Η Κλάρα Βάιν, κόρη εύπορης πολιτικής οικογένειας του Λονδίνου, εγκαταλείπει την άνετη ζωή της κι έναν υποψήφιο γαμπρό για να πάρει μέρος ως ηθοποιός στην ταινία «Μαύρα ρόδα» που γυρίζεται στα περιβόητα στούντιο Ufa του Βερολίνου. Είναι η εποχή που ο Αδόλφος Χίτλερ έχει αναρριχηθεί κι εγκατασταθεί για τα καλά στην εξουσία και ξεκινάει σαρωτικές αλλαγές στον κοινωνικοπολιτικό ιστό της χώρας του. Η Κλάρα, χωρίς να το περιμένει, γνωρίζει μέσω της Μάγκντα Γκέμπελς την ελίτ της γερμανικής κοινωνίας και μπλέκεται σε μια υπόθεση κατασκοπείας που θα την αλλάξει και θα θέσει σε νέες βάσεις τη νοοτροπία, τις σκέψεις της αλλά και τον τρόπο που βλέπει τον κόσμο γύρω της. Υπάρχει περιθώριο για έρωτα σε μια ετοιμόρροπη, ανασφαλή και αμφίβολη κοινωνία; Είναι έτοιμη η Κλάρα να μπλεχτεί σ’ ένα παιχνίδι προδοσίας, αγωνίας και διαρκών ανατροπών; Τι μυστικά κρύβει η σύζυγος του Υπουργού Προπαγάνδας που πρέπει να φυλαχτούν καλά μα πάνω απ’ όλα να μην πέσουν στα χέρια των εχθρών;

Το μυθιστόρημα έχει μια γλαφυρή παραστατικότητα, έναν μελετημένο ρεαλισμό και μια πλειάδα χαρακτήρων με σάρκα και οστά. Η συγγραφέας μελέτησε καλά και σωστά την εποχή, την πόλη και τον τρόπο σκέψης των κατοίκων μιας χώρας που ετοιμάζεται να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο και πάλι στην ευρωπαϊκή κονίστρα. Υπάρχουν πάρα πολλές λεπτομέρειες από την καθημερινότητα ενός Βερολινέζου ειδικότερα και Γερμανού γενικότερα: τίτλοι εφημερίδων, προϊόντα ομορφιάς, κινηματογραφικές ταινίες, ξενοδοχεία, καμπαρέ και ζαχαροπλαστεία, μνημεία και τοπόσημα, οδοί και δημόσια κτήρια. Είναι όλα όμως τόσο αρμονικά εντεταγμένα στη ροή της πλοκής και περιγράφονται τόσο όμορφα και στρωτά, χωρίς υπερβολές και μακρηγορίες, που δε με κούρασαν ούτε στιγμή. Αντιθέτως, μου χάρισαν εκείνη ακριβώς τη ζωντάνια που απαιτεί ένα καλό μυθιστόρημα του είδους για να ζωντανέψω στο μυαλό μου το πώς ήταν τα πράγματα εκεί τότε και να βρεθώ στο πλάι των πρωταγωνιστών και των δεύτερων ρόλων που τους πλαισίωναν. Μάλιστα, αναφορές σε τοποθεσίες που μέχρι και σήμερα βρίσκονται εκεί, παρά τις χιλιάδες αλλαγές και καταστροφές που υπέστησαν με το πέρασμα της Ιστορίας, και τα οποία είχα επισκεφθεί σε πρόσφατο ταξίδι μου στην πόλη, όπως ο Ζωολογικός Κήπος, η Ούντερ ντεν Λίντεν, το Νησί των Μουσείων, το KaDeWe κ. ά. προσθέτανε ειδικό βάρος στη δική μου απόλαυση.

