμελιά είχαν τον πρώτο ρόλο! Σκίτσα και ανάγλυφες περιγραφές μου χάρισαν άφθονο γέλιο και ταυτόχρονα περίσκεψη για το αθώο εκείνης της εποχής.

Στο επόμενο κεφάλαιο με τίτλο «Αθηναϊκοί περίπατοι», είμαστε πια στο σημείο όπου η Ερμού και η Αιόλου δεν είναι το κέντρο της Αθήνας, μιας και η Νεάπολη, τα Πετράλωνα και άλλες γειτονιές αρχίζουν να παίρνουν τα πάνω τους. Παγωτατζήδες, στραγαλάδες και πραματευτάδες σεργιανούν στις γειτονιές υπό τους ήχους της ρομβίας και του οργανέτου. Πώς ζούσαν λοιπόν οι Αθηναίοι εκείνη την εποχή και πώς αντιδρούσαν σε οποιαδήποτε αλλαγή στην καθημερινότητά τους από τη μοντέρνα Ευρώπη;

Στη συνέχεια, «Κοινωνία και κοινωνική ζωή» και περιγράφεται η συντηρητική και αυστηρών αρχών κοινωνία, που παλεύει με έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο, ο οποίος διψά για ζωντάνια και διασκέδαση ενώ η θέση της γυναίκας αρχίζει να αλλάζει μες στην οικογένεια και την καθημερινή ζωή! Το σαβουάρ βιβρ γίνεται προαπαιτούμενο για τα αστικά σαλόνια ενώ ο μεζές στη λαδόκολλα γίνεται ανιό αλαπαριζιέν και ο παράφωνος κρασοπατέρας αντικαθίσταται από τον κονφερανσιέ. Χοροί, εσπερίδες, γιορτές και πανηγύρια, όλα άφθονα, όλα αυθόρμητα και αθώα. Ή ίσως και επικίνδυνα: «Κύριε δάσκαλε, μη δέρνετε τον Γιώργο μας, εμείς ποτέ δεν τον χτυπούμε σπίτι ειμή μόνο όταν ευρεθώμεν εις κατάστασιν αμύνης», όπως γράφεται χαρακηριστικά σε εφημερίδα του 1925.

Και ακολουθούν κι άλλα ανάλεκτα, ώσπου φτάνουμε στα «Καφενεία και ζαχαροπλαστεία», όπου αναλύονται όλα τα μικρά και μεγάλα περιστατικά που διαδραματίζονται σε τέτοια μέρη, περιγράφονται καφέδες, γλυκά, το καφενείο του Ζαχαράτου, η δραστηριότητα του μικρόκοσμου που βουίζει σα μελίσσι σε αυτούς τους χώρους, καθημερινές και εορτές, αλλά και στις «Ταβέρνες και εστιατόρια», με το παλιό κρασί, την ευθυμία των πελατών, τις γυναίκες που περιμένουν σπίτι τον αχαΐρευτο να μαζευτεί (αξιοσημείωτη η παράθεση από τον Οδηγό Ιγγλέση του 1917 των καλύτερων εστιατορίων). Επίσης στις «Γυναίκες» περιγράφονται μυριάδες περιστατικά που προκαλούν γέλιο και περίσκεψη: καλλιστεία, ομορφιά, φλερτ, ό,τι έπεφτε στην προσοχή των αντρών και των πεθερών!

Ένας πραγματικός θησαυρός αυτό το βιβλίο, γεμάτος περιστατικά και φυσιογνωμίες, διασκεδαστικά στιγμιότυπα και αλησμόνητες εποχές. Ο κύριος Σιταράς παρέδωσε στους αναγνώστες το προϊόν άλλης μιας κοπιώδους έρευνας χρόνων, την οποία στόλισε με το προσωπικό του χιούμορ και τη διεισδυτική ματιά και με ταξίδεψε για άλλη μια φορά σε εποχές και στιγμιότυπα που θα ήθελα να είχα ζήσει εκ του σύνεγγυς.