Ανάλογα με το πολιτισμικό υπόβαθρο, κάθε εποχή έχει τους δικούς της αυτοδίδακτους. Είναι αυτοί που κατόρθωσαν, παρά τις όποιες αντιξοότητες, να αποκτήσουν δυσανάλογη παιδεία με αυτή του σχολείου, που φοίτησαν.
Αναφερόμαστε στους αυτοδίδακτους πολιτικούς κρατούμενους της περιόδου 1945 - 1966. Αυτούς τους θεωρούμε αυτοδίδακτους πρώτης γενιάς. Αυτοδίδακτους δεύτερης γενιάς θεωρούμε μια μερίδα νέων, η οποία παρά την κοινωνική καχεξία της, επηρεάστηκε από τη στάση ζωής των πρώτων και στράφηκε στα γράμματα και τις τέχνες. Η εξουσία τις πολιτικές διώξεις, διαχρονικά, τις χαρακτήριζε μονομερώς και αυθαίρετα «έγκλημα», το οποίο αποσύνδεε από τις κοινωνικές αιτίες που το προκαλούν.
Διατρέχουμε συνοπτικά το θεσμικό πλαίσιο των πολιτικών διώξεων, που αναπτύσσονται με προσήλωση στη δογματική γραμμή της εξόντωσης του ταξικού εχθρού. Ακολουθεί συνοπτική περιγραφή της οργανωτικής διάρθρωσης των πολιτικών κρατούμενων για την αντιμετώπιση των καταπιεστικών συνθηκών κράτησης και των νέων διώξεων στους τόπους κράτησης, των μορφών που χρησιμοποίησαν για να παρακάμπτουν τις απαγορεύσεις των βιβλίων, των μαθημάτων, των εκδηλώσεων που διευρύνουν τον πνευματικό ορίζοντα κ.λπ.
Στη συνέχεια, μέσα από διάφορα αποσπάσματα κειμένων θέλουμε να δείξουμε εμπειρικά, πώς οι νέοι αυτοδίδακτοι μυθοποίησαν και απομυθοποίησαν τα παλιά τους ινδάλματα (της πρώτης γενιάς) και γιατί οι νέες κοινωνικές συνθήκες συνέβαλαν στην εξάλειψη όλων των αυτοδίδακτων αυτής της κατηγορίας.