Εκτός από την πόλη και τη Γερμανία εν όλω, η συγγραφέας ξέρει να αναπαραστήσει με διεισδυτικότητα, αληθοφάνεια και σωστή γνώση της ψυχολογίας και τους χαρακτήρες. Έχει διαλέξει ένα αρμονικό κράμα φανταστικών και πραγματικών ονομάτων και τους έχει τοποθετήσει σ’ ένα ενδιαφέρον σκάκι, πάνω στο οποίο κινούνται με απόλυτη πιστότητα στη νοοτροπία, τις αντιλήψεις, τις επιθυμίες, τους φόβους και την ιδιοσυγκρασία τους. Όλοι έχουν ένα παρελθόν, το οποίο αποκαλύπτεται τμηματικά ή σε κρίσιμο σημείο, οπότε και χαρίζει μια γερή ανατροπή στην ιστορία, και όλοι αλλάζουν ύστερα από κάποια γεγονότα που ζουν, απότοκα του κοινωνικοπολιτικού και οικονομικού κλίματος που βιώνουν. Παρ’ όλο που κάποιος εύκολα μπορεί να χαρακτηρίσει το μυθιστόρημα κατασκοπικό και ερωτικό, μιας και η Κλάρα Βάιν ερωτεύεται τον Άγγλο κατάσκοπο που τη μυεί στο παιχνίδι της πληροφορίας, υπάρχει και κάτι πιο βαθιά μέσα απ’ αυτό: μια έξοχη τοιχογραφία της γυναικείας συμπεριφοράς, ήθους και ρόλου που καλείται να παίξει το φύλο αυτό στο καθεστώς του Χίτλερ. Με την Κλάρα Βάιν, που θεωρεί τη ζωή όμορφη και σαν παιχνίδι, μόνο και μόνο για να προσγειωθεί απότομα βιώνοντας τις συνθήκες ζωής στο Βερολίνο και στη συνέχεια μπλέκοντας με Γερμανό αξιωματικό, την ίδια στιγμή που το οικογενειακό της παρελθόν τινάζεται στον αέρα με μια μεγάλη αποκάλυψη, με τη Μάγκντα Γκέμπελς και τις φίλες της, συζύγους εξίσου επιφανών ανδρών του Τρίτου Ράιχ, και φυσικά με τις αντιλήψεις του Χίτλερ για τη γυναίκα και τις μεθοδικές κινήσεις που έκανε ώστε σταδιακά να την αποκόψει από κάθε κοινωνική προσφορά και εκδήλωση σκιαγραφείται με τρυφερότητα και αγωνία για το μέλλον της η γυναίκα που κοιμάται και ξυπνάει σ’ ένα κλίμα τρόμου, φόβου και διαψευσμένων προσδοκιών.

Πρόκειται λοιπόν για μια πρωτότυπη ματιά πάνω στη φασιστική ανάρρηση των Γερμανών αξιωματικών στην κυβέρνηση και για μια εξιστόρηση γεγονότων και λεπτομερειών που δεν είναι ευρύτερα γνωστές ή η σημασία τους δε φωτίστηκε όσο θα έπρεπε. Προσωπικά δεν ήξερα αρκετές λεπτομέρειες για την ίδρυση της Υπηρεσίας Γερμανικής Μόδας του Ράιχ, που είχε ως στόχο να δώσει μια νέα γραμμή στην πιστή και υπάκουη Γερμανίδα, ουσιαστικά απογυμνώνοντάς την από κάθε τι θηλυκό. Αυτό είναι και το έναυσμα για να ξεκινήσει μια επαφή η Κλάρα με τη Μάγκντα Γκέμπελς, που τέθηκε επικεφαλής του σχεδίου αυτού και ήθελε την ηθοποιό για μοντέλο στην πρώτη τους επίδειξη.

Η γραφή, εκτός από τα απαραίτητα ερωτικά στοιχεία, το σασπένς και τις αναπάντεχες εκπλήξεις, έχει μια διακριτική και κομψή χρήση καλολογικών στοιχείων, κάποιες νότες χιούμορ που αλαφραίνουν την ατμόσφαιρα και λιτούς, παραστατικούς διαλόγους. Με ισομέρεια και ουδετερότητα, μέσα από επιλεγμένους χαρακτήρες ή γεγονότα, παρατίθεται αυτούσια η κατάσταση στο Βερολίνο του 1933. Δίνονται ξεκάθαρα οι βλέψεις και οι προσδοκίες των Άγγλων, των Γερμανών, των κομμουνιστών και των Εβραίων για το νέο καθεστώς, καταγράφονται εν είδει τραγικής ειρωνείας αρκετές εξελίξεις που αργότερα διαψεύστηκαν οικτρά, όπως ότι ο Χίτλερ ήρθε για να σώσει τη χώρα από τον κομμουνιστικό κίνδυνο κι όχι για να εξοπλιστεί κρυφά, παραβιάζοντας τους όρους συνθήκης του προηγούμενου πολέμου ή ότι αναζητά τον ζωτικό του χώρο δίνοντας νέα διάσταση και πρωτόγνωρα προνόμια σε επιλεγμένες τάξεις και μέλη της κοινωνίας και όχι για να τα αποσβήσει από τον χάρτη. Ταυτόχρονα η συγγραφέας, βασισμένη σε ιστορικές πηγές, δίνει ξεκάθαρα στοιχεία γύρω από την αντίληψη και τον τρόπο σκέψης των Γερμανών ηγετών, περιγράφει ανατριχιαστικά την εμφάνισή τους και τις φυσιογνωμίες τους, καταγράφει πώς παρασύρθηκε ο απλός λαός και τους έφερε στην εξουσία και όλες αυτές τις μικρολεπτομέρειες που ελάχιστα μυθιστορήματα ασχολήθηκαν μαζί τους.

Σε όλο το μυθιστόρημα υπάρχει μια αντίθεση στην ατμόσφαιρα της πλοκής: οι όμορφες μέρες ευημερίας της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης αντικαταστάθηκαν μ’ ένα μούδιασμα απέναντι στις κινήσεις του Χίτλερ, στον οποίο ο κόσμος είχε εμπιστευτεί τη σταθερότητα που περίμενε για να αντιμετωπίσει το μεταπολεμικό χάος της Γερμανίας. «…οι άνθρωποι εδώ είναι χαρούμενοι που ανήκουν σε κάτι πιο μεγάλο και πιο δυνατό από τον εαυτό τους. Νιώθουν ότι έχουν υποφέρει αρκετά» (σελ. 131). Ταυτόχρονα είναι πολύ καλά δουλεμένα η αντίληψη, η νοοτροπία και η συμπεριφορά των Γερμανών αξιωματικών που βλέπουν με χαρά να παίρνουν τα ηνία της χώρας τους και αργότερα του κόσμου ενώ ο απλός κόσμος τους έβλεπε ως σωτήρες από τον κομμουνιστικό κίνδυνο! Κομμουνιστές και Εβραίοι ήταν στο στόχαστρο ομάδων εθνικοσοσιαλιστών, γίνονταν συλλήψεις χωρίς λόγο, άνθρωποι ξεπουλιούνταν ή εκπορνεύονταν για ένα κομμάτι ψωμί κι όλα αυτά ενώ στην Αγγλία (και λογικά και στον υπόλοιπο κόσμο) δεν είχαν ιδέα για το τι πραγματικά συμβαίνει. «Ποιος ήθελε να συζητήσει για πολιτική όταν η πολιτική ήταν παντού γύρω του, με την απειλή ότι κάποιος μπορεί να τον κατέδιδε στην αστυνομία ή να τον έσερναν σε κανένα κελί στη μέση της νύχτας;» (σελ. 153).

Όλη αυτή η ατμόσφαιρα κορυφώνεται με εξαιρετικές δόσεις χιούμορ στο κεφάλαιο 28, όπου η βρετανική πρεσβεία δίνει μια δεξίωση, με σημαντικούς ανθρώπους του Ράιχ να δίνουν το παρόν: Γκέμπελς, Γκέρινγκ, φον Ρίμπεντροπ, Ες και άλλοι. Εκεί, μέσα από διάφορα πηγαδάκια μεταξύ των καλεσμένων ξεπηδάνε εύστοχες παρατηρήσεις και υποτιμητικά σχόλια όπως: «Το ανοιχτόγκριζο αεροπορικό χιτώνιο του Γκέρινγκ ήταν γεμάτο σειρές από μετάλλια, απλωμένα στο πλατύ στήθος του. Αν πάρει κι άλλα, θα πρέπει να αρχίσει να τα καρφιτσώνει και στην πλάτη, μουρμούρισε το αφεντικό του Λίο…» (σελ. 272), «-Ο πρωθυπουργός γιορτάζει την επιτυχία του σημερινού κυνηγιού… Κατάφερε να πετύχει περισσότερα από τριακόσια μέσα σε ένα απόγευμα. -Ζώα, ελπίζω, μουρμούρισε ο Λίο» (σελ. 273). Μέσα σε μία πρόταση συμπυκνώνεται όλος ο κοινωνικός αντίκτυπος της ανόδου του Τρίτου Ράιχ: «Του φαινόταν απίστευτο πόσο εύκολα είχαν εισχωρήσει οι εθνικοσοσιαλιστές στην υψηλή κοινωνία. Βιομήχανοι και αριστοκράτες σκοτώνονταν ποιος θα τους προσκαλέσει. Άντρες που μόλις μερικούς μήνες πριν έπαιζαν ξύλο στον δρόμο, τα βράδια απολάμβαναν τις περιποιήσεις πρεσβευτών και πριγκίπων» (σελ. 273).

Κλείνοντας, πρόσεξα πως υπάρχει μια χαλαρότητα στο φινάλε του βιβλίου ως προς την ολοκλήρωση της ιστορίας. Ένα σημαντικό γεγονός που εξέθεσε την Κλάρα σε κίνδυνο περίμενα να μου χαρίσει περισσότερη ανατριχίλα ή έστω κάποια ένταση, ακόμη και μια τελευταία ανατροπή, όμως βγήκε αρκετά ηθικοπλαστικό και χωρίς πολλά προβλήματα. Κι εκεί που έλεγα, εντάξει, ίσως η συγγραφέας θέλησε να αναπαραστήσει μια εποχή και μια ιστορία, χωρίς να δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην κλιμάκωσή της, το τελευταίο κεφάλαιο μου φάνηκε αρκετά βιαστικό, σχεδόν πρόχειρο, με ελάχιστους διαλόγους που έχουν όμως ήδη δώσει απτό ρεαλισμό σε όλο το υπόλοιπο βιβλίο. Ίσως να διαδραματίζεται κάτι στο επόμενο βιβλίο, τα «Άνθη του χειμώνα» (αν και διαδραματίζεται στο 1937). Από την άλλη, το γεγονός πως η συγγραφέας υπήρξε σύζυγος του Φίλιπ Κερ, τον οποίο όλοι γνωρίζουμε για τον αξεπέραστο Μπέρνι Γκούντερ που δημιούργησε και που δρα την ίδια περίοδο με την Κλάρα Βάιν, ίσως απαντάει σε πολλά ερωτήματα που προκύπτουν κατά την ανάγνωση απέναντι στο ύφος που υιοθετήθηκε και την κεντρική ιδέα που δημιουργήθηκε.

Η Κλάρα Βάιν, που δέχτηκε να γίνει κατάσκοπος για έναν πολύ συγκινητικό λόγο, ο Λίο Κουίν, υπάλληλος της αγγλικής πρεσβείας στο Γραφείο Ελέγχου Διαβατηρίων, που είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει οποιονδήποτε εκθέσει σε αλόγιστο κίνδυνο την αγαπημένη του, καταστρατηγώντας έτσι βασικούς κανόνες της κατασκοπίας, η καημένη Χέλγκα Σμιτ, ηθοποιός και χορεύτρια, φίλη της Κλάρα, που αγωνίζεται να επιβιώσει σε μια δύσκολη εποχή και σ’ ένα ακόμη δυσκολότερο επάγγελμα («Δεν έχω τίποτα στο όνομά μου εκτός απ’ αυτό το κορμί και λίγο ταλέντο. Πρέπει ν’ αρπάξω όποια ευκαιρία βρω», σελ. 142), οι δημοσιογράφοι Ρούπερτ Άλινγκχαμ από το Λονδίνο και Μαίρη Χάρκερ από τη Νέα Υόρκη, με το δικό τους ιδιαίτερο φλερτ κι από την άλλη ο λοχαγός Κλάους Μίλερ, ένας ερωτευμένος άντρας που ακροβατεί ανάμεσα στο καθήκον και τον έρωτά του για την Κλάρα (υπέροχη η σκιαγράφηση των αμφιβολιών του όποτε οι καταστάσεις έδειχναν πως η Κλάρα είναι κάποια άλλη απ’ αυτή που αγάπησε), η Μάγκντα Γκέμπελς με το φριχτό μυστικό, η δυστυχισμένη Έμι Γκέρινγκ, η φράου φον Ρίμπεντροπ και άλλοι συνιστούν ένα καλοδουλεμένο πάνθεον χαρακτήρων κι απαρτίζουν ένα ερωτικό, ανατρεπτικό, ρεαλιστικό, γεμάτο σασπένς μυθιστόρημα.