Ο καθηγητής Σερεμπριακώφ φτάνει στο υποστατικό του στη ρωσική επαρχία, μαζί με τη νεαρή και δεύτερη σύζυγό του Ελένα. Το κτήμα το συντηρούν η κόρη του , από τον πρώτο του γάμο, Σόνια και ο θείος της, Βάνιας (αδελφός της πρώτης συζύγου του καθηγητή).

Ο Βάνιας βιώνει έναν απελπισμένο και αδιέξοδο έρωτα για την Ελένα, το ίδιο και ο γιατρός Άστρωφ, ο οποίος επισκέπτεται συχνά το κτήμα. Η Ελένα όμορφη και ελκυστική αδιαφορεί για τα συναισθήματά τους. Η Σόνια βιώνει ένα βουβό έρωτα για τον γοητευτικό γιατρό Άστρωφ.

Οι ισορροπίες αλλάζουν δραματικά, χαμένα όνειρα και ανεκπλήρωτοι πόθοι κάνουν την εμφάνισή τους, προκαλώντας προβλήματα στη ζωή του κτήματος. Οι ήρωες βιώνουν τη φθορά της καθημερινότητας, τα λάθη, την πλήξη, ενώ αντιμετωπίζουν τη ζωή σχεδόν με μια σουρεαλιστικότητα.

Η ανακοίνωση του καθηγητή που αφορά την πώληση του κτήματος, θα αλλάξει μια για πάντα τις ισοροπίες και τίποτα πια δεν θα είναι το ίδιο.

Ο Τσέχωφ έγραψε το 1880 το έργο "Οι δαίμονες του δάσους". Αρκετά χρόνια αργότερα, ξαναδούλεψε το κείμενο και το παρέδωσε στον Στανισλάφσκι με τον τίτλο "Ο θείος Βάνιας". Το έργο ανέβηκε πρώτη φορά το 1899, σε σκηνοθεσία του ίδιου του Στανισλάφσκι, με πρωταγωνιστή τον ίδιο, τη σύζυγό του Λιλίνα και την Όλγα Κνίπερ, σύζυγο του Τσέχωφ.

Το έργο "Ο θείος Βάνιας" θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας δραματουργίας, είναι ανθρώπινο και βαθιά ποιητικό. Για μια ακόμη φορά ο Τσέχωφ σκιαγραφεί με μεγάλη επιδεξιότητα ήρωες να σχοινοβατούν ανάμεσα στο τραγικό και το κωμικό, την ευτυχία και τη δυστυχία, την ελπίδα και την απελπισία.

Ο Τσέχωφ χαρακτήριζε το έργο του "ο θείος Βάνιας" ως "σκηνές από τη ζωή στο χωριό σε τέσσερις πράξεις".