Η Μαντώ Μαυρογένους (1796 ή 1797-1848), ηρωίδα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, με όνομα που απαντάται ακόμη και στη γενιά των Μοροζίνι (από παραφθορά του ονόματος), ήταν μια γυναίκα που παθιάστηκε με την απελευθέρωση της πατρίδας της σε τέτοιο σημείο που ξεπούλησε όλη της την περιουσία γι’ αυτόν τον σκοπό και αρνιόταν κάθε ερωτική επαφή αν δεν ελευθερωθεί η Ελλάδα από τον ζυγό των Τούρκων. Αυτή η πολυθρύλητη γυναίκα εμπιστεύεται τα όνειρα, τα σχέδια και τη ζωή της στην παραμάνα της, την Περεζιά, και η συγγραφέας με αυτό το εύρημα ξεδιπλώνει χωρίς να κρύψει τίποτα τη ζωή της δεύτερης Μπουμπουλίνας του γένους μας.

Από τη ζωή στην Τεργέστη κι από κει στην Τήνο και στη Μύκονο, με μια μάνα να αρνείται επίμονα να διαθέσει περιουσία για τον ιερό αγώνα, με μια Μαντώ να είναι γεμάτη όνειρα και αυταπάρνηση για το καλό της Ελλάδας, ξεδιπλώνονται συγκινητικές και τρυφερές στιγμές της ζωής της αγωνίστριας. Ιερός Λόχος, Φιλική Εταιρεία, Γάλλοι φιλέλληνες, Εθνοσυνέλευση, Δράμαλης, Ιμπραήμ, Επανάσταση και διχασμός, φιλοδοξίες και εγωισμοί, διχόνοια και ενότητα, όλη η ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης και όλη η κυβερνητική περίοδος του Καποδίστρια περιέχονται σε αυτό το συγκινητικό ιστορικό μυθιστόρημα. Λέξεις τρυφερές με τον έρωτα της Μαντώς για τον Δημήτρη Υψηλάντη και σκληρές για τον κοτζαμπασισμό πολλών προκρίτων και προυχόντων, μεστό, μελετημένο και καλογραμμένο έργο.

Μέσα από τα μάτια της Περετζιάς, η Μαντώ Μαυρογένους, γεννιέται, μεγαλώνει, εμπιστεύεται, αγαπάει, δανείζεται, χαρίζει, ξεπουλάει, ξεμπροστιάζει, επιτίθεται, ελπίζει, ονειροπολεί, σχεδιάζει, καταστρώνει, προδίδεται, πτωχεύει, ξεχνιέται. Άνοδος και πτώση ενός θρύλου, που οι Έλληνες περιφρόνησαν στα στερνά της και οι Ευρωπαίοι τη θαύμασαν και την τίμησαν από την αρχή ως το άδικο τέλος. Χωρίς εξάρσεις και κορόνες, χωρίς υπερβολικό συναισθηματισμό, είναι ένα ανάγνωσμα που εξοικειώνει τον αναγνώστη με τη φιγούρα της γενναίας Ελληνίδας χωρίς να κουράζει και να πλατειάζει. Αρμονική εξισορρόπηση μεταξύ αλήθειας και μύθου, μελανά και φωτεινά χρώματα κι όλα αυτά για ένα υψηλό ιδανικό: την ελευθερία του έθνους.

Μαντώ Μαυρογένους ΕΙΡΗΝΗ ΝΙΚΟΛΑΚΗ-ΚΑΛΑΜΑΡΗ

Η ιστορία μας, είναι πλούσια σε πληροφορίες γιαυτή την ξεχωριστή προσωπικότητα της Ελληνικής Επανάστασης. Μία από τις ελάχιστες γυναικείες φιγούρες που έκαναν δυναμική την παρουσία τους στον αγώνα της απελευθέρωσης. Με την αρχοντική-μεγαλοπρεπή της κοψιά αλλά και με την τεράστια οικονομική της συμβολή, συνένωσε ένθερμους Έλληνες και ευρωπαίους φιλέλληνες στην κοινή προσπάθεια. Η χαρισματική της ομορφιά και η ιδιαίτερη προσωπικότητά της, ενέπνευσε διάσημους ζωγράφους αλλά και ιστοριογράφους, που απομνημόνευσαν το έργο της.

Μέσα από την πολύ προσεχτική ματιά της αφοσιωμένης παραμάνας της, που αφηγείται την δοξασμένη πορεία της κυράς της, το ιστορικό αυτό μυθιστόρημα της κΝικολάκη-Καλαμάρη, μας διδάσκει και μας μυεί σε άγνωστες πτυχές της ζωής, της μεγάλης αυτής αγωνίστριας που δυστυχώς, τα σχολικά βιβλία αποκρύπτουν ή τα παιρνούν ως γνώσεις στείρες και επιφανειακές, χωρίς την πρέπουσα προσοχή και εμβάθυνση που αρμόζει σ΄ένα πρόσωπο, που γνώρισε θυσίες και πόνο και αφοσιώθηκε με σώμα και ψυχή στην ελευθερία της πατρίδας της.

Ως γόνος της ονομαστής φαναριώτικης οικογένειας των Μαυρογένηδων, με καταγωγή από τις Κυκλάδες, παρουσιάζεται ως μία πολύγλωσση προσωπικότητα, προικισμένη μ΄ένα γλυκύτατο χαρακτήρα και μια αρχοντική λεβεντιά, που όταν μιλούσε για τον ξεσηκωμό και την ελευθερία, η σπίθα και η θέρμη στα λόγια της, ζωντάνευε στα μάτια των συνομιλητών της, με αποτέλεσμα να οραματίζονται και αυτοί με την σειρά τους, ένα Έθνος ανεξάρτητο από το σπαθί του κατακτητή. Η φλόγα στον λόγο της είχε μία γλύκα και μια ηρεμία, που την καθιστούσε μία θελκτική και σαγηνευτική παρουσία, που γοήτευε προκαλώντας ενθουσιασμό και συγκίνηση. Τ΄όραμά της για μια ελεύθερη και αναγεννημένη Ελλάδα εισακούσθηκε απ΄άκρη άκρη, ευαισθητοποίησε και προξένησε ρίγη συγκίνησης σε όλη την Ευρώπη. Οι επιστολές της προς τις φιλελληνίδες της Αγγλίας και της Γαλλίας για οικονομική ενίσχυση, κατέστησαν τ΄όνομά της θρύλο, περιβάλλοντάς την με απεριόριστο θαυμασμό και εκτίμηση.

Πρόκειται όντως για μία γυναίκα-θρύλο, που μπροστά στο σθένος και την πιγμή της, υποκλήθηκε και ο τούρκος κατακτητής. Δαπανώντας και το τελευταίο γρόσσι της αμύθητης περιουσίας της, κινητής και ακίνητης, στ΄όνομα του αγώνα, την βρίσκουμε στο τέλος της ζωής της λησμονημένη, απ΄όλους και εγκαταλελημένη, με τα λιγοστά υπάρχοντά της ν΄αναπολεί έντονες νοσταλγικές στιγμές.

Η διαπαιδαγώγισή της από μικρή με φιλελεύθερες ιδέες και η γαλούχισή της με τ΄όραμα της ελεύθερης πατρίδας, έθεσε σε δεύτερη μοίρα τον έρωτα. Αυτή η άπλετου ήθους αρχόντισσα, η μεγάλη ηρωίδα της Μυκόνου, που ενέπνευσε φημισμένους ζωγράφους και λόγιους, που θα μπορούσε να ζήσει σα πριγκίπησσα στα μεγαλύτερα σαλόνια των προοδευτικών Ευρωπαικών χωρών δίπλα σε διεθνούς φήμης αξιωματικούς και πρίγκηπες, λόγω της φημισμένης γενιάς της και της υψηλής της καλλιέργειας, θεώρησε προτιμότερο να πέσει στην φωτιά και στο μπαρούτι, προκειμένου να δει ελεύθερη την πατρίδα της.

Η ταραχώδης σχέση της με τον πρίγκηπα Υψηλάντη, προκαλεί στον αναγνώστη δυνατά συναισθήματα συγκίνησης, θυμού, λύπης αλλά και αγωνίας για την κατάληξη αυτής της θυελλώδης σχέση. Τα κακεντρεχή σχόλια, οι μικρότητες και οι αντιζηλίες της μικρής κοινωνίας του Ναυπλίου, η λαική κατακραυγή για το ότι οι δύο νέοι δεν είχαν επισημοποιήσει την σχέση τους, οι δολοπλοκίες και η δολιοφθορά των κυβερνώντων δεν άφησαν να καρποφορήσει αυτός ο δυνατός έρωτας, που δεν στηριζόταν σε εξωτερικά χαρίσματα- η θωριά του Υψηλάντη, δυστυχώς γιαυτόν, δεν ήταν το δυνατό του σημείο-, αλλά αυτό που συνέπαιρνε την αρχόντισσα της Μυκόνου, ήταν η ηρωική ψυχή, και τα ιδανικά πίστης και δυνατού φιλελληνισμού. Όπως αναφέρει και η ίδια, ήταν ένας άντρας “ευγενής και αρχοντικός μες στην όμορφη ασχήμιά του “.

Στο ιστορικό αυτό μυθιστόρημά, προκαλούν σφοδρή απέχθεια, έντονο αποτροπιασμό οι φρικαλεότητες των μαχών, η απάνθρωπη μεταχείρηση των αμάχων από τον Τούρκο κατακτητή. Ξεπερνούν το όριο της ανθρώπινης φαντασίας οι εικόνες αυτές, το μένος των οποίων, απεικονίζονται με ζοφερά χρώματα ακόμη και σε λιθογραφίες και δημιουργίες διάσημων ευρωπαίων ζωγράφων.

Πλούσιες είναι και οι χειρόγραφες μαρτυρίες της ηρωίδας μας για την ζωή της Μαντώ, διάσπαρτες σε όλο τους το εύρος, οι αναφορές σε αποσπάσματα ποιημάτων και αφηγήσεων μεγάλων ελλήνων και ξένων ποιητών και λογίων. Εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κάποιος, ότι η συγγραφέας μας, έχει μελετήσει πλήθος ιστορικών στοιχείων της εποχής, έχει προσφύγει σε μαρτυρίες αναγνωρισμένων ιστορικών και έχει μελετήσει σ΄ελληνικές βιβλιοθήκες με ακρίβεια, πηγές και αρχεία σχετικά με το θέμα.

Οι Έλληνες και ιδιαίτερα οι Ελληνίδες πρέπει να είναι υπερήφανες γιαυτό το σύμβολο της εθνικής παλλιγγενεσίας, την Μαντώ Μαυρογένους! Μπορεί ο τάφος της ηρωίδας μας να μην βρέθηκε ποτέ, η ηρωική ψυχή της όμως και η ξεχωριστή ιστορία της παραμένει αναλλοίωτη στο πέρασμα των αιώνων!

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Δ